Kırgızistan'da yaşayan Tatar Türklerinin dil tercihleri, sürdürümleri, tutumları ve etnik dilsel canlılıkları
Language preferences, maintenance, attitudes and ethnical linguistic vitality of Tatar Turks who live in Kyrgyzstan
- Tez No: 948526
- Danışmanlar: PROF. DR. BURUL SAGINBAYEVA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 203
Özet
Söz konusu araştırma Kırgızistan'ın Çüy (Bişkek dâhil) ve Isık-Köl Eyaletlerinde yaşayan 18 yaş üstü Tatar Türklerini kapsamaktadır. Kırgızistan Milli İstatistik Kurumunun 2022 yılı nüfus sayımı verilerine göre, Kırgızistan'daki Tatar Türkü nüfusu 11219'dur. Tatarların yoğun olarak yaşadıkları Kırgızistan'ın kuzeyinde ise, Çüy Bölgesinde (Bişkek dâhil) 7400 ve Isık-Köl Bölgesinde 1116 olmak üzere toplam 8516 Tatar Türkü yaşamaktadır. Nüfusları her geçen gün azalan ve dillerini aile dışında öğrenebilme imkanları son derece kısıtlı olan Kırgızistan'daki Tatarların dil canlılıkları her geçen gün azalmakta, yok olmaya yüz tutmaktadır. Kırgızistan'da konuşulan Tatar Türkçesi, orta yaş ve üstü Tatarlar tarafından ev içinde ve topluluk içinde belirli ölçüde kullanılmakta, genç kuşaklara yeterince aktarılamadığı için kritik bir eşikte bulunmaktadır. Bu nedenle söz konusu çalışmada, Kırgızistan'daki Tatar Türklerinin dil kullanımları, kişisel ve duygusal etkinliklerdeki dil tercihleri ile Tatar Türkçesi, Kırgız Türkçesi ve Rusçaya yönelik tutumları arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmanın temel amacı gerek Tatar Türkleriyle gerekse Kırgızistan'da yaşayan azınlık konumundaki diğer Türk topluluklarıyla ilgili benzer çalışmaların son derece az olmasıdır. Bu doğrultuda, Tatar Türklerinin en yoğun olarak yaşadığı Kırgızistan'ın kuzeyindeki Çüy Bölgesi (Bişkek dâhil) ve Isık-Köl Bölgesi araştırma sahası olarak seçilmiş, bu bölgelerdeki örneklem grubuna anket uygulanmıştır. Sormacayı uygulamak için gerçekleştirilen görüşme ve ev ziyaretlerine genellikle bir Tatar Türküyle birlikte gidilmiş, böylece katılımcıların soruları yanıtlarken yaşayabileceği olası tedirginliklerin de önüne geçilmiştir. Söz konusu çalışma, temel olarak tarama tekniğine dayalı betimsel bir araştırmadır. Araştırmanın örneklem grubunu, farklı yaş ve meslek gruplarından seçilen toplam 183 katılımcı oluşturmuştur. Bu katılımcıların 95'i (54'ü kadın, 41'i erkek) Çüy Bölgesi'nden, 88'i ise (51'i kadın, 37'si erkek) Isık-Köl Bölgesi'nden belirlenmiştir. Bu çalışmadaki veriler, Yağmur, K. (1997, 1999, 2003, 2009) tarafından geliştirilerek farklı dönemlerde, farklı ülkelerde yaşayan Türklerin dil tutumu, dil seçimi, dil değiştirimi ve dil sürdürümünü ölçen“Dil Kullanımı - Dil Seçimi Sormacası (Language Use-Choice Questionnaire)”ndan yararlanılarak toplanmıştır. Söz konusu sormacanın güvenilirlik, geçerliliği kanıtlanmış ve daha önce Türklerin azınlık durumunda oldukları bölgelerde yapılan araştırmalarda kullanılmıştır. Araştırma bulguları, Kırgızistan'daki Tatarlar arasında Tatar Türkçesinin giderek etkinliğini kaybettiğini ve dil canlılık algısının, katılımcıların dil tercihlerine Tatar Türkçesi aleyhine yansıdığını ortaya koymuştur. Bu durum, Kırgızistan'da konuşulan Tatar Türkçesinin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunduğunu göstermektedir.
Özet (Çeviri)
This study covers Tatars over the age of 18 living in Chui (including Bishkek) and Issyk-Kul Regions of Kyrgyzstan. According to the latest population census conducted by the National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic in 2022, the number of Tatars in Kyrgyzstan is 11,219. In the north of Kyrgyzstan, where Tatars live densely, a total number of Tatars is 8516, including 7400 in the Chui Region (including Bishkek) and 1116 in the Issyk-Kul Region. The linguistic vitality of this community, whose population in Kyrgyzstan is decreasing day by day and which has no educational institution (except for a course) where they can learn their language outside the family, is diminishing day by day and facing extinction. Tatar language spoken in Kyrgyzstan is maintained to some extent at home and among the community by middle-aged and older Tatars. However, it can be said that this language, which is not sufficiently transmitted to younger generations, is at a critical threshold in Kyrgyzstan. Therefore, in this study, the relationship between the language use of Tatars living in Kyrgyzstan, their language preferences in their personal and emotional activities and their language attitudes towards Tatar language, Kyrgyz language and Russian language is analysed. The main purpose of the study is that there are very few such studies on both Tatars and other minority Turkish communities living in Kyrgyzstan. For this purpose, the Chui Region (including Bishkek) and Issyk-Kul Region in the north of Kyrgyzstan, where Tatars live in the highest density, were determined as the research area, and the questionnaire was applied to the people by visiting these regions. Most of the interviews and home visits to apply the questionnaire were accompanied by a Tatar, thus preventing various possible concerns while answering the survey questions. The study is essentially a descriptive study based on the survey technique. In this study, a total of 183 people from different age and occupational groups, 95 (54 female, 41 male) from the Chui region and 88 (51 female, 37 male) from the Issyk-Kul region, constituted the sample of the study as a participant group. The data in this study were collected by using the 'Language Use-Choice Questionnaire' developed by Yagmur, K. (1997, 1999, 2003, 2009) to measure language attitude, language choice, language change and language maintenance of Turks living in different countries in different periods. The questionnaire has been proven to be reliable and valid and has been used in studies conducted in regions where Turks are in minority. The findings of the research show that Tatar language has started to lose its effectiveness among the Tatars living in Kyrgyzstan and the perception of language vitality is reflected in the language behaviours of the participants to the detriment of Tatar language. This situation shows that Tatar language spoken in Kyrgyzstan is in danger of extinction.
Benzer Tezler
- Sovyetler Birliği'nin sürgün politikası ve Ahıska Türkleri sürgünü
Soviet Union's deportation policy and Ahiska Turk deportation
NİLİUFER DAVRİSHOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Tarihİstanbul ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. İRFAN ÇİFTÇİ
- Yaşar Kalafat'ın Türk kültürüne ait çalışmaları
The works of Yaşar Kalafat about the Turkish culture
ORHAN ÇELTİKCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
TarihSüleyman Demirel ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. ŞENOL KANTARCI
- Kırgızistan'daki Tatar diyasporasının toplumsal entegrasyonu
Social integration of the Tatar diaspora in Kyrgyzstan
GÖKHAN BİNGÖL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
SosyolojiKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiSosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ORÇAN
PROF. DR. ERTAN ÖZENSEL
- SSCB sonrası Kırgızistan'da siyasi ve demografik durum
Political and demographic situation in Kyrgyzstan after the USSR
HARUN ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
CoğrafyaKarabük ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. TAŞKIN DENİZ
- XIX. yüzyılın başından XX. yüzyılın ilk yıllarına kadar kırgızistan'daki Tatarların sosyal hayatı ve kültürü
XIX кылымдын башынан XX кылымдын башына чейин кыргызстандагы татарлардын социалдык абалы жана маданияты
YANA SITDIKOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REMZİ ATAOĞLU