Matbudan dijitale: Türkiye'de kitap eki gazeteciliğinin dönüşümü
From print to digital: The transformation of book supplement journalism in Turkey
- Tez No: 950915
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SÜHEYLA NİL MUSTAFA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Gazetecilik, Journalism
- Anahtar Kelimeler: Kitap ekleri, kitap muhabirliği, kültür gazeteciliği, dijitalleşme, yöndeşme, eleştiri kültürü, gazetecilik emeği, etnografik yöntem, Book supplements, book journalism, cultural journalism, digitalization, convergence, culture of criticism, journalistic labor, ethnographic method
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Gazetecilik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Gazetecilik Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 90
Özet
Bu tez çalışması, Türkiye'de kültür gazeteciliğinin önemli bir alanı olan kitap eklerinin, matbu yayıncılıktan dijital mecralara geçiş sürecinde geçirdiği niteliksel dönüşümü incelemektedir. Gazetecilik mesleği, küresel ölçekte olduğu gibi Türkiye'de de son on yıllarda ciddi bir yapısal dönüşüm geçirmekte; emek süreçlerinden haberin üretim biçimlerine, ideolojik çerçeveden ekonomik işleyişe kadar birçok boyutta yeniden şekillenmektedir. Bu dönüşüm, yalnızca ana akım haber gazeteciliğini değil, kültür gazeteciliği gibi daha az görünür ancak toplumsal hafızanın inşasında belirleyici olan alanları da derinden etkilemektedir. Bu tez, söz konusu büyük dönüşümün içinde görece dar ama özgül bir alanı —kültür gazeteciliği içinde kitap eklerini— mercek altına alarak hem yapısal hem de içeriksel dönüşümün izini sürmektedir. Çalışmada, kitap tanıtım yazılarının biçim, içerik ve eleştirel işlevlerinde meydana gelen değişim; gazetecilik mesleğindeki dönüşen üretim pratikleri, emek süreçleri ve kültürel temsil biçimleri ile ilişkilendirilerek çözümlenmiştir. Dijitalleşme, yöndeşme (convergence) ve ticarileşme süreçlerinin kitap eklerini yalnızca içeriksel düzeyde değil; aynı zamanda gazetecilik emeği ve mesleki uzmanlık açısından da nasıl dönüştürdüğü sorgulanmıştır. Bu amaçla Radikal Kitap, Cumhuriyet Kitap, BirGün Kitap, Gazete Duvar Kitap ve K24 gibi yayın organlarının matbu ve dijital versiyonları karşılaştırmalı olarak incelenmiş; kitap eklerinde görev yapan gazetecilerle yapılan derinlemesine mülakatlar ve etnografik gözlemler yoluyla niteliksel veri elde edilmiştir. Görüşmelerde dikkat çeken önemli bir bulgu, gazetecilerin yalnızca yayınevi bültenlerine bağlı kalmaksızın, kitapların içeriksel niteliği, yazar geçmişi ve kültürel bağlamı doğrultusunda eleştirel bir değerlendirme süreci yürüttüklerini ifade etmeleridir. Bu durum, literatürde henüz kavramsallaştırılmamış olan“kitap muhabirliği”olgusunun, sahada fiilen uzmanlaşmış bir gazetecilik pratiği olarak varlık gösterdiğini ortaya koymaktadır. Tez,“kitap muhabirliği”kavramını yalnızca bir haber türü olarak değil; kültürel üretimi izleyen, yorumlayan ve temsil eden tematik bir gazetecilik alanı olarak kavramsallaştırmakta ve medya çalışmaları literatürüne bu yönde kuramsal bir katkı sunmayı amaçlamaktadır. Aynı zamanda kitap eklerinde eleştiri kültürünün yerini tanıtım merkezli yayın anlayışına bırakmasının arkasındaki ekonomik ilişkiler, reklam-politika bağı ve editoryal yönlendirmeler sorgulanmış; gazetecilik mesleğinin dijitalleşmeyle birlikte esnekleşen, güvencesizleşen ve metalaşan yapısı bütüncül bir çerçevede tartışılmıştır. Bu yönüyle çalışma, gazetecilik alanındaki büyük yapısal dönüşümün kültür gazeteciliği üzerindeki somut etkilerini kitap ekleri üzerinden ortaya koymakta; niteliksel çözümleme ve saha verilerine dayanan özgün bir katkıyla, bu alandaki literatürdeki önemli bir boşluğu doldurmayı hedeflemektedir.
Özet (Çeviri)
This thesis investigates the qualitative transformation of book supplements—an essential subfield of cultural journalism in Türkiye—within the broader transition from print publishing to digital platforms. As in many parts of the world, the journalism profession in Türkiye has undergone a profound structural transformation in recent decades. From labor processes and content production models to ideological frameworks and economic structures, multiple dimensions of journalism have been reshaped. This transformation has not only affected mainstream news journalism but also significantly impacted less visible yet culturally crucial fields such as cultural journalism. By focusing on the relatively narrow but specific domain of book supplements, this thesis traces both the structural and content-based changes that define this transition. The study examines changes in the form, content, and critical function of book reviews, contextualizing these shifts within broader transformations in journalistic labor practices and modes of cultural representation. It explores how processes such as digitalization, media convergence, and commercialization have reshaped book supplements not only at the level of content but also in terms of journalistic labor and professional specialization. To this end, a comparative analysis of print and digital versions of major outlets—including Radikal Kitap, Cumhuriyet Kitap, BirGün Kitap, Gazete Duvar Kitap, and K24—has been conducted. The research is supported by in-depth interviews and ethnographic observations with journalists working in book supplements. A key finding from these interviews is that journalists engage in a critical editorial process that goes beyond simply reproducing publisher press releases; they instead emphasize content-specific, contextual, and authorial insights. This observation reveals the existence of a professional practice in the field that, although yet to be fully conceptualized in the academic literature, can be defined as book journalism. Rather than treating book journalism merely as a reporting genre, this thesis conceptualizes it as a specialized area of journalism that monitors, interprets, and represents cultural production. The research aims to contribute to media studies by introducing and theorizing this concept. Additionally, it discusses how the rise of promotion-oriented publishing practices—at the expense of critical discourse—has been driven by economic pressures, advertising dependencies, and editorial hierarchies. In doing so, it analyzes how journalistic labor has become increasingly precarious, flexible, and commodified under digital capitalism. In this regard, the thesis provides a critical perspective on the broader structural transformation of journalism by illuminating its concrete implications for cultural journalism through the lens of book supplements. Supported by qualitative analysis and fieldwork, this study offers an original contribution to the literature and addresses a significant gap in the research on cultural journalism.
Benzer Tezler
- Üretiminden dağıtımına dijital korsan kitaplar: Netnografik bir alan araştırması
Digital pirated books from production to distribution: A netnographic field research
ŞAHİN USLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
AntropolojiAnkara ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEREN AKSOY SUGIYAMA
- İlk ergenlik dönemindeki dijital cihaz kullanımının bellek süreçleri ve dijital amnezi üzerine etkisinin incelenmesi: Matbu ve dijital ortamın karşılaştırılması
Investigation of the effect of digital device use during pre-adolescence on memory processes and digital amnesia: Comparison of print and digital environment
GÖZDE AKKUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
PsikolojiİZMİR BAKIRÇAY ÜNİVERSİTESİSiber Psikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELİM GÜNÜÇ
DR. ÖĞR. ÜYESİ YILDIZ ÖZKILIÇ