Ücretli iş mükellefiyeti ve Zonguldak havzası uygulaması
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 25582
- Danışmanlar: PROF. DR. METİN KUTAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, Labour Economics and Industrial Relations
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1993
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 167
Özet
ÜCRETLİ İŞ MÜKELLEFİYETİ VE ZONGULDAK HAVZASI UYGULAMASI ÖZET * İnsanların topluluklar halinde yaşamaya başladığı çağlardan günümüze kadar olan süre içersinde, zorunlu çalışmaya çeşitli şekillerde rastlıyoruz. İncelememize konu edilen Zonguldak Kömür Havzası'ndaki Ücretli İş Mükellefiyeti de zorunlu çalışmanın bir çeşidi olarak karşımıza çıkmaktadır. Osmanlılar'da tarım ve maden işletmeciliğinde görülen zorunlu çalışma Havza'da ilk kez 1865 tarihinde Dilâver Paşa Nizamnamesi ile yürürlüğe konulmuştur. Çalışma devreleri 15 gün olarak tesbit edilen bu uygulama 4 yıl devam etmiş, 1869 tarihli Maadin Nizamnamesi ile uygulama kaldırılmıştır. II. Dünya Savaşı yıllarında stratejik madde özelliğine sahip kömüre olan aşırı talep ve bunun mevcut koşullarla sağlanamaması, ilk denemesinde başarısız olan mükellefiyet usulünün yeniden uygulama alanına konulması neticesini doğurmuştur. İş mükellefiyeti tesis etme yetkisi, 1940 tarihinde kabul edilen Milli Korunma Kanunu ile Bakanlar Kurulu'na verilmiştir. Bakanlar Kurulu da 26. 2. 1940 tarihli toplantısında, Zonguldak Kömür Havzası'nda Ücretli İş Mükellefiyeti'nin uygulamaya konulmasına karar vermiştir.Zonguldak Vilâyet köyleri ile bazı Doğu Karadeniz kasaba ve köylerini kapsayan bu uygulama olağanüstü koşulların ortadan kalkması ile 1947 yılında sona erdirilmiştir. İş Mükellefiyeti Takip Müdürlüğü vasıtasıyla temin edilen mükellefler, önce bir, daha sonra birbuçuk ay olarak belirlenen çalışma devrelerinde kömür ocaklarında zorunlu çalışmaya tâbi tutulmuştur. Davete uymayan veya işbaşından kaçanların zabıta kuvveti ile işyerine getirilmesi, kaçan ve saklanan mükellefin bulunması için ailesine baskı yapılması, yöre halkının büyük tepkisine neden olmuştur. Mükellefiyetin uygulanmaya başlaması ile işçi değişmeleri azalmıştır. An cak çalışanın zoraki yaptırılması ve çalışma devrelerinin alışılan sürenin üze rinde tespit edilmesi, mükelleflerin yaptıkları işi benimsememelerine, kullanı- lan'âlet ve araçların çabuk arıza yapmasına, istenilen üretim artışının sağlan mamasına ve iş kazalarında artışlara neden olmuştur.. İşletmedeki işçilikle ilgili hareketleri ve bunların sonuçlarını saptama ve buna göre gereken tedbirleri uygulabilmek için gerekli olan“İşçi Tescil Teşkilâtı ”mn işletme bünyesinde olması gerekirken Mükellefiyet Bürosu'na bağlanması işçilerin meslekî, sıhhî, medenî ve sosyal durumlarının yeterince takip edilememesine neden olmuştur. Tarıma elverişli olmayan coğrafi yapısı nedeniyle Zonguldak köylüsü ma dende çalışmak ya da gurbete çıkmak zorundadır. Bu nedenle zoraki çalıştır maya başvurulmadan serbest ücret sistemi ile işçi çalıştırmaya devam edilmiş olsaydı verimlilik ve üretim daha yüksek olacaktı. Köyünden getirdiği yiyecek maddeleri ile gıda ihtiyacını karşılayan, yeterli barınma tesisi olmadığı için bazı hâllerde dışarda yatmak zorunda bırakılan mükelleflere, piyasada ödenen ücretin altında ücret ödenmiştir. Çalışma devrelerinin, yöre halkının alıştığı 15 günlük devrelerin üzerine çıkarılması, mükellefleri iş başına getirmek ve çalışmasını sağlamak için baskıunsurunun kullanılması, üretimin ve verimliliğin artmasını engelleyen hususlar olmuştur. Mükellefler sadece kömür ocaklarındaki ağır çalışma koşulları ile mücadele etmemiş, bunun yanında madencilik mesleğinin bilinen hastalıkları olan silikoz, ankilostom ve toplu olarak barınma zorunluluğundan dolayı bitlenme sonucu ortaya çıkan tifüs hastalığı ile de mücadele etmek zorunda kalmıştır. Havza'nın devletleştirilmesi sonucu işletmelerin birleştirilmesi, bürokrasinin artmasına neden olmuştur. Ayrıca Havza'dan kömür üretimi tekeline kavuşan Ereğli Kömürleri İşletmesi'nin başına getirilen kişilerde bilgi, görgü, liyakat aranmamış, politik düşünceler ön plâna alınmıştır. Ereğli Kömürleri İşletmesi yörenin işsizlerini, gizli işsiz haline getiren bir kuruluşa dönüşmüştür. Üretimin ve verimliliğin artırılması, dağınık bir şekilde bulunan işletmelerin birleştirilmesi ile masraflarda ortaya çıkacak olan azalma ve Havza'nın merkezi bir yönetime kavuşturulması, devletleştirmenin başlıca hedefleri olmuştur. Ancak bu şekilde iyi niyetli olarak yapılan devletleştirme işlemi, Kömür Havzası'mn rasyonel işletmecilik anlayışından uzak bir şekilde yönetilmesi nedeniyle istenilen sonucu vermemiş, Havza bugün yeni arayışların içersine girmek zorunda kalmıştır.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Zonguldak'ta mükellefiyet dönemlerinin çalışma ilişkileri açısından Türk romanında temsili
Representation of the liability periods in Zonguldak in terms of labour relations in the Turkish novel
EDA ÇETİNKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriZonguldak Bülent Ecevit ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERTER ORAN
- Ereğli Kömür Havzası ve Cumhuriyet Dönemi şekillenişi
Ereğli Coal Basin and formation in Republic Era
MURAT KARA
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
TarihAbant İzzet Baysal Üniversitesiİlköğretim Bölümü
YRD. DOÇ. DR. AHMET OCAK
- Zonguldak Kömür Havzası'nda ücretli iş mükellefiyeti
A Paid job obligation in Zonguldak coal district
DİLEK EYRİBOYUN
Yüksek Lisans
Türkçe
1995
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriAnkara ÜniversitesiPROF.DR. ALPASLAN IŞIKLI
- Mine workers, the state and war: The Ereğli-Zonguldak coal basin as the site of contest, 1920-1947
Maden işçileri, devlet ve savaş: Bir mücadele alanı olarak Ereğli-Zonguldak kömür havzası: 1920-1947
NURŞEN GÜRBOĞA
- Türk iş hukukunda iş kazası ve işvereni sorumluluğu
Work accident and employer liability in Turkish labor law
HAKAN ÖZKAN
