Popüler halk tiyatrosu geleneğimizin çağdaş oyun metinlerine yansımalarının örneklerle incelenmesi
Analysis of reflections of our popular folk theatre tradition on contemporary texts by examples
- Tez No: 94546
- Danışmanlar: PROF.DR. NURHAN KARADAĞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sahne ve Görüntü Sanatları, Performing and Visual Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2000
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 490
Özet
ÖZET“Popüler Halk Tiyatrosu Geleneğimizin Çağdaş Oyun Metinlerine Yansımalarının Örneklerle İncelenmesi”başlıklı bu tezde, kimi yapısal özellikleriyle çağdaş tiyatroyla da buluşan Popüler Halk Tiyatrosu Geleneğimizin, çağdaş oyun metinlerimizden örneklere yansımaları incelenmiştir. Sevilen ve yaygın türlerimizden Meddah, Karagöz ve Ortaoyunu'nu içeren Popüler Halk Tiyatrosu Geleneğimiz çağdaş Türk Tiyatrosu'nu besleyen kaynaklardan biridir. Türk Tiyatrosu'nun kimlik arayış sürecinde, Anadolu coğrafyasının yıllarca biriktirdiği kültürel birikimin ürünlerinden olan Popüler Halk Tiyatrosu Geleneğimizin, çağın öz ve biçim anlayışıyla örtüşen kimi özelliklerinden yararlanmak, yeni özlerle yepyeni bir estetiğe ulaşmak, kuşkusuz tiyatromuzun çoğu zaman içine düştüğü seyirci sorununun çözümüne katkıda bulunacağı gibi, tiyatromuzun ulusaldan evrensele ulaşmasında, yani özgün tavrı ve biçemi ile dünya tiyatrosu içinde yer edinme sürecine de bir ivme kazandıracaktır. Tiyatromuzun yönelişinde büyük ölçüde belirleyici olan ve son noktada yarattığı yanılsamayla seyirciyi edilgenleştiren bir düzeye gelen Klasik Batı Tarzı Tiyatro Geleneği, her ne kadar tiyatromuzun her alanında yaygınlık kazanmış gibi görünse de, seçkinci ve taklitçi yanıyla, seyirciyle buluşmada çoğu zaman sorunlar yaşamasına da neden olmuştur. Nitekim bu sorunu gören kimi tiyatro uzmanları ve düşünürleri de, bu ülkede yaşayan insanların biriktirdiği tiyatro geleneğinden hareketle yeni yönelişi savunmuş, köy-kent bağlamındavarolan geleneksel tiyatromuzun, ulusal tiyatromuzu oluşturmada mutlaka değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamışlardır. Bu düşünceler ışığında kentlerde gelişen halk tiyatrosu geleneğimizden yararlanılarak Türk Tiyatrosu'nun yeniden popülerliğini kazanarak özgünleşmesi yolunda oyunlar yazılmıştır. Bu oyunlann bir bölümü; öz ve biçim açısından geleneğin bir tür yinelenmesi, bir bölümü de; güncel özlerin geleneksel yapıyla sunulması biçiminde“Geleneğe En Yakın Örnekler”, Türk Tiyatrosu'nun gelecekteki yönelişine de ışık tutan bîr bölümü de; geleneksel malzemeyle çağdaş biçimi sentezleyerek yeni bir deyiş ve estetik oluşturma çabalarını içeren“Gelenekselle Çağdaş Tiyatronun Bireştirildiğî Örnekler”başlıkları altında toplanabilir. Geleneğe en yakın örneklerden Sadık Şendil'in“Kanlı Nigar”ında Karagöz ve Ortaoyunu'nun, Aziz Nesin'in“Üç Karagöz Oyunu”nda Karagöz'ün, Mehmet Akan'ın“Ham Hum Şaralop”unda Ortaoyunu'nun yapısal özelliklerinin, Haşmet Zeybek'in“Zilli Şıh”adlı anlatısında Meddah'ın anlatım özelliklerinin yansımaları görülebilir. Bu oyunlarda, Halk Tiyatrosu geleneğimizin eğlence atmosferi, dil ve hareket güldürüsü, taşlama özelliği, gevşek dokusu ve parçalı yapısı, kalın çizgili tip kişileştirmesi, tiyatrosallık, ironi, grotesk ve fantazinin olanaklarından yararlanma gibi özelliklerinden yararlanılmıştır. Kanlı Nigar gerek öz, gerek biçim açısından Karagöz ve Ortaoyunu'ndaki Kanlı Nigar faslının bir yinelemesi gibidir. Diğer üç oyun ise; gerek öz, gerek tipleri açısından güncelleştirilmiş, göndermelerle ve ironiyle içinde yaşanılan sistemi eleştiren bir yergiye dönüşmüştür. İkinci bölümde: Geleneksel malzemeyle çağa uygun tiyatro anlayışını bireştirerek yeni bir estetik yaratmaya yönelik örneklerde; Ahmet Kudsi TecerMn“Köşebaşı”, Refik Erduran'ın“Ayı Masalı”,Haldun Taner'in“Eşeğin Gölgesi”, Oktay Arayıcı'nın“Nafile Dünya”, Turgut Özakman'ın“Fehim Paşa Konağı”ve Ferhan Şensoy'un“Şahları da Vururlar”adlı oyunlarında da, geleneksel malzemenin doğrudan ya da anıştırma biçimde yansımaları belirlenmiştir. Gerek öz ve biçim açısından gelenekselin yinelenmesi biçiminde görülen yansımalarda, gerek yeni özlerin geleneksel biçimle sunulduğu örneklerde, gerekse bireşim örneklerinde; dil, durum ve hareketten kaynaklanan güldürme, düzenin ve toplumun aksaklıklarını taşlama yoluyla eleştirme, ironi-grotesk ve fantazinin anlatım olanaklarından yararlanma, soyutlamanın yapısal ifadesi olan tiyatrosallık bağlamında episodik yapı, bu yapıyı oluşturan anlatıcı ve müziğin kullanılması, tip boyutunda kişileştirme, en aza indirgenmiş sahne tasarımı, eğlence atmosferi ve böylece seyirci ile oyun-oyuncu arasında sağlanan uzak açı ve organik bağ gibi ortak özellikler saptanmıştır. Türk Tiyatrosu' nu dünya tiyatrosuyla da buluşturacak olan bu arayış çabası günümüzde de sürmektedir ve sürmelidir de. Çünkü Halk Tiyatrosu geleneğimizin bütün bu özelliklerinin Açık Biçim-Göstermeci Tiyatro'nun özellikleriyle buluştuğu gibi, çağımız tiyatrosunun pek çok özellikleriyle de örtüştüğü söylenebilir. Dolayısıyla Halk Tiyatrosu geleneğimizden esinlenilen önemseyen ve tiyatromuzun kimlik kazanma sürecinde, geleneksel malzemeden yararlanılarak yeni bir bireşim ve estetik oluşturma çabaları da önemsenmen ve mutlaka değerlendirilmelidir. Çünkü özgünleşmeye yönelen bu arayış çabaları Türk Tiyatrosu'nu dünya tiyatrosuyla buluşturacak, onu yerel ve ulusal olandan evrensel olana taşıyacak en gerçekçi yoldur. Nurhan TEKEREK A.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü Nisan 2000 ANKARA
Özet (Çeviri)
SUMMARY In this thesis titled as“Analysis of Reflections of Our Popular Folk Theatre Tradition on Contemporary Texts by Examples”, reflections of our Popular Folk Theatre Tradition with its structural features existing in modern theatre are examined through contemporary text examples. Our Folk Theatre Tradition including loved and widespread types such as Meddah (Storyteller), Karagöz (Shadowplay) and Ortaoyunu (Improvisational Arena Play) is one of the resources cultivating contemporary Turkish Theatre. During the process of Turkish Theatre's seeking identification, benefiting from the features of Popular Folk Theatre which is the product of cultural experience throughout years in Anatolia and creating a new aesthetic by new contents will not only contribute to solve the audience problem of our theatre, but also accelerate the process of our theatre's reaching from the national to the universal i.e. its getting a place in the classification of World Theatre with its original style and attitude. Although Conventionalized Western Type of Theatre determining the tendency of our theatre and which passivizes the audience by creating an illusion at the extreme point, seems as widespread in each aspect of our theatre, it causes problems at the point of meeting with the audience because of its elitist and imitative style. As a matter of fact, some theatre theoreticians and thinkers those who noted this problem advocate a new tendency as a result of the theatre tradition emerged from the experience of people living in this country and they also emphasize that our theatre tradition in rural and urban areas should be made use of during forming our national theatre.In the light of these thoughts, while benefiting from our Folk Theatre Tradition, plays which render Turkish Theatre popular and original again have been written. Some of those plays can be classified as repetition of the tradition from the aspect of both content and style; some of them as presenting up-to-date contents in the style of tradition:“Examples Closest to Tradition”; another part of the plays which enlightens the future tendency of Turkish Theatre can be categorized under the name of“Examples Synthesizing Traditional and Contemporary Theatre”including the efforts to form a new expression and aesthetic by synthesizing traditional elements and contemporary style. In the Examples Closest to Tradition: it can be found the reflections of structural features of Karagöz and Ortaoyunu in Sadık Şendil's“Kanlı Nigar”(Bloody Nigar), of Karagöz in Aziz Nesin's“Üç Karagöz Oyunu”(Three Karagöz Plays), of Ortaoyunu in Mehmet Akan's“Ham Hum Şaralop”and expressive features of Meddah in Haşmet Zeybek's“Zilli Şıh”(Sheikh With Bells). The features of our Folk Theatre Tradition such as: the entertainment atmosphere, comedy of movement and linguistic, using satire, loose texture and episodic form,“type”personifying by drawing thick, benefiting from irony, grotesque and fantasy, and theatrical features have been used.“Kanlı Nigar”is somewhat the repetition of the main part (fasıl) of the traditional Kanlı Nigar in Karagöz and Ortaoyunu from the point of view of both content and style. In the other three plays, the content and the types are brought up-to-date and those plays were transformed into a satire that citicizes the system which is being lived in by irony and references. In the second part: in the examples leading to create a new asthetic by synthesizing traditional elements and ideas of contemporary theatre, such as: Ahmet Kudsi Tecer's“Köşebaşı”? « as a i» ui all.»» distance and organic tie provided between the audience and play-actor are the common features stated in the reflections which seem as the repetition of the tradition from the aspect of both content and style, in the examples which present the new content within the traditional style and also in the examples of synthesis. Exploring efforts what will bring together Turkish Theatre and World Theatre is ongoing and should continue. Because all the features of our Folk Theatre Tradition coincides with the features of Open Form- Presentational Theatre as well as the features of Contemporary Theatre. Therefore, efforts aiming to form a new synthesis and aesthetic by benefiting from traditional elements during the process of our theatre's seeking identification and which attach importance to our Folk Theatre Tradition should be considered and certainly be appreciated. Because these efforts leading to originality are the most realist way which will place Turkish Theatre in the arena of World Theatre and will carry it from the local and the national to the universal. TC YÜKSKÖ?SETÎM U
Benzer Tezler
- Aziz Nesin' in kısa oyunlarında güldürünün Türk tiyatrosu doğrultusunda incelenmesi
The Study of comedy at the short plays of Aziz Nesin in the context of Turkish theater
ABDULLAH YASİN KINAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Sahne ve Görüntü SanatlarıHacettepe ÜniversitesiTiyatro Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. FÜSUN BALKAYA
- Adile Naşit'in sanat hayatı
Adile Naşit's life of art
MERVE ÇETİNKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Sahne ve Görüntü SanatlarıYıldız Teknik ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FAHRİYE DİNÇER
- Günümüzde meddahlık
Meddahship in today
İBRAHİM ETHEM ARIOĞLU
Doktora
Türkçe
2011
Halk Bilimi (Folklor)Gazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PAKİZE AYTAÇ
- Geleneğe dayalı tiyatroya iki örnek: Dario Fo Tiyatrosu ve Nejat Uygur tiyatrosu
Two examples to tradi̇ti̇onal theatre: Dari̇o fo theatre and Nejat Uygur theatre
ERKAY YAVUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sahne ve Görüntü Sanatlarıİstanbul Aydın ÜniversitesiDrama ve Oyunculuk Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. SELEN KORAD BİRKİYE
- Radyo piyeslerinde halk bilimsel unsurlar
Folklore elements in radio plays
ESMA KOCABAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)Bartın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM GÜMÜŞ