Okul yöneticilerinin rolleri ile öğrenci iyi olma ilişkisinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi
The relationship between school administrators' roles and student well-being: An analysis based on various variables
- Tez No: 947509
- Danışmanlar: PROF. DR. MURAT GÜRKAN GÜLCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 259
Özet
Bu araştırmanın amacı okul yöneticilerinin rolleri ile öğrenci iyi olma ilişkisini incelemektir. Araştırma karma yaklaşım desenlerinden açımlayıcı desen kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu 2021-2022 eğitim öğretim yılında görevli öğretmenler ve 12 yaş grubu öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan okullar tabakalı örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Çalışmada her tabakadan eşit oranda örnek seçilerek orantılı tabakalı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Tabakalama yapmak için İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nin yürüttüğü 'Mahallem İstanbul' projesi (2017) verilerinden faydalanılmıştır. Bu çalışmaya göre İstanbul'da sosyoekonomik farklılığın en fazla olduğu Ataşehir, Beyoğlu ve Beykoz ilçelerinin alt ve üst sosyoekonomik düzey mahallelerinde bulunan toplam 6 ortaokulda (Ataşehir Emlak Konut Ortaokulu, Ataşehir Mustafa Öncel Ortaokulu, Beykoz Anadolu Hisarı Ortaokulu, Beykoz Mehmet Emin Pulatkonak Ortaokulu, Beyoğlu Cihangir Münir Özkul Ortaokulu, Beyoğlu Dr. Tevfik Sağlam Ortaokulu) uygulama yapılmıştır. Araştırmaya 38 öğretmen, 551 öğrenci olmak üzere toplam 589 kişi katılmıştır. Araştırmada belirlenen okullardaki öğretmenlere 'Okul Yönetici Rolleri Ölçeği' aynı okulun öğrencilerine ise 'Uluslararası Çocuk İyi Oluş Ölçeği' uygulanmıştır. Çalışma verileri SPSS 21 kullanılarak bağımsız gruplar için t-testi, ANOVA, regresyon analizi ve korelasyon analizi kullanılarak incelenmiştir. Okul yöneticilerinin rolleri puan ortalamaları incelendiğinde en yüksek puanın“bilgi sağlama”,“karar verme”ve“bireyler arası rol”puanları olduğu görülmektedir. Çalışma sonucuna göre okul yöneticilerinin rolleri öğretmen cinsiyeti ve hizmet yılına göre farklılık göstermemektedir. Okul yöneticilerinin rolleri ortalamaları öğretmen eğitim durumu ile okulun bulunduğu bölgenin sosyoekonomik düzeyine göre farklılık göstermektedir. Üst sosyoekonomik düzey mahallede bulunan okul yönetici ortalamaları alt sosyoekonomik düzey mahallede bulunan okul yönetici ortalamalarına göre yüksektir. Öğrenci iyi oluş puanları cinsiyete göre incelendiğinde yalnızca Okul alt boyutunda kız öğrencilerin puanları lehine anlamlı farklılık göstermektedir. Öğrenci cinsiyeti Okul alt boyutu puanlarını yordamaktadır. Öğrencinin eğitim gördüğü okullar ile Evin ve Ailen, Sahip Olduğun Şeyler, Arkadaş ve Tanıdıkların, Yaşadığın Çevre, Zamanını Nasıl Kullanıyorsun, Kendin Hakkındaki Duygular, Hayatın ve Geleceğin alt boyut puanları arasında anlamlı bir farklılık vardır. Öğrencilerin eğitim gördüğü okullar Evin ve Ailen, Sahip Olduğun Şeyler, Yaşadığın Çevre puanlarını yordamaktadır. Öğrencilerin iyi oluş puan ortalamaları okulun bulunduğu mahallenin sosyoekonomik düzeyine göre incelendiğinde Sahip Olduğun Şeyler, Yaşadığın Çevre alt boyutu ortalamalarında anlamlı farklılık vardır. Okulun bulunduğu mahallenin sosyoekonomik düzeyi Sahip Olduğun Şeyler, Yaşadığın Çevre alt boyutu puanlarını yordamaktadır.“Okul Yönetici Rolleri Ölçeği”“bireyler arası roller”alt boyutu ile“Uluslararası Çocuk İyi Oluşu Ölçeği”Kendin Hakkındaki Duygular alt boyutu arasında istatistiksel olarak anlamlı ve negatif yönlü ilişki vardır. Okul yöneticilerinin bireyler arası rol puanları arttıkça öğrencilerin Kendin Hakkındaki Duygular bölümü puanları azalmaktadır. Öğrencilerin çoğunlukla okullarında mutlu hissettikleri, okul başarılarından memnun oldukları, okullarında güzel zaman geçirdikleri, kendilerini mutsuz eden bir uygulamanın olmadığı, maddi olarak arkadaşlarından farklı hissetmedikleri , okullarında kendilerini değerli ve güvende hissettikleri , okul çevresinden kendilerini tedirgin eden bir yer, kişi ve durum olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte öğrencilerin okulda arkadaşları ve öğretmenlerini görmekten mutlu oldukları, ders başarısı, kıyafet uygulaması, ödev ve sınavlar, uykusunu alamamak etkenlerinin kendilerini mutsuz ettiğini ifade etmişlerdir. Öğrenciler sosyal faaliyetlere katılmama sebebi olarak etkinliklerin ücretli olması ve servis bulamamalarını ifade etmişlerdir. Teknolojik imkanlara sahip olamama, gezilere katılama, kantin ve yemekhanede yemek yiyememelerinin kendilerini maddi anlamda farklı hissettirdiğini vurgulamışlardır. Öğrenciler öğretmen ve arkadaşlarının ilgisinin kendilerini değerli hissettirdiğini, başarılı öğrencilerin daha değerli olmasının değersiz hissettirdiğini belirtmiştir. Okulda öğretmenleri, arkadaşları ve kapıda güvenlik bulunmasının kendilerini güvende hissettirdiğini, bazı öğrencilerin ve kavgaların güvensiz hissetmelerine neden olduğunu, çıkışta kaçırılma korkusunun kendilerini tedirgin ettiğini ifade etmişlerdir. Öğrenciler yeni şeyler öğrenmeleri, başarıları, öğretmenleri, arkadaşlıkları, sosyalleşmelerini okulun hayatlarına olumlu etkisi olarak, başarısız olmaları, yetersiz hissetmeleri, strese girmelerini olumsuz etkisi olarak belirtmişlerdir. Öğrenciler okullarına geniş spor, eğlenme ve dinlenme alanları, revir, kütüphane, yemekhane ile ücretsiz servis ve etkinlikler eklemek istemektedir. Kılık kıyafet uygulaması, ders süreleri, okul saatleri, aynı bahçede farklı bir okulun bulunması, öğretmenlerin tutumu ve sıraları değiştirmek istemektedirler. Okul öğrencinin toplumsal yaşama uyumunu sağlarken yalnızca kuralların uygulandığı bürokratik yüzünü değil, öğrencinin de okulda alınan kararlara katılabildiği, demokratik yaşam olgusunu okulda yaşayarak deneyimlediği bir yapı olmalıdır. Okullarla ilgili verilen tüm kararlarda, okul giriş-çıkış saatlerinden bahçe ve sınıfların düzenlenmesine kadar pek çok farklı konuda öğrenci merkezli bir anlayış geliştirilmelidir. Yöneticilerin bürokratik yönetim modeli yerine daha katılımcı yönetim modellerini uygulamaları sağlanmalıdır. Okullarda yöneticilerin hareket alanını genişletecek ve karar alma süreçlerinde daha aktif rol almalarını sağlayacak bazı bürokratik düzenlemeler yapılmalıdır. Devlet tüm sosyoekonomik düzey bölgelerde eşit kalite ve imkanlarda eğitim sunmalıdır. Okulların fiziki şartları acilen iyileştirilmelidir. Öğrencilerin fiziksel ve sosyal alanda gelişimlerini desteklemek amacıyla tüm okullara spor salonu, oyun alanları ve nitelikli kütüphaneleryapılmalıdır.. Sıklıkla alt sosyoekonomik düzey mahallede bulunan okullarda uygulanan aynı binada birden fazla okul bulunması önlenmelidir. Buna yönelik olarak özellikle alt sosyoekonomik düzey bölgelerde okul yapımına önem verilmelidir. Özellikle dezavantajlı bölgelerde bulunan okullarda sağlıklı ve yeterli beslenmeye yönelik ücretsiz yemek dağıtımı yapılabilir. Tüm kademelerdeki okullarımızda yemekhane bulunmalıdır. Yapılacak düzenlemelerle alt sosyoekonomik düzey bölgede okul yöneticiliği teşvik edilebilir. Ek hizmet puanı verilmesi, maaş ödüllendirmesi, bu okullarda görevli yöneticilere lojman desteği verilmesi gibi yöntemler düşünülebilir. Okullar arası farklılıkları en aza indirmek için alt sosyoekonomik düzey bölgelerde bulunan okullara ödenek anlamında pozitif ayrımcılık yapılması sağlanabilir şeklinde öneriler getirilmiştir.
Özet (Çeviri)
The purpose of this study is to examine the relationship between school administrators' roles and students' well-being. The research employed an explanatory sequential mixed methods design. The study group consisted of teachers and 12-year-old students during the 2021–2022 academic year. The participating schools were selected using a stratified sampling method. In the study, a proportionate stratified sampling technique was used by selecting an equal number of samples from each stratum. Stratification was based on data from the“My Neighborhood Istanbul”project (2017) conducted by the Faculty of Economics at Istanbul University. Accordingly, six middle schools located in lower and upper socioeconomic neighborhoods of Ataşehir, Beyoğlu, and Beykoz—districts identified as having the highest socioeconomic disparity in Istanbul—were included: Ataşehir Emlak Konut Middle School, Ataşehir Mustafa Öncel Middle School, Beykoz Anadolu Hisarı Middle School, Beykoz Mehmet Emin Pulatkonak Middle School, Beyoğlu Cihangir Münir Özkul Middle School, and Beyoğlu Dr. Tevfik Sağlam Middle School. A total of 589 participants—38 teachers and 551 students—participated in the study. Instruments included the“School Administrator Roles Scale”administered to teachers and the“International Children's Well-Being Scale”administered to students in the same schools. The data were analyzed using SPSS 21 with independent samples t-tests, ANOVA, regression, and correlation analyses. According to the findings, the highest scores among administrator roles were in the dimensions of“information provision,”“decision making,”and“interpersonal roles.”The roles of school administrators did not differ significantly by teacher gender or years of experience. However, significant differences were found in administrator role scores based on teachers' educational level and the socioeconomic level of the school's neighborhood. Administrators in schools located in higher socioeconomic neighborhoods had higher average role scores than those in lower socioeconomic areas. Regarding students' well-being scores by gender, a significant difference was found only in the“school”sub-dimension in favor of female students. Student gender predicted the scores in the school sub-dimension. Significant differences were found among schools in the sub-dimensions of“Home and Family,”“Material Possessions,”“Friends and Acquaintances,”“Environment,”“Use of Time,”“Feelings About Oneself,”and“Life and Future.”Students' schools predicted their scores in the“Home and Family,”“Material Possessions,”and“Environment”sub-dimensions. When examined by neighborhood socioeconomic level, significant differences emerged in the sub-dimensions of“Material Possessions”and“Environment.”The socioeconomic level of the school's neighborhood was found to predict scores in these dimensions. A statistically significant and negative correlation was identified between the“interpersonal roles”sub-dimension of the“School Administrator Roles Scale”and the“Feelings About Oneself”sub-dimension of the“International Children's Well-Being Scale.”As administrators' interpersonal role scores increased, students' self-feelings scores decreased. Students generally reported feeling happy at school, being satisfied with their academic performance, enjoying their time at school, not being subjected to upsetting practices, not feeling materially different from peers, and feeling valued and safe. However, some students indicated that while they enjoyed seeing their teachers and friends, academic success, uniform policies, homework and exams, and sleep deprivation made them feel unhappy. Students cited the cost of extracurricular activities and lack of transportation as reasons for not participating in social events. They expressed that not having access to technology, being unable to join school trips, or afford cafeteria meals made them feel materially disadvantaged. Students emphasized that attention from teachers and peers made them feel valued, while the emphasis on high achievers made others feel undervalued. Safety was associated with the presence of teachers, peers, and security staff, while fear of certain students, fights, and being abducted after school caused anxiety. Positive aspects of school life included learning new things, academic success, teacher and peer relationships, and socialization. Negative aspects were feelings of failure, inadequacy, and stress. Students expressed a desire for wider sports and recreation areas, infirmaries, libraries, dining halls, and free transportation and activities in their schools. They also recommended changes in uniform policies, class durations, school hours, and the use of shared schoolyards, along with improved teacher attitudes and seating arrangements. The study concludes that schools should not only serve as bureaucratic institutions enforcing rules but also as democratic environments where students actively participate in decision-making processes. A student-centered approach should be adopted in all school-related decisions, from school hours to the organization of physical spaces. School administrators should move away from bureaucratic models and adopt more participatory leadership practices. Bureaucratic reforms should be made to expand the decision-making autonomy of administrators. The state must ensure equal quality and opportunity in education across all socioeconomic regions. School infrastructure should be urgently improved, and every school should include sports halls, playgrounds, and well-equipped libraries. The practice of housing multiple schools in a single building—often seen in lower socioeconomic neighborhoods—should be discontinued. Special attention should be given to school construction in disadvantaged areas. Free meal programs may be introduced to support healthy and adequate nutrition in these areas, and every school should have a cafeteria. Incentives for administrators to work in low socioeconomic areas—such as additional service points, salary bonuses, and housing support—should be considered. To minimize disparities among schools, financial affirmative action should be applied to those located in disadvantaged regions.
Benzer Tezler
- Rehberlik hizmetlerinin tanıtılmasının veli beklentilerine etkisi
The Effects of guidance instruction on parents expectations from guidance teachers
SÜHEYLA ÖZTOPRAK
- Bünyesinde anasınıfı bulunan ilkokullardaki müdürlerin okul yönetimine ilişkin rolleri
Başlık çevirisi yok
MÜNEVVER YALÇINKAYA
- Türk eğitim sisteminin ihtiyaçları doğrultusunda Türkiye'de geleceğin okullarına ilişkin senaryolar
The scenarios related to the schools of the future in Turkey in line with the needs of the Turkish education system
BEDRİYE ŞİMŞEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimSivas Cumhuriyet ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HİLAL KAHRAMAN
- Lise müdürlerinin öğretim liderliği davranışlarının değerlendirilmesi
Synthesis on the high schools principals as instructional leadership behaviours
BİROL BÜYÜKDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Eğitim ve ÖğretimSelçuk ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. MUSA GÜRSEL
- Endüstri meslek lisesi müdürlerinin yeterlikleri
Başlık çevirisi yok
MUSA GÜRSEL
Doktora
Türkçe
1989
Eğitim ve ÖğretimSelçuk ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. NİYAZİ KARASAR