Kömür madeni işçilerinde, işyerinde psikososyal risk etmenlerine maruziyetin iş kazalarına etkisi
The effect of exposure to psychosocial risk factors at the workplace on work accidents among coal mine workers
- Tez No: 946824
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ BİLGEHAN AÇIKGÖZ
- Tez Türü: Tıpta Uzmanlık
- Konular: Halk Sağlığı, Public Health
- Anahtar Kelimeler: iş sağlığı ve güvenliği, kömür işçisi, iş kazası, psikososyal risk etmenleri, halk sağlığı, occupational health and safety, coal worker, work accident, psychosocial risk factors, public health
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi
- Enstitü: Tıp Fakültesi
- Ana Bilim Dalı: Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Halk Sağlığı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 103
Özet
Amaç: Bu çalışmanın amacı; kömür madeni işçilerinde iş kazası geçirme durumları, psikososyal risk etmenlerine maruziyet durumları ve bunlara etki eden faktörlerle birlikte, iş kazası geçirme durumu üzerine psikososyal risk etmenlerinin etkisinin değerlendirmektir. Gereç ve Yöntem: Bu çalışma Zonguldak ili Kozlu ilçesi sınırları içerisinde bulunan TTK Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesinde 1 Kasım 2023- 15 Mart 2025 tarihleri arasında 420 katılımcı ile gerçekleştirilen kesitsel tipte bir araştırmadır. Bu çalışmanın bağımlı değişkeni katılımcıların iş kazası geçirme durumudur. Çeşitli bağımsız değişkenlerin iş kazası geçirme durumu ve psikososyal risklere maruziyet durumu üzerine etkisi ve psikososyal risk etmenlerinin iş kazası geçirme durumu üzerine etkisi incelenmiştir. Veri analizinde tanımlayıcı istatistikler, Pearson ki-kare testi, Fisher Kikare testi, Mann-Whitney U testi ve Kruskal Wallis testi kullanılmıştır. Bulgular ve Tartışma: Katılımcıların yaş ortalaması 36,9±9,4'tür. Katılımcıların tamamı erkektir. Katılımcıların %73,8'ini (n=310) evli ve %48,1'ini (n=202) lise mezunu olanlar oluşturmaktadır. Katılımcıların mesleki deneyim sürelerinin ortalaması 11,4±8,2 yıldır. Katılımcıların %67,1'ini (n=282) üretim işçileri oluşturmaktadır. Katılımcıların 194'ü hiç iş kazası geçirmemiş, 118 katılımcı 1 kez iş kazası geçirmiş ve 108 katılımcı da birden fazla kez iş kazası geçirmiştir. 89 kişi son 1 yıl içerisinde kaza geçirdiğini belirtmiştir. Bu çalışmada evli işçiler bekar işçilere göre daha fazla sayıda iş kazası geçirmesine rağmen son 1 yılda iş kazası geçirme durumu açısından bekar işçiler daha riskli durumdadır. Çalışmamızda literatürün aksine eğitim seviyesi yüksek işçiler iş kazası açısından daha riskli bulunmuştur. Bu çalışmada üretim bölümünde çalışan işçilerin diğer bölümlerde çalışan işçilere göre iş kazası açısından daha riskli bulunmuştur. Bu çalışmada deneyimsiz işçiler deneyimli işçilerden psikososyal risk değerlendirme ölçeğinin (KOPSOR-TR) toplam puanında, talepler, kişilerarası ilişkiler ve liderlik, diğer parametreler ve sonuçlar bölümü puanlarında istatistiksel olarak anlamlı şekilde yüksek puan almışlardır. Bu çalışmada deneyimsiz işçiler deneyimli işçilerden KOPSOR-TR ölçeğinin talepler bölümünde çalışma hızı, nicel talepler, duygularını gizleme gereksinimi, iş-ev çatışması; kişilerarası ilişkiler ve liderlik bölümünde rol çatışması, akran sosyal destek eksikliği, üstlerinden sosyal destek eksikliği; diğer parametreler bölümünde iş güvencesizliği, çalışma koşulları güvencesizliği; sonuçlar bölümünde tükenmişlik boyutlarında istatistiksel olarak anlamlı şekilde yüksek puan almışlardır. Çalışmamızda bekar işçiler evli işçilerden KOPSOR-TR ölçeğinin talepler bölümü ve bu bölümün çalışma hızı, nicel talepler, iş-ev çatışması boyutlarında istatistiksel olarak anlamlı şekilde yüksek puan almışlardır. Bu çalışmada eğitim seviyesi yüksek işçiler düşük işçilerden talepler bölümünde iş-ev çatışması; kişilerarası ilişkiler ve liderlik bölümünde tanınırlık eksikliği; sonuçlar bölümünde tükenmişlik boyutlarında istatistiksel olarak anlamlı şekilde yüksek puan almışlardır. Çalışmamızda iş kazası geçiren işçiler iş kazası geçirmeyen işçilerden toplam ölçek puanında, talepler, etki ve gelişim, kişilerarası ilişkiler ve liderlik ve sonuçlar bölümünde istatistiksel olarak anlamlı şekilde yüksek puan aldıkları saptanmıştır. Çalışmamızda iş kazası geçiren işçiler iş kazası geçirmeyen işçilerden KOPSOR-TR ölçeğinin talepler bölümünde nicel talepler, bilişsel talepler, duygusal talepler ve iş-ev çatışması; etki ve gelişim bölümünde işte özgürlük eksikliği; kişilerarası ilişkiler ve liderlik bölümünde öngörülebilirlik eksikliği, tanınırlık eksikliği, liderlik kalitesi eksikliği, akranlarından sosyal destek eksikliği, üstlerinden sosyal destek eksikliği, topluluk duygusu eksikliği, güven eksikliği, adalet ve saygı eksikliği; sonuçlar bölümünde iş doyumu eksikliği, tükenmişlik boyutlarında istatistiksel olarak anlamlı şekilde yüksek puan aldıkları saptanmıştır. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar, literatürdeki benzer araştırmalarla uyumlu biçimde, kömür madeni işçilerinde yüksek iş kazası riski bulunduğunu ortaya koymuştur. Yüksek riskli sektörlerde bu duruma yol açabilecek pek çok faktör bulunmakta olup, bunlardan biri de psikososyal risk etmenlerine maruziyettir. Araştırma bulguları, psikososyal risk etmenlerinin iş kazaları üzerindeki etkisini desteklemekte ve sadece kömür madenciliği sektörü özelinde değil, tüm sektörlerde iş kazası nedenleri değerlendirilirken bu faktörlerin de dikkate alınması gerektiğini göstermektedir. Oysa iş kazalarının nedenleri tartışılırken çoğunlukla fiziksel, kimyasal ve biyolojik riskler öncelikli olarak ele alınmakta ve bu alanlarda çeşitli müdahaleler geliştirilmektedir. Psikososyal etmenlerin etkisi göz ardı edilmemeli; bu doğrultuda benzer çalışmaların sayısı artırılmalı, iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarında ve mevzuat düzenlemelerinde psikososyal risklere yönelik müdahaleler de geliştirilmelidir.
Özet (Çeviri)
Objective: The aim of this study is to evaluate the occurrence of work accidents among coal mine workers, their exposure to psychosocial risk factors and the impact of psychosocial risk factors on the occurrence of work accidents. Materials and Methods: This study is a cross-sectional research conducted with 420 participants at the TTK Kozlu Enterprise Directorate in the Kozlu district of Zonguldak province, between November 1, 2023, and March 15, 2025. The dependent variable of this study is the participants' experience of occupational accidents. The effects of various independent variables on the occurrence of occupational accidents and exposure to psychosocial risks, as well as the impact of psychosocial risk factors on occupational accidents, were examined. Descriptive statistics, Pearson chi-square test, Fisher's exact test, Mann-Whitney U test, and Kruskal-Wallis test were used for data analysis. Findings and Discussion: The average age of the participants is 36.9 ± 9.4 years. All participants are male. Of the participants, 73.8% (n=310) are married, and 48.1% (n=202) are high school graduates. The average professional experience of the participants is 11.4 ± 8.2 years. Production workers constitute 67.1% (n=282) of the participants. 194 participants have never had a work accident, 118 participants have experienced one work accident, and 108 have experienced multiple accidents. 89 participants reported having a work accident in the past year. Although married workers experienced a higher number of work accidents compared to single workers in this study, single workers were found to be at greater risk of having an accident within the last year. Contrary to the literature, workers with higher education levels were found to be at higher risk of work accidents. Workers in the production department were found to be at a higher risk of work accidents compared to workers in other departments. In this study, inexperienced workers scored statistically significantly higher than experienced workers in the demands section of the scale in terms of work pace, quantitative demands, need to hide emotions, work-home conflict; in the interpersonal relations and leadership section in terms of role conflict, lack of peer social support, lack of social support from peers, lack of social support from superiors; in the other parameters section in terms of job insecurity, working conditions insecurity; and in the outcomes section in terms of burnout dimensions. In our study, single workers scored statistically significantly higher than married workers in the work pace, quantitative demands, work-home conflict dimensions in the demands section of the scale. In this study, workers with higher education level scored statistically significantly higher than workers with lower education level in the dimensions of work-home conflict in the demands section; lack of recognition in the interpersonal relations and leadership section; and burnout in the results section. In our study, workers with occupational accidents scored statistically significantly higher than workers without occupational accidents on quantitative demands, cognitive demands, emotional demands and work-home conflict in the demands section; lack of freedom at work in the impact and development section; lack of predictability, lack of recognition, lack of leadership quality, lack of social support from peers, lack of social support from superiors, lack of sense of community, lack of trust, lack of justice and respect in the interpersonal relations and leadership section; lack of job satisfaction and burnout in the results section. The findings of this study, consistent with similar research in the literature, demonstrate a high risk of work accidents among coal mine workers. There are many factors contributing to this risk in high-risk sectors, one of which is exposure to psychosocial risk factors. The research findings support the impact of psychosocial risk factors on occupational accidents, indicating that these factors should be considered not only in the coal mining sector but in all industries when evaluating the causes of work accidents. Discussions on the causes of occupational accidents often prioritize chemical and biological risks, with interventions primarily developed in these areas. However, the impact of psychosocial factors should not be overlooked. In this regard, the number of similar studies should be increased, and interventions targeting psychosocial risks should be developed in occupational health and safety practices and regulatory frameworks.
Benzer Tezler
- Yeraltı ve yerüstü kömür madenlerinde çalışanların iş sağlığı ve güvenliği algılarının belirlenmesi: çorum örneği
Determining the occupational health and safety perceptions of underground and open mine workers: The çorum example
BERNA GÜR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Mühendislik Bilimleriİstanbul Rumeli Üniversitesiİş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HATİCE ÇİĞDEM ZAĞRA
- Türkiye farklı bölge kömürleri için radyoaktivitenin nükleer tekniklerle incelenmesi
Investigation of coal samples from different regions in Turkey by nuclear techniques
OSMAN YÜCEHAN KUTLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Enerjiİstanbul Teknik ÜniversitesiNükleer Araştırmalar Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SEVİLAY HACIYAKUPOĞLU
- Kömür dekapajında optimum delme-patlama tasarımı-Garp Linyit İşletmesi'nde bir saha çalışması
Optimum Drilling and blasting design in coal striping - a field study at Garp Lignite open pit mine
BÜLENT BAYRAKTAROĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Maden Mühendisliği ve Madencilikİstanbul Teknik ÜniversitesiMaden Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN ERGİN
- Türkiye Taşkömürü Kurumu Armutçuluk Taşkömürü İşletme Müessesesi yeraltı ocaklarında yüksek basınçlı su jetleriyle kömür kazısının araştırılması ve uygulanabilirliği
The Investigation of coal excavation with high-pressure water jets and its applicability to the underground mines of Armutçuk hardcoal company of Turkish hardcoal enterprise
NURİ ALİ AKÇIN
Doktora
Türkçe
1986
Maden Mühendisliği ve Madencilikİstanbul Teknik ÜniversitesiPROF. DR. ŞİNASİ ESKİKAYA
- Ücretli iş mükellefiyeti ve Zonguldak havzası uygulaması
Başlık çevirisi yok
MUSTAFA YÜCE
Doktora
Türkçe
1993
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriİstanbul ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METİN KUTAL