BATINİ DİNİ YAPILANMALARDA YARATILIŞ
CREATION IN ESOTERIC RELIGIOUS STRUCTURES
- Tez No: 951076
- Danışmanlar: PROF. DR. METİN BOZAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Tarih, Religion, History
- Anahtar Kelimeler: Batınilik, Yaratılış, Düalizm, Nur-Zulmet, Gnostizm, Sudur Teorisi, Esotericism, Creation, Dualism, Light-Darkness, Gnosticism, Theory of Emanation
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 125
Özet
Kadim dinler, kültürel birikimler ve felsefi geleneklerle kurulan çok yönlü etkileşim, batıni mezheplerin düşünsel temellerinin şekillenmesinde belirleyici olmuştur. İsmaililik, Nusayrilik, Yezidilik ve Dürzilik gibi mezhepler, ortaya çıktıkları coğrafyalarda egemen olan inanç sistemlerinden çeşitli izler taşımakta; bu durum, onların özgün yapılarının anlaşılmasını hem daha karmaşık hem de daha zengin kılmaktadır. Dolayısıyla, bu mezheplerin epistemolojik temellerini sağlıklı biçimde değerlendirebilmek, ancak doğdukları kültürel ve düşünsel bağlamın dikkate alınmasıyla mümkündür. Bu bağlamda yaratılış konusu önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle çalışmanın giriş bölümünde,“batıni”kavramının çerçevesi çizilmiş, bu düşüncenin ne zaman ortaya çıktığına değinilmiş ve batıni düşünce ile ilişkili olan Gnostisizm ve Hermetizm kavramları ele alınmıştır. Ardından batıni epistemolojinin temelleri üzerinde durulmuş; yaratılış kavramı ile bu kavramla bağlantılı olarak kozmoloji ve mitoloji konuları açıklanmıştır. Birinci bölümde, batıni mezheplerin etkilenmiş olabileceği kadim din, kültür ve felsefelerin yaratılış anlayışları ele alınmıştır. Bu geleneklerde yaratılış, çoğunlukla düalist bir yapı temelinde kavramsallaştırılmıştır. İkinci bölümde, Gulat-ı Şia başta olmak üzere İsmaililik, Nusayrilik, Dürzilik, Yezidilik, Bahailik ve Alevilikte yaratılış anlayışı incelenmiştir. Sonuç olarak, batıni mezheplerin yaratılış anlayışlarının kadim düalist düşünceler ve felsefi yaklaşımların etkisiyle İslami bir çerçevede yeniden yorumlandığı sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT The multifaceted interaction established with ancient religions, cultural heritages and philosophical traditions has played a decisive role in shaping the intellectual foundations of esoteric sects. Sects such as Ismailism, Nusayrism, Yazidism and Druzeism bear various traces of the belief systems that were dominant in the regions in which they emerged; this renders the understanding of their unique structures both more complex and more enriched. Therefore, a sound evaluation of the epistemological foundations of these sects is only possible by taking into account the cultural and intellectual context in which they arose. In this regard, the theme of creation plays a significant role. Accordingly, the introduction of this study outlines the concept of“esotericism”discusses when this line of thought emerged, and examines the concepts of Gnosticism and Hermeticism, which are closely related to esoteric thought. Subsequently, the foundations of esoteric epistemology are addressed, followed by an explanation of the concept of creation along with the related themes of cosmology and mythology. In the first chapter, the creation doctrines of ancient religions, cultures, and philosophical traditions that may have influenced esoteric sects are examined. In these traditions, creation is mostly conceptualized on the basis of a dualistic structure. In the second chapter, the understanding of creation in sects such as the Ghulat Shia, Ismailism, Nusayrism, Druzeism, Yazidism, the Bahaism Faith, and Alevism is analyzed. As a result, it is concluded that the esoteric interpretations of creation were reinterpreted within an Islamic framework under the influence of ancient dualistic ideas and philosophical approaches.
Benzer Tezler
- Bâtınî dini yapılanmalarda Tanrı ve tanrısal varlıklar
God and divine beings in esoteric (batinid) religious structures
NESRİN GÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinDicle ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METİN BOZAN
- Bâtıni dini yapılanmalarda sosyal tabakalar
Social strata in esoteric sects
RUVEYHA ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinDicle ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİDE RUMEYSA KÜÇÜKÖNER
- Batıni dini yapılanmalarda döngüsellik
Cyclicality in religious structures
ZEYNEP USLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinDicle ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METİN BOZAN
- Klasik uluslararası ilişkiler teorilerinde uluslararası sistemin doğası sorunu: Realizm, liberalizm ve marksizm
The problem of nature of international system in classical international relations theories: Realism, liberalism and marxism
MUHAMMED ALİ AĞCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Siyasal BilimlerYıldız Teknik ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FUAT AKSU
- Klasik uluslararası ilişkiler teorilerinde uluslararası sistemin doğası sorunu: Realizm, Liberalizm ve Marksizm
The Problem of the nature of intternational system in classical international relations theories: Realism, Liberalism and Marxism
MUHAMMED A. AĞCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Uluslararası İlişkilerYıldız Teknik ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. FUAT AKSU