Rast, Mâhur, Segâh ve Hicaz makâmındaki şuğullerin güfte, makam ve usûl yönünden incelenmesi
Analyzing the suguls in the maqams of Rast, Mâhur, Segâh and Hicaz in terms of lyrics, maqam and ryhtm
- Tez No: 950152
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUSTAFA YILDIRIM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Şuğul, İlâhi, Arapça duâ, Tekke Mûsikîsi, Türk Mûsikîsi, Şuğul, Hymn, Arabic prayer, Tekke Music, Turkish Music
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Müziği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Müziği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 141
Özet
Tarîkatlerde zikir esnasında icrâ edilen formlar arasında“Şuğul”formu yer almaktadır. Türk mûsikîsinde Şuğul formu Türk makam özelliklerine göre bestelenip güfteleri Arapça olan bir formdur. Şuğul 17.yy'da Araplardan Osmanlıya geçmiştir. Şuğul formu çoğunlukla güftelerini Hz. Peygamber başta olmak üzere İslâm âlimleri, mutasavvıf ve şâirlerden alır. Formlar güfte açısından incelendiğinde arûz vezninden daha çok serbest vezinli Arapça duâlardan müteşekkildir. Çalışmamızda Şuğul formunun makam, güfte ve usûl açısından incelenmesi yapılmıştır. Literatür taramasındaki ön incelemelerimizde el yazması mûsikî notalarında makam, güfte ve usûllerinin eksik ya da hatalı olduğu gözlemlenmiştir. Mecmualarda veya bazı mûsikî kaynaklarımızda tekbir, salat gibi farklı formlar da Şuğul adı altında kayıtlara geçmiş olsa da bu çalışmada sadece“Şuğul”formundaki eserler ele alınmıştır. Bu çalışmada Türk mûsikîsi tasnifinde daha çok tekke mûsikîsi formlarından biri olan Şuğul formunun, Rast, Mâhur, Segâh ve Hicaz makamlarındaki eserler üzerinden makam, güfte ve usûl yönünden incelenmesi yapılmıştır. Öncelikle makam analizi yapılarak makamlar tespit edilmiş, güftelerin transkripsiyonu yapılmış, okunabilir bir Arapça metne çevrilmiş ve usûlleri Arapça güftelere göre yeniden ele alınmıştır. Çalışma kapsamında TRT arşivinden elde edilen toplam Rast, Mâhur, Segâh ve Hicaz makâmında 24 eser incelenmiştir. Çalışmamız nitel bir çalışma olup tarama model tabanlıdır. Çalışma neticesinde bazı Şuğullerin makamlarının farklı olduğu tespit edilmiş, eksik olan güfteler farklı kaynakların incelenmesiyle tamamlanıp anlaşılmaz olanları ise okunabilir hale getirilmiştir. Ayrıca mecmualardaki şuğullerin çoğunluğunun usûllerinin 2/4'lük olduğu görülmüş, çalışma sonunda mûsikî cümle yapıları ve güfte açısından analizinde farklı usûller olduğu anlaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
Among the forms performed during dhikr in religious orders is the“Shugul”form. In Turkish music, the Shugul form is a form composed according to Turkish makam characteristics and has Arabic lyrics. Shugul passed from the Arabs to the Ottomans in the 17th century. The Shugul form mostly takes its lyrics from Islamic scholars, mystics and poets, especially the Prophet Muhammad. When the forms are examined in terms of lyrics, they consist of Arabic prayers in free verse rather than aruz meter. In our study, the Shugul form was examined in terms of makam, lyrics and usul. In our preliminary examinations in the literature review, it was observed that the makam, lyrics and usul in the manuscript musical notes were missing or incorrect. Although different forms such as tekbir and salat have been recorded under the name of Shugul in journals or some of our musical resources, only the works in the“Shugul”form have been examined in this study. In this study, the Shugul form, which is one of the forms of tekke music in the classification of Turkish music, has been examined in terms of makam, lyrics and usul through works in the Rast, Mahur, Segah and Hicaz makams. First of all, makam analysis was performed and the makams were determined, the lyrics were transcribed, translated into a readable Arabic text and their usuls were reconsidered according to the Arabic lyrics. Within the scope of the study, a total of 24 works in the Rast, Mahur, Segah and Hicaz makams obtained from the TRT archives were examined. Our study is a qualitative study and is based on the scanning model. As a result of the study, it was determined that the makams of some Shuguls were different, the missing lyrics were completed by examining different sources and the incomprehensible ones were made readable. In addition, it was seen that the majority of the şuğuls in the collections were in 2/4 meter, and at the end of the study, it was understood that there were different meters in terms of musical sentence structures and lyrics.
Benzer Tezler
- Rast makamındaki kâr-ı nâtık eserlerinden oluşturulan seyr-i nâtık örneğinin keman öğretiminde kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi
Evaluation of the applicability of the seyr-i nâtik example composed from kâr-i nâtik works in rast maqam in violin education
VASFİ HATİPOĞLU
Doktora
Türkçe
2013
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLÇİN YAHYA KAÇAR
- Bestekâr Yusuf Müzüri: Hayatı ve eserleri
Composer Jusuf Myzyri: His life and works
AJDİN JAHJAI
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Dinİstanbul Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. UBEYDULLAH SEZİKLİ
- Ali Rifat Çağatay'ın 8 numaralı Hamparsum Defterinde ve Dârülelhân Külliyatı'nda yer alan ortak eserlerin edisyon kritiği
Edition critical of the common works in Ali Rıfat Çağatay's Hamparsum Book no. 8 and in the Darülelhân Corpus
TARIK ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞİRİN KARADENİZ