Ötüken Uygur Kağanlığı yazıtlarının edebî eleştirisi
Literary criticism of Ötüken Uyghur Khaganate inscriptions
- Tez No: 949353
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞABAN DOĞAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 1120
Özet
Ötüken Uygur Kağanlığı, 745 ila 840 yılları arasında yaklaşık bir asır boyunca Orta Asya'ya hükmetmiş bir Türk kağanlığıdır. Bu kağanlık kurulduğu günden yıkıldığı ana kadar Orta Asya'nın ticarî ve siyasî hayatına yön vermiş, önemli kültürel faaliyetlerde bulunmuştur. Söz konusu faaliyetler kapsamında gerek halktan kişiler gerek beyler gerekse kağanlık mensupları tarafından çeşitli yazıtlar meydana getirilmiştir. Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtlarının hangileri olduğu konusunda araştırmacılar arasında bir ittifak yoktur. Buna rağmen“Karabalgasun-II, Karı Çor Tigin, Suci, Tes, Tariat, Şine Us, Hoid Tamir, Sevrey, Arhanan, Gurvaljin Uul, Karabalgasun-I”Yazıtaları genel olarak Ötüken Uygur Kağanlığı döneminde oluşturulmuş yazıtlar olarak kabul edilir. Eleştiri, bir sanat eserinden yola çıkarak söz konusu sanat eserindeki sanatsal yapıları ve sanatsallığı ortaya koymayı amaçlayan bilimsel bir etkinliktir. Eleştirinin bir alt dalı olarak edebiyat eleştirisi ise bir metindeki edebî yapıları ve edebîliği ortaya koymaya çalışan bilimsel bir etkinliktir. Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtlarının Edebî Eleştirisi başlıklı bu çalışmada“Karabalgasun-II, Karı Çor Tigin, Suci, Tes, Tariat, Şine Us, Hoid Tamir, Sevrey, Arhanan, Gurvaljin Uul, Karabalgasun-I”şeklindeki Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları edebî açıdan eleştirilmiş; onlardaki edebî yapılar ve edebîlik bilimsel bir şekilde ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda“1. Paralellik”,“2. Ses Yapısı”,“3. Eksilti”,“4. Benzetme ya da Metafor Kullanımı”,“5. Söz Sanatları”,“6. Yineleme”,“7. Özgünlük”,“8. Çoklukta Birlik”,“9. Bütünlüklü Olma”şeklinde çeşitli edebîlik ölçütleri tespit edilmiş ve adı geçen yazıtlar bu edebîlik ölçütlerine göre nesnel şekilde incelenmiştir. İnceleme, yazıt metinlerinden hareketle metin merkezli biçimde gerçekleştirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Ötüken Uyghur Khaganate was a Turkish kaganate that ruled Central Asia for nearly a century between 745 and 840. From the day it was founded until its collapse, this kaganate shaped the commercial and political life of Central Asia and carried out important cultural activities. Within the scope of these activities, various inscriptions were created by commoners, lords and members of the kaganate. There is no unanimity among researchers as to which are the inscriptions of the Ötüken Uyghur Khaganate. Despite this, the“Karabalgasun-II, Karı Çor Tigin, Suci, Tes, Tariat, Şine Us, Hoid Tamir, Sevrey, Arhanan, Gurvaljin Uul, Karabalgasun-I”Inscriptions are generally accepted as inscriptions created during the period of the Ötüken Uyghur Khaganate. Criticism is a scientific activity that aims to reveal the artistic structures and artistry in a work of art based on a work of art. Literary criticism, as a sub-branch of criticism, is a scientific activity that tries to present literary structures and literariness in a text. In this study titled Literary Criticism of Ötüken Uyghur Khaganate Inscriptions, Ötüken Uyghur Khaganate Inscriptions in the form of“Karabalgasun-II, Karı Çor Tigin, Suci, Tes, Tariat, Şine Us, Hoid Tamir, Sevrey, Arhanan, Gurvaljin Uul, Karabalgasun-I”were criticized from a literary point of view; literary structures and literariness in them were tried to be presented in a scientific way. For this purpose, various literary criteria such as“1. Parallelism”,“2. Sound Structure”,“3. Ellipsis”,“4. Use of Simile or Metaphor”,“5. Figures of Speech”,“6. Reiteration”,“7. Authenticity”,“8. Unity in Multiplicity (/ Unitas in Multitudine)”,“9. Consistency”were determined and the mentioned inscriptions were objectively analyzed according to these literary criteria. The analysis was carried out in a text-centered manner based on the inscription texts.
Benzer Tezler
- Köktürkçedeki eş anlamlı ve zıt anlamlı kelimeler
Байыркы түрк тилиндеги синоним сөздөр жана антоним сөздөр
HİLMİ GÜLENAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TAALAYBEK ABDİYEV
- Uygur Kağanlığı yazıtlarının anlamlı ve görevli dil ögeleri açısından incelenmesi
Investigation of the Uyghur Kaghan instructions in terms of meaningful and official language elements
İSMAİL EMİRŞAH
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıBursa Uludağ ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CENGİZ ALYILMAZ
- Ötüken Uygur Kağanlığı'nda devlet teşkilatı (744-840)
State organization in the Orkhon (Ötükän) Uighur Qaghanate (744-840)
AHMET GÖKHAN ERTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TarihÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAYRETTİN İHSAN ERKOÇ
- Türk runik harfli metinlerde siyasî terimler
Political terms in the Turkic runic texts
SAFFET YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FERRUH AĞCA
- Uygur Hakanlığı Döneminde (744-840) ticaret faaliyet ve yıkılışa etkileri
Commercial and effect of destroy in Uygur Empire Period
HİSAJİ TOKUDA
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
TarihMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLÇİN ÇANDARLIOĞLU