Mecelle şerh geleneği bağlamında Mehmed Rifat Efendi'nin Tevâfukât-I Kavâid-i Külliye adlı eserinin incelenmesi
Analysis of Mehmed Rifat Efendi's Work Tevâfukât-ı Kavâid-i Külliye in the Context of Mecelle Commentary Tradition
- Tez No: 949620
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HÜSEYİN OKUR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Hukuk, Religion, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 240
Özet
Bu tezde, Osmanlı hukuk tarihinin en kapsamlı kodifikasyonlarından biri olan Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye'nin şerh geleneği içindeki yeri incelenmekte; bu bağlamda Gelibolulu Mehmed Rifat Efendi'nin Tevâfukât-ı Kavâid-i Külliye adlı eseri detaylı biçimde ele alınmaktadır. Çalışmanın temel amacı, eserin Mecelle'de yer alan küllî kaidelerle kurduğu ilişkiyi, bu kaideleri yorumlama yöntemini ve şerh geleneğine özgün katkısını ortaya koymaktır. Birinci bölümde müellifin hayatı, görevleri ve ilmî kişiliği ile birlikte, Mecelle'nin hazırlanış süreci ve bu sürecin toplumsal-siyasal bağlamdaki etkileri ele alınmıştır. Ayrıca Mecelle'ye dair şerh literatürü de değerlendirilmiştir. İkinci bölümde, araştırmanın merkezinde yer alan Tevâfukât-ı Kavâid-i Külliye eseri yapısal ve yöntemsel olarak analiz edilmiştir. Eserdeki küllî kaidelerin Mecelle maddeleriyle ilişkisi sistematik biçimde incelenmiş, bu irtibatlar tablo ve örneklerle ortaya konulmuştur. Bazı maddelerin farklı kaynaklarla karşılaştırılması, çalışmanın özgün yönlerinden birini oluşturmaktadır. Araştırmada klasik metin çözümleme teknikleri ile güncel hukuk metodolojisi bir arada kullanılmış; Osmanlı Türkçesinden çağdaş akademik dile aktarımlar titizlikle gerçekleştirilmiştir. Müellifin kimliğiyle ilgili sınırlı veriler, aynı isimli farklı şahıslarla karışıklık ihtimali ve maddelerin numaralandırılmasındaki bazı belirsizlikler, çalışmanın bazı bölümlerinde ayrıntılı çözümlemeleri zorunlu kılmıştır. Sonuç olarak bu tez, Mecelle şerh geleneği içinde özgün bir yeri olan Tevâfukât-ı Kavâid-i Külliye adlı eserin hem klasik fıkıh anlayışı hem de Osmanlı hukuk sisteminin yorumlayıcı pratiği açısından önemli bir kaynak niteliği taşıdığını ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the place of Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, one of the most comprehensive codification efforts in Ottoman legal history, within the tradition of legal commentary. In this context, it offers a detailed analysis of Gelibolulu Mehmed Rifat Efendi's work titled Tevâfukât-ı Kavâid-i Külliye. The primary aim of the study is to reveal how this work engages with the kulliyyāt (universal legal maxims) found in the Mecelle, the methods by which it interprets them, and its distinctive contribution to the tradition of commentary. The first chapter presents biographical information about the author, his official duties, scholarly background, and other works. It also discusses the drafting process of the Mecelle within its broader socio-political context, focusing particularly on the legal implementation challenges faced in the post-Tanzimat period and how these influenced the codification effort. Additionally, the commentary literature on Mecelle was evaluated. The second chapter analyzes the structure and methodology of Tevâfukât-ı Kavâid-i Külliye, the central focus of the study. It systematically examines the relationship between the universal legal maxims in the work and the articles of the Mecelle, illustrating these connections through tables and examples. One of the original aspects of the research is its comparative evaluation of certain substances with parallel sources. The study combines classical textual analysis techniques with contemporary legal methodology. Particular care was taken in transcribing and interpreting the Ottoman Turkish text into modern academic language, with an emphasis on conceptual precision and coherence. Challenges such as limited biographical data on the author, possible confusion with others bearing the same name, and inconsistencies in the numbering of certain substances required detailed and multifaceted analysis. In conclusion, the thesis offers an original contribution to the commentary tradition on the Mecelle and demonstrates that Tevâfukât-ı Kavâid-i Külliye is a valuable source for understanding both classical Islamic jurisprudence and the interpretive practices of the Ottoman legal system.
Benzer Tezler
- Ali Haydar Efendi ve fıkhî görüşleri
Ali Haydar Efendi and his views of jurisprudence
ESRA ERSÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinDokuz Eylül ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA YILDIRIM
- Ali Haydar Efendi'nin 'Dürerü'l-Hükkâm Şerh-i Mecelleti'l Ahkâm adlı eserinin 'hacr' konusunun kaynaklarının tespiti(941-949,957-1007. maddeleri)
Ali Haydar Efendi'nin 'Dürerü'l-Hükkâm Şerh-i Mecelleti'l Ahkâm adli eserinin 'hacr' konusunun kaynaklarının tespiti(941-949,957-1007. maddeleri)
GÜLNAZ GENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİS DEMİR
- Ali Haydar Efendi'nin Dürerü'l-Hükkâm adlı eserinin kaynaklarının tespit ve tahkiki: 534-611. maddeler
The research study and defining of the sources in Dürerü'l-Hükkam written by Ali Haydar Efendi: 534-611. clauses
ÖMER ŞİMŞEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
DinDokuz Eylül ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA YILDIRIM
- Ali Haydar efendi'nin 'Dürerü'l-Hükkâm' adlı eserinin kaynaklarının tespit ve tahkiki (230-299. maddeler)
Master's thesis the research study and defining of the sources in Dürerü' Hükkam written by ali Haydar Efendi (230-299. clauses)
MEHMET RASİM KASAPOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
DinDokuz Eylül ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA YILDIRIM
- Ali Haydar Efendi'nin ?Dürerü'l-Hükkâm? adlı eserinin kaynaklarının tespit ve tahkîki (404-457 maddeleri)
A critical study on ?Dürerü?l-Hükkâm? by Ali Haydar Efendi (404-457 items)
ESRA KEMALOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
DinDokuz Eylül ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA YILDIRIM