Sanal gerçeklik ile maruz bırakma müdahalesinin sınav kaygısının azaltılmasındaki etkisi
The effect of virtual reality exposure intervention on reducing test anxiety
- Tez No: 949630
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ELİF ÜZÜMCÜ ÖZDEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Sanal gerçeklik, maruz bırakma, sınav kaygısı, sanal gerçeklik ile maruz bırakma (SGMB), Virtual reality, exposure, test anxiety, virtual reality exposure therapy
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Başkent Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 123
Özet
Bu çalışma, üniversite öğrencilerinde yaygın olarak gözlemlenen sınav kaygısına yönelik, teknoloji temelli bir psikolojik müdahale olan sanal gerçeklik ile maruz bırakma (SGMB) müdahalesinin etkililiğini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Sınav kaygısı, öğrencilerin akademik performanslarını olumsuz yönde etkileyen; bilişsel, fizyolojik ve davranışsal bileşenleri olan çok boyutlu bir psikolojik süreçtir. Geleneksel müdahale yöntemlerine alternatif olarak kısa süreli ve erişilebilir çözümler sunmak amacıyla geliştirilen SGMB, bireylerde kaygı yaratan sınav ortamlarını güvenli bir şekilde deneyimlemelerine olanak tanımaktadır. Çalışma öncesinde, uygun örneklemi belirlemek amacıyla tarama çalışması kapsamında toplam 276 üniversite öğrencisine Ayda Sınav Kaygısı Ölçeği (ASKÖ) uygulanmıştır. Bu ön tarama sonucunda orta ve yüksek düzeyde sınav kaygısı gösteren katılımcılar belirlenmiş ve dahil edilme kriterlerini karşılayan bireyler ana çalışma grubuna alınmıştır. Ana müdahale sürecine geçmeden önce, oluşturulan sanal gerçeklik (VR) senaryolarının (koridor, sınıf-1, sınıf-2, sınıf-3) katılımcılarda yarattığı“buradalık”düzeyini değerlendirmek amacıyla orta düzeye yakın (40-44) sınav kaygısı olan 7 katılımcıya tek oturumluk bir uygulama gerçekleştirilmiş ve katılımcılara oturum sonunda Sanal Ortamda Buradalık Ölçeği (SOBÖ) uygulanmıştır. Elde edilen bulgular, senaryoların yüksek düzeyde gerçeklik algısı yarattığını göstermiştir. Ana çalışmada ön test-son test kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır. Çalışma kapsamında orta ve yüksek düzeyde sınav kaygısına sahip 36 üniversite öğrencisi seçkisiz bir biçimde VR (n=18) ve kontrol (n=18) gruplarına atanmıştır. VR grubuna iki oturumdan oluşan SGMB uygulanmıştır. Kontrol grubuna herhangi bir müdahale yapılmamıştır. Müdahale öncesi ve sonrası tüm katılımcılar ASKÖ, Beck Anksiyete Ölçeği (BAÖ), Penn Eyalet Endişe Ölçeği (PEEÖ) ve Otomatik Düşünceler Ölçeği'ni (ODÖ) doldurmuştur. Elde edilen bulgular, sınav kaygısının azaltılmasında SGMB uygulamasının etkili olduğuna işaret etmektedir. Ancak genel kaygı, endişe ve otomatik düşünceler gibi daha derin bilişsel yapılar üzerindeki etkilerin sınırlı olduğu belirlenmiştir. Bu tez çalışması, SGMB'nin yalnızca klinik düzeyde kaygı bozukluklarında değil, sınav kaygısı gibi duruma özgü stres tepkilerinde de etkili bir müdahale aracı olarak kullanılabileceğine dair önemli bulgular sunmaktadır. Sonuçlar, gelecekte daha uzun süreli, bilişsel teknikler ile desteklenmiş ve bireysel farklılıkları dikkate alan bütüncül SGMB modellerinin geliştirilmesinin önemine işaret etmektedir.
Özet (Çeviri)
This study aims to evaluate the effectiveness of a technology-based psychological intervention, Virtual Reality Exposure Therapy (VRET), in addressing test anxiety, commonly observed among university students. Test anxiety is a multidimensional phenomenon that negatively affects academic performance through cognitive, physiological, and behavioral components. As an alternative to traditional methods, VRET offers a short-term and accessible solution by enabling individuals to safely experience exam-like environments. Before the main intervention, a screening was conducted with 276 university students using the IDA Test Anxiety Scale to select appropriate participants. Those with moderate to high anxiety levels who met the inclusion criteria were included in the main study. A pilot study was then conducted with 7 participants (score range: 40–44) to assess the presence evoked by 4 VR scenarios (hallway, classroom-1, 2, and 3). At the end of this single-session pilot, the Presence Questionnaire (PQ) was administered. Results indicated the scenarios successfully created a strong sense of presence. The main study used a pre-test–post-test control group design. Thirty-six students were randomly assigned to either a VR group (n = 18) or a control group (n = 18). The VR group received two sessions of VRET; PQ was administered after each to assess presence. The control group received no intervention. Before and after the intervention, all participants completed the IDA, Beck Anxiety Inventory (BAI), Penn State Worry Questionnaire (PSWQ), and Automatic Thoughts Questionnaire (ATQ). Results showed that VRET significantly reduced test anxiety compared to the control group. However, its effects on general anxiety, worry, and automatic thoughts were limited. Participants' PQ scores and feedback confirmed that VR scenarios created a high level of presence. This thesis provides important evidence that VRET may serve as an effective intervention tool not only for clinical-level anxiety disorders but also for situational anxiety responses such as test anxiety. The results underscore the importance of developing more comprehensive VRET models that are longer in duration, enriched with cognitive techniques, and tailored to individual differences.
Benzer Tezler
- Sanal gerçeklik ile maruz bırakmanın akrofobi tedavisinde kullanımı
Exposure with virtual reality use in acrophobia treatment
GÖKÇE VOGT
- Özgül fobi tedavisinde sanal gerçeklik ile maruz bırakma tekniğinin etkililiği
Effectiveness of virtual reality exposure technique in the treatment of specific phobia
YULET İLHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Bilim ve TeknolojiAntalya Bilim ÜniversitesiKlinik Psikoloji Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CUMHUR AVCİL
- Sosyal kaygı belirtilerine sahip üniversite öğrencilerinde sanal gerçeklik ile maruz bırakma tekniğinin bilişsel davranışçı temelli psikoeğitim ile karşılaştırılması
Comparison of virtual reality exposure technique with cognitive behavioral based psychoeducation in university students with social anxiety sypmtoms
MERT AKSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
PsikolojiAntalya Bilim ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CUMHUR AVCİL
- Topluluk önünde konuşma kaygısında iki seanslık sanal gerçeklik ile maruz bırakma ve imgeleme ile maruz bırakma tekniklerinin karşılaştırılması
Comparing two sessions of exposure via virtual reality and imagery exposure therapy techniques in public speaking anxiety
CANSU TEKDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
PsikolojiAntalya Bilim ÜniversitesiKlinik Psikoloji Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CUMHUR AVCİL
- Teknolojik süreçlerin klinik psikoloji uygulamasına yansıması: Üniversite öğrencilerinde bulaşma/kirlenme kaygısının azaltılmasında sanal gerçeklik ile maruz bırakma, yaşantısal ve imgesel maruz bırakmanın rolünün karşılaştırılması
The reflection of application of technological processes in clinical psychology: Comparison of the roles of virtual reality, in vivo and imaginal exposure in reducing fear of contamination in university students
ELİF ÜZÜMCÜ
Doktora
Türkçe
2023
PsikolojiHacettepe ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜJGAN İNÖZÜ MERMERKAYA