Mevlânâ Mehmed İzmîrî'nin (Ö. 1165/1751) Kemâlü'd-Dirâye adlı eserindeki şerh metodunun incelenmesi
Analyzing the method of commentary in Mawlānā Mehmed İzmῑrῑ's (D.1165/1751) work named Kemāl al-Dirāyah
- Tez No: 950921
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUHAMMED USAME ONUŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 102
Özet
Bu çalışmada, İzmîrî'nin İbrâhim el-Halebî'nin (ö.956/1549) Osmanlı coğrafyasında geniş şöhret kazanarak kadı ve müftülerin temel başvuru kaynaklarından biri hâline gelen Mülteka'l-ebhur adlı eseri üzerine kaleme aldığı Kemâlü'd-dirâye ve cemü'r-rivâye ve'd-dirâye adlı şerhi ele alınmaktadır. Çalışmanın temel amacı, Kemâlü'd-dirâye'de başvurulan şerh metodunu ortaya koymak ve eserin dayandığı kaynakları tespit etmektir. İzmîrî Kemâlü'd-dirâye'de Mülteka'nın sistematiğini büyük ölçüde takip etmiş, metindeki meseleleri örnekler aracılığıyla detaylandırmış, anlaşılması güç ifadeleri açıklamış ve hükümleri Hanefî mezhebinin istidlâl metotları çerçevesinde delillendirmiştir. Ayrıca gerek mezhep içi gerek mezhep dışı görüşleri aktarıp değerlendirmeye tabi tutmuştur. Araştırma neticesinde İzmîrî'nin bunların yanı sıra esere üslûp ve muhteva açısından katkılarda bulduğu görülmüştür. Nitekim O, bazı meselelerin başında konunun ana çerçevesini çizmiş, metinde geçen kavramları karşılaştırmalı bir şekilde tahlil etmiş, soru-cevap yöntemiyle muhalif görüşleri tartışmış, konu sonunda meseleyi özetlemiş, gerektiğinde önceki ve sonraki açıklamalarına atıfta bulunmuş, konu geçişlerine işaret etmiş ve meselelerin inceliklerine dikkat çekmek amacıyla zaman zaman okuyucuya hitap etmiştir. Böylece metni belirli bir sistematik içinde şerh ederek konular arası bütünlüğü sağlamaya çalışmıştır. İzmîrî metinde ele alınan meseleleri ve bunların dayandığı teorik zemini tartışmış, mezhepler arası ve mezhep içi ihtilafları değerlendirerek tercihlerde bulunmuş, görüş ayrılıklarının dayandığı delil ve kaidelere müracaat ederek muhalif görüşlerin isabetsizliğini ve benimsediği usûlün isabetini ortaya koymuş, Kur'an, Sünnet ve mezhebin istidlâl metotları çerçevesinde içtihatta bulunarak eserinde bu doğrultuda verdiği fetvalara değinmiş; zaman zaman gerek Halebî'ye gerekse daha önce telif edilen eserlere muhalefet etmiş, metinde değinilmeyen meselelere ve dönemin tartışma konularına yer vererek dönemin gereklerine cevap vermeye çalışmıştır. Ayrıca daha çok erken dönem Hanefî eserine başvurmakla birlikte mezhebin teşekkülünden kendi dönemine kadar uzanan oldukça geniş bir literatürden istifade etmiştir.
Özet (Çeviri)
This study examines the commentary Kemāl al-Dirāyah wa-Jamʿ al-Riwāyah waʾl-Dirāyah authored by İzmîrî on Multaqā al-Abḥur, the renowned work of Ibrāhīm al-Ḥalabī (d. 956/1549), which gained wide recognition across the Ottoman realm and became one of the principal reference texts for judges and muftis. The primary aim of this research is to identify the commentary methodology employed in Kemāl al-Dirāyah and to determine the sources upon which the work is based. In Kemāl al-Dirāyah, İzmîrî largely adheres to the structure of Multaqā, elaborating on the legal issues through illustrative examples, clarifying ambiguous expressions, and substantiating legal rulings within the framework of the Ḥanafī school's methods of legal reasoning. Moreover, he engages with both intra-madhhab and inter-madhhab opinions, subjecting them to evaluation. The findings of the study indicate that Izmīrī not only contributes to the text in terms of content and style but also enhances its clarity and coherence. At the beginning of certain discussions, he outlines the main contours of the topic, analyzes the key concepts through comparative examination, debates dissenting views via a question-and-answer format, summarizes the issue at the end of the section, and refers to earlier or later comments where necessary. He also points out transitions between topics and occasionally addresses the reader directly to highlight intricate points. Through such techniques, he aims to preserve thematic integrity and a systematic structure within his commentary. Furthermore, Izmīrī scrutinizes the theoretical foundations underlying the legal issues addressed in the text, evaluates intra- and inter-school disagreements, and, by referring to the evidence and legal principles underpinning divergent views, defends the validity of his preferred methodology while arguing for the weakness of opposing opinions. He issues legal verdicts (fatāwā) based on ijtihād within the interpretive methods of the Qurʾān, Sunnah, and the Ḥanafī tradition. At times, he departs from al-Ḥalabī's positions or earlier works, includes issues not mentioned in the original text, and engages with contemporary debates, thereby responding to the intellectual and practical needs of his time. Although he predominantly relies on early Ḥanafī texts, his work draws from an extensive body of literature spanning from the formation of the school to his own period.
Benzer Tezler
- İzmîrî Mevlânâ Mehmed'in Şerhu'l-Eşbâh Ve'n-Nezâir isimli eseri ve kaynakları
Izmîrî Mevlânâ Mehmed's work Named Şerhu'l-Eşbâh Ve'n-Nezâir and its sources
KEMAL TÜRKDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinKaramanoğlu Mehmetbey ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN ÖZER
- İzmir ili Bornova ilçesinde tıbbi bitkilere ilişkin tüketici davranışlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma
A research for determinig the consumer attitudes toward medical plants in Bornova county of Izmir
MEHMET DİCLE
- Seyyid Mehmed Ali Mesnevî-yi Ma'nevî (361a-400b arası) (İnceleme-metin-sözlük-tıpkıbasım)
Seyit Mehmet Ali Mesnevî-yi Ma'nevî (Between 361a-400b) (Review-text-dictionary-repinter)
HAMİT UYGUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KEZBAN PAKSOY
- Seyyid Mehmed Ali Mesnevî-yi Ma'nevî (281A-320B arası) (inceleme-metin-sözlük-tıpkıbasım)
Seyyid Mehmed Ali Mesnevî-yi Manevî (281A-320B pages) (review-text-dictionary-facsimile edition)
BETÜL ZEYBEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZİYA AVŞAR
- Seyyid Mehmed Ali Mesnevî-yi Ma'nevî (201a-240b arası) (İnceleme-metin-sözlük-tıpkıbasım)
Seyit Mehmet Ali Mesnevî-yi Ma'nev'î (201a-240b pages)
ŞÜKRAN ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BEKİR ÇINAR