Otonom araçlar ve üreticinin kusursuz sorumluluğu
Autonomous cars and strict liability of producer
- Tez No: 949498
- Danışmanlar: PROF. DR. ERKAN KÜÇÜKGÜNGÖR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Medeni Hukuk Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 639
Özet
Otonom araçların kamuya açık karayollarında kullanılmaya başlanması, günümüzde ve yakın gelecekte hukuki açıdan en çok tartışılacak konulardan biri hâline gelmiştir. Bu araçların karıştığı kazalarda sorumluluğun kime ait olacağı ve bu sorumluluğun kapsamı, gerek ulusal gerekse uluslararası alanda doktriner düzeyde geniş çaplı tartışmalara konu olmaktadır. Bu tartışmaların sağlıklı bir zeminde yürütülebilmesi, öncelikle otonom araç kavramının teknik boyutlarıyla netleştirilmesini ve bu araçların sürüş otomasyonu içindeki konumunun doğru biçimde tespit edilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu doğrultuda çalışmada, otomasyon seviyeleri ayrıntılı şekilde sınıflandırılmış ve otonom araçların bu sınıflar içindeki yeri belirlenmiştir. Çalışmanın odak noktasını, üreticinin kusursuz (ürün) sorumluluğu oluşturmaktadır. Hem Avrupa Birliği hem de Türk hukukunda, bu sorumluluk türü çeşitli normatif belgelerle düzenlenmiş olup, teknolojik gelişmeler doğrultusunda yakın zamanda yeniden yorumlanmıştır. 2024 yılının Aralık ayında kabul edilen 2024/2853/EU sayılı AB Ürün Sorumluluğu Direktifiyle, yazılım ve dijital sistemlerin açıkça“ürün”olarak kabul edilmesi,“hâkimiyet altında olma”kriterinin sorumluluk rejimine dâhil edilmesi ve ispat yükünün hafifletilmesi gibi yeniliklerle, dijital çağın risklerini karşılayabilecek güncel ve etkin bir ürün sorumluluğu çerçevesi sunulmaktadır. Türkiye'de yürürlükte olan 7223 sayılı“Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu”(ÜGTDK) ise özellikle otonom araçlar gibi yüksek teknoloji içeren ürünlerin hukuki çerçevesini tartışırken tek başına tatmin edici bir dayanak sunmakta yetersiz kalabilecektir. Buna karşılık, 2024 yılı sonunda yürülüğe giren“Tam Otonom Araçların Otonom Sürüş Sistemine İlişkin Motorlu Araçların Tip Onayı Hakkında Yönetmelik (AB/2022/1426)”4. Seviye otomasyona sahip araçlarda bulunması gereken teknik özellikleri ortaya koymuştur. Bu Yönetmelikle birlikte ülkemizde 4. seviye otonom araçların karayollarına çıkabilmesi için gerekli hukuki altyapı büyük ölçüde tesis edilmiş ve ürün sorumluluğu bağlamında üreticinin tasarım yükümlülükleri ve buna bağlı olarak kullanıcların haklı güvenlik beklentilerine esas teşkil edecek çerçeve çizilmiştir. Çalışmamızda, bu Yönetmelik analiz edilmiştir. Ayrıca Almanya, 2017 ve 2021 yılında“Alman Karayolları Trafik Kanunu”nda (Straßenverkehrsgesetz – StVG) yaptığı değişiklikler ve 2022'de yürürlüğe giren“Otomatik ve Otonom Sürüş Fonksiyonlarına Sahip Araçların İşletilmesine Dair Yönetmelik”(AFGBV) ile 4. seviye otonom araçlara yönelik ayrıntılı ve bağlayıcı hükümler içeren ilk mevzuat düzenlemelerini hayata geçirmiştir. Çalışmamızda, bu yasa hükümleri de özellikle üreticinin tasarım yükümlülükleri bağlamında ayrıntılı bir şekilde analiz edilmiştir. Alman hukukundaki gelişmeler örnek alınarak, Türkiye'de de otonom araçlara ilişkin sorumluluk hukukunun yasal zemine oturtulması önemlidir. Bunun yanı sıra, özellikle bağımsız karar alabilen yapay zekâ sistemlerinin gelişimiyle birlikte, üreticinin kusursuz ürün sorumluluğunun sınırlarının nasıl belirleneceği, hem akademik literatürde hem de uygulamada önemli bir tartışma konusu hâline gelmiştir. Çalışmada, bu tartışmalara katkı sunmak üzere temel hukuk ilkeleri ışığında sorumluluğun sınırlarına ilişkin kuramsal bir çerçeve sunulmuştur. Böyle bir çerçevenin oluşturulması, özellikle Seviye 4 otomasyon düzeyine sahip araçların bağımsız olarak aldığı kararların ne zaman hata teşkil edeceğinin belirlenmesi bakımından büyük önem arz etmektedir. Anahtar Kelimeler Otonom araç, Otomasyon, Üretici, Ürün Sorumluluğu, Kusursuz Sorumluluk, Etik İkilemler
Özet (Çeviri)
The deployment of autonomous vehicles on public roads has emerged as one of the most legally debated topics both in the present and in the near future. The issue of determining who is responsible in accidents involving these vehicles and the extent of such liability has been the subject of extensive discussions in both national and international legal doctrine. In order to conduct these discussions on a sound legal basis, it is essential to first clarify the technical aspects of autonomous vehicles and accurately determine their position within the spectrum of driving automation. Accordingly, this study provides a detailed classification of automation levels and identifies the placement of autonomous vehicles within these categories. This study focuses on the strict (product) liability of manufacturers, particularly within the context of autonomous vehicles. In both European Union and Turkish legal systems, this form of liability is regulated through various normative instruments and has recently been reinterpreted in light of technological advancements. The adoption of Directive (EU) 2024/2853 on Product Liability in December 2024 marks a significant shift in the legal treatment of digital technologies: it expressly classifies software and digital systems as“products”incorporates the criterion of“control over the product”into the liability framework, and introduces a partial alleviation of the burden of proof. Collectively, these provisions establish a modernised and effective liability regime tailored to address the risks of the digital era. By contrast, Türkiye's Law No. 7223 on Product Safety and Technical Regulations, while foundational in regulating market conformity and safety standards, may fall short of providing a comprehensive and satisfactory legal basis for the complex liability questions posed by highly autonomous technologies. The Regulation on the Type Approval of Motor Vehicles with Fully Automated Driving Systems (AB/2022/1426), which entered into force at the end of 2024, specifies the technical requirements applicable to Level 4 automated vehicles. This Regulation has significantly contributed to the establishment of the legal infrastructure required for the operation of Level 4 autonomous vehicles on public roads in Türkiye. It also delineates the design obligations incumbent upon manufacturers and sets forth a legal framework aligned with users' legitimate expectations of safety within the context of product liability. The present study provides a detailed analysis of this Regulation. In comparison, Germany has adopted a more advanced and detailed legislative approach. Amendments to the German Road Traffic Act (Straßenverkehrsgesetz, StVG) in 2017 and 2021, alongside the entry into force of the Regulation on the Operation of Vehicles with Automated and Autonomous Driving Functions (Verordnung zur Regelung des Betriebs von Fahrzeugen mit automatisierter und autonomer Fahrfunktion, AFGBV) in 2022, have positioned Germany as the first jurisdiction to enact ix binding legal norms applicable to Level 4 autonomous vehicles. This regulatory framework is subjected to detailed legal analysis within the scope of this thesis. Drawing on the developments in German law, the study emphasizes the importance of establishing a legal framework for liability concerning autonomous vehicles in Türkiye. Furthermore, as artificial intelligence systems with independent operations evolve, there has been significant discussion in both academic and practical literature regarding how the boundaries of strict manufacturer liability should be delineated. In this context, the study presents a theoretical framework based on fundamental legal principles for determining the limits of liability. Such a framework is particularly significant in determining when decisions made autonomously by Level 4 vehicles should be considered as legal faults or defects. Keywords Autonomous vehicles, Automation, Manufacturer, Product Liability, Strict Liability, Ethical Dilemmas
Benzer Tezler
- Yapay zekâ kullanımından kaynaklanan sözleşme dışı hukuki sorumluluk
Non-contractual civil liability arising from the use of artificial intelligence
YÜCEL ARSLAN
- Otonom aracın sebep olduğu zararlardan üreticinin kusursuz sorumluluğu
Strict liability of the manufacturer for damages caused by autonomous vehicle
AYŞE NUR MERVE YAZICI
Doktora
Türkçe
2022
HukukAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA FADIL YILDIRIM
- Advanced reinforcement learning applications in autonomous driving
Otonom araçlarda ileri pekiştirmeli öğrenme uygulamaları
MUSTAFA BURAK GÜNEL
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiUçak ve Uzay Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NAZIM KEMAL ÜRE
- Investigating risk assessment and role of safety concerns in autonomous vehicle
Otonom araçlarda risk değerlendirmesi ve güvenlik kaygılarının modellenmesi
GÖZDE BAKİOĞLU DOĞANYILMAZ
Doktora
İngilizce
2022
Ulaşımİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ OSMAN ATAHAN
- Design and evaluation of energy management systems for connected hybrid and electric vehicles
Bağlantılı hibrit ve elektrikli araçlar için enerji yönetim sistemleri geliştirilmesi ve değerlendirilmesi
ABDULEHAD ÖZDEMİR
Doktora
İngilizce
2022
Mekatronik Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiMekatronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLKER MURAT KOÇ