Görüntü üretici yapay zeka modellerinde oryantalist bakış: algoritmalardaki kültürel temsiller üzerine bir inceleme
Orientalist perspectives in image-generating ai models: a study on cultural representations within algorithms
- Tez No: 949221
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ERDİNÇ YILMAZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Radyo-Televizyon, Radio and Television
- Anahtar Kelimeler: Oryantalizm, yapay zekâ, video, göstergebilim, temsil, Orientalism, artificial intelligence, video, semiotics, representation
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gaziantep Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Film Tasarımı Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 165
Özet
Oryantalist söylem, sanat ve sinema alanında Batı'nın Doğu'yu nasıl algıladığını ve temsil ettiğini şekillendirmiştir. Sanatsal üretim pratiklerinin teknolojik gelişmelerle çeşitlenen ifade biçimleri, yeni medya alanında da etkisini göstermektedir. Bu bağlamda hızla gelişen teknolojik gelişmelerle sinema endüstrisi de dönüşüme uğramıştır. Prodüksiyon süreçlerinin her aşamasında kullanımı artan yapay zekâ teknolojileri; senaryo yazımından görüntü üretimine, ses düzenlemeden karakter oluşturmaya, hareketli görüntü üretiminden kurgu aşamasına kadar pek çok süreçte endüstriyle bütünleşmiştir. Ancak teknolojik düzlemde hâkimiyeti artan yapay zekâ teknolojilerinin, kültürel bağlamda alışılagelmiş söylemlere ait ifade biçimlerinin derin öğrenme sürecine etkisi de tartışılmaktadır. Bu çalışmada Edward Said'in teorik çerçevesinden hareketle oryantalizmin tarihsel gelişimi, sanat ve sinemadaki yansımaları ele alınarak yapay zekânın bu süreci nasıl alımladığı göstergebilimsel yöntem ile incelenmiştir. Yapay zekânın, metinden video üretimi (text-to-video) sağlayan araçlarla oluşturduğu görüntüler; Roland Barthes'ın göstergebilimsel yöntemiyle görüntüsel ve anlamsal analiz, dizisel/dizimsel çözümlemeyle analiz edilmiştir. Tez kapsamında incelenen örneklemlerde; yapay zekâ araçlarının Türk kültürü ve coğrafyasına dair zaman zaman belirgin oryantalist kodlar içerdiği, zaman zaman da modern çıktılar ürettiği tespit edilmiştir. Bulgular, yapay zekâ teknolojilerinin hem mevcut veri kümelerindeki Batı merkezli stereotipleri yeniden ürettiğini hem de modern çıktılar sonucunda üretilen görüntülerin öğrenme sürecindeki önyargılara yönelik gelişimini de ortaya koymaktadır. Tutarsız temsiller içeren sonuçlar anlatısal bütünlük sağlanmasını zorlaştırmaktadır. Yapay zekâ teknolojilerindeki kültürel önyargıların farkında olunmasının yanı sıra, modern çıktılarla önyargıların aşılabilme potansiyelinin önemi vurgulanırken yapay zekâ araçlarının daha eşitlikçi ve rizomatik bir yapıya kavuşabilmesi için eleştirel ve kapsayıcı yaklaşımların benimsenmesi gerektiği düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
The Orientalist discourse has shaped how the West perceives and represents the East in the fields of art and cinema. The forms of expression of artistic production practices, which have diversified with technological developments, also show their effects in the field of new media. In this context, the cinema industry has also been transformed with the rapidly developing technological developments. Artificial intelligence technologies, the use of which is increasing at every stage of the production processes, have been integrated with the industry in many processes from screenplay writing to image production, sound editing to character creation, and from motion picture production to editing. However, the effect of artificial intelligence technologies, whose dominance in the technological level is increasing, on the deep learning process of conventional discourses in the cultural context is also discussed. In this study, the historical development of orientalism and its reflections in art and cinema are discussed based on Edward Said's theoretical framework and how artificial intelligence perceives this process is examined with the semiotic method. The images created by artificial intelligence with tools that enable text-to-video production; The semiotic method of Roland Barthes was used to analyze the image and semantic analysis, and the serial/syntactic analysis. In the samples examined within the scope of the thesis, it was determined that artificial intelligence tools sometimes contained distinct orientalist codes regarding Turkish culture and geography, and sometimes produced modern outputs. The findings reveal that artificial intelligence technologies both reproduce Western-centered stereotypes in existing data sets and that the images produced as a result of modern outputs develop towards biases in the learning process. Results containing inconsistent representations make it difficult to provide narrative integrity. In addition to being aware of cultural biases in artificial intelligence technologies, the importance of the potential to overcome biases with modern outputs is emphasized, and it is thought that critical and inclusive approaches should be adopted in order for artificial intelligence tools to achieve a more egalitarian and rhizomatic structure.
Benzer Tezler
- Derin evrişimli çekişmeli üretici ağlar ile yüz görüntüleri üretimi
Generation of face images using deep convolutionary advertising generative networks
NİZAMETTİN ÇİÇEKLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolBatman ÜniversitesiBilgi Teknolojileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER FARUK ERTUĞRUL
- Derin öğrenme ile yeni ürün tasarımı
New product design with deep learning
SABİHA ÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiErciyes ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FEYZA GÜRBÜZ
- Artificially intelligent fashion designer and evaluator with generative adversarial networks
Çekişmeli üretici ağlar ile yapay zekalı moda tasarımcısı ve değerlendiricisi üretme
CANER KIVANÇ HEKİMOĞLU
Doktora
İngilizce
2024
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolYaşar ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET SÜLEYMAN ÜNLÜTÜRK
- Generation and modification of 3D models with deep neural networks
Derin sinir ağları kullanılarak 3B modellerın üretilmesi ve düzenlenmesi
CİHAN ÖNGÜN
Doktora
İngilizce
2021
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolOrta Doğu Teknik ÜniversitesiBilişim Sistemleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALPTEKİN TEMİZEL
- Hızlı ıslah yöntemiyle geliştirilen ekmeklik ve makarnalık buğday popülasyonlarında tanenin fiziksel özelliklerinin görüntü işleme algoritmalarıyla belirlenmesi ve yapay zeka teknikleriyle sınıflandırılması
Determining the physical properties of grain in bread and durum wheat populations developed by rapid breeding by image processing algorithm and classification with ai techniques
MESUT ERSİN SÖNMEZ
Doktora
Türkçe
2022
BiyomühendislikKaramanoğlu Mehmetbey ÜniversitesiBiyomühendislik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEVZAT AYDIN
DOÇ. DR. KADİR SABANCI