Aksaray kent merkezinin morfoloji açısından değişimini incelemek
Examining the morphological change of Aksaray city center
- Tez No: 948223
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ZAFER KUYRUKÇU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Konya Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 122
Özet
Toplumların yüzyıllar boyunca oluşturdukları hem yerel hem de evrensel değerlerin sonucunda kentler gelişime ve değişime açık olmuştur. Kentler tarihsel süreç içerisinde barındırdığı doğal, kültürel, sosyal katmanları nedeniyle oldukça önemli ve değerli yaşam alanlarıdır. Son yıllarda kentlerde nüfusun artmasının yanı sıra kentsel alanların sürekli genişlemesiyle birlikte yeni alt merkezlerin ortaya çıkması, geleneksel kent merkezlerinin işlevsel ve simgesel değerlerinde azalmaya yol açmakta; bu durum söz konusu bölgelerde mekânsal kalitenin düşmesine neden olmaktadır. Oysa tarihi kent merkezlerinin nitelikli ve yaşanabilir biçimde korunması, kent sakinlerinin aidiyet geliştirmesine, kentsel belleğin sürdürülmesine ve bireylerin kentle bütüncül bir ilişki kurmasına önemli katkılar sunmaktadır. Bu çalışma kapsamında 1989 yılında il statüsünü kazanmış Aksaray'ın zamanla değişimi ve gelişiminin morfolojik olarak analiz edilmesi amaçlanmıştır. Çalışma alanı olarak 2012 yılında yürütülen imar planı çalışmaları kapsamında belirlenen ve Aksaray'ın geleneksel kent merkezini ve merkezi iş alanlarını da kapsayan Merkez-1 bölgesi seçilmiştir. Merkez-1 bölgesi, kuzeyde Cumhuriyet Bulvarı ile güneyde Atatürk Bulvarı ve batısında E90 Karayolu ile sınırlı olup Uluırmağın iki yakasındaki alanları kapsamaktadır. Aksaray kent merkezinin morfolojik durumunun 1989 ve 2024 yılları arasında inceleneceği çalışmada ilk olarak kentsel morfolojiye yönelik kent ile mekânsal ilişkisi bağlamında literatür taraması yapılmıştır. Devamında kent ile ilişkisi açısından kentsel morfolojik yaklaşımların nasıl çeşitlendiği ve Aksaray kent merkezinin tarihsel geçmişi hakkında yapılan çalışmalar incelenmiştir. Alan çalışması ile tarihi ve coğrafi olarak önemli bir konuma sahip olan Aksaray'ın il olduğu 1989 yılı ile 2024 yılı arasında belirlenen bölgedeki kentsel morfolojisinin Space Syntax yöntemi ile bağlantılılık, entegrasyon, okunabilirlik ve tercih değerleri üzerinden matematiksel bir zemine oturtulması amaçlanmıştır. Alan çalışmasının ikinci bölümünde ise tarihsel süreçte farklılaşarak biçimlenmiş Aksaray kent merkezinin Merkez-1 bölgesinden morfolojik değişimlerin en yoğun olduğu alt bölgeler belirlenmiş ve bu bölgelerin tipo-morfolojik analizleri yol, parsel ve yapı bazlı olarak incelenmiştir. Yapılan inceleme ve analizler sonucunda il olduktan sonra da Aksaray Kalesini kapsayan alanın kent merkezi olmayı sürdürdüğü ama kentsel potansiyelinin azaldığı tespit edilmiştir. Özellikle çalışma alanının güneyini sınırlandıran Atatürk Bulvarından kent merkezine bağlanan caddelerde analitik değerlerin yüksek olduğu görülmüştür. Kentin güçlü aksları üzerinde yer alan mekânsal çevrelerin tipo morfolojik olarak işlevsel değişimler yaşadığı ve bazı yapıların yer yer kaybolduğu saptanmıştır. 2000'li yıllardan itibaren yapılan planlamalar doğrultusunda ise kentin büyüme yönünün değiştiği ve batı yönünde yeni mekânsal kurguların oluştuğu sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
As a result of both local and universal values that societies have created over centuries, cities have been open to development and change. Cities are important and valuable living spaces due to the natural, cultural and social layers they have hosted throughout history. In recent years, the emergence of new sub-centers along with the continuous expansion of urban areas, in addition to the increase in population in cities, has led to a decrease in the functional and symbolic values of traditional city centers; this situation has caused a reduction in the spatial quality in the regions in question. However, the qualified and livable preservation of historical city centers makes significant contributions to the development of belonging by city residents, the maintenance of urban memory and the establishment of a holistic relationship between individuals and the city. Within the scope of this study, the aim is to analyze the morphological changes and development of Aksaray, which gained provincial status in 1989, over time. The Center-1 region was selected as the study area, which was determined within the scope of the zoning plan studies carried out in 2012 and includes the traditional city center and central business districts of Aksaray. The Center-1 region is limited to Cumhuriyet Boulevard in the north, Atatürk Boulevard in the south and the E90 Highway in the west, and covers the areas on both banks of Uluırmak. In the study, a literature review was first conducted regarding urban morphology in the context of the spatial relationship with the city. Subsequently, how urban morphological approaches diversified in terms of their relationship with the city and studies conducted on the historical past of Aksaray city center were examined. The field study aimed to establish the urban morphology of Aksaray, which has an important position historically and geographically, on a mathematical basis through the values of connectivity, integration, intelligibility and choice in the region determined between 1989, when it became a province, and 2024, using the Space Syntax method. In the second part of the field study, the sub-regions where the morphological changes were most intense from the Center-1 region of the Aksaray city center were determined, and the typomorphological analyses of these regions were examined based on roads, parcels, and structures. As a result of the examination and analysis, it was determined that the area covering Aksaray Castle continued to be the city center after becoming a province, but its urban potential decreased. Especially analytical values were high in the streets extending from Atatürk Boulevard, which borders the south of the study area, to the city center. It was determined that the spatial environments located on the city's strong axes have experienced functional changes as typomorphology, and some structures have disappeared in places. In line with the plans made since the 2000s, it was concluded that the growth direction of the city changed, and new spatial structures were formed in the west.
Benzer Tezler
- Kentsel doku ile otomobil bağımlılığı ilişkisinin sürdürülebilir ulaşım açısından değerlendirilmesi
Evaluation of the relationship between urban pattern and car dependency in terms of sustainable urban mobility
KÜBRA KALOŞ ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN SERDAR KAYA
- Aksaray kenti geleneksel kent merkezinde yaşam kalitesi araştırması
Quality of life research in the traditional city center of Aksaray
BÜŞRA NUR OKTAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Şehircilik ve Bölge PlanlamaErciyes ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NEŞE YILMAZ BAKIR
- Geçmişten geleceğe değişkenleriyle mimari tasarım sınırları Aksaray kent merkezi örneği
Architectural design boundaries with variables from past to future, instance of Aksaray city center
KEMAL FURKAN ULUSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkKonya Teknik ÜniversitesiBina Bilgisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT ORAL
- Aksaray il merkezindeki yeraltı sularının korozivite potansiyelinin incelenmesi
Investigation of corrosive potential of groundwater in Aksaray city center
FATİH SEVİNDİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Jeoloji MühendisliğiAksaray ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA MURAT KAVURMACI
- Tarihsel çevrenin sunduğu imgeyi okuyarak kentsel kimlik arayışına bir yaklaşım: Aksaray örneği
An approach to urban identity by reading the image of the historical environment: The case of Aksaray
ÇİĞDEM GÜREL AĞIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkKTO Karatay ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SAMİ GÜVEN BİLSEL