Hanbelîliğin kelâm anlayışı ve dönüşümü: Necmeddin et-Tûfî örneği
The transformation and perception of Hanbalī kalām: The case of Najm al-Dīn al-Tūfī
- Tez No: 951607
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FİKRET SOYAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 280
Özet
İnanç esaslarının tespiti, delillendirilmesi ve savunulmasını kendine gaye edinen kelâm ilmine karşı farklı tavırlar sergilenmiştir. Bir grup Hz. Peygamber'in tüm konuları açık bir şekilde beyan ettiğini, itikadî konularda tartışılan hususlarla ilgili Hz. Peygamber ve ilk nesillerden herhangi bir rivayetin aktarılmadığını belirterek inanç alanında yapılan tartışmaların bid'at olduğunu söylemişler ve kelâm ilmine karşı menfi tutum takınmışlardır. Diğer bir grup ise hem ele aldığı konular itibariyle hem de gerçekleştirmek istediği gaye açısından kelâm ilminin son derece önemli ve vazgeçilmez bir ilim olduğunu savunarak onu diğer ilimlerden üstün tutmuşlardır. Tarih boyunca kelâm ilmine karşı takınılan menfi tavrın en önemli temsilcileri Hanbelî âlimler olmuştur. Kelâma yönelik bu olumsuz tutumu her asırda devam ettirenler olmakla birlikte bu tavır bazı dönemlerde yumuşama eğilimi de göstermiştir. Özellikle Ferrâ ile başlayan ilgili tavır daha sonraki dönemlerde farklı isimler tarafından da devam ettirilmeye çalışılmıştır. VIII. yüzyıla gelindiğinde ise bu eğilimin en önemli temsilcisi olarak karşımıza Necmeddin et-Tûfî çıkmaktadır. O, kelâmın zemmedilmesine karşı çıkarak rivayetlerde yer alan olumsuz ifadelerin sadece bazı hâl ve durumlar için geçerli olduğunu söylemiş, onun meşrû ve şerefli bir ilim olduğunu savunmuştur. Çeşitli nasları da görüşüne delil olarak getiren Tûfî, bu tavrını pratiğe de dökerek Allah'ın varlığı, birliği ve delilleri, zât-sıfat ilişkisi, haberî sıfatların te'vili, ef'âl-i ibâd, hüsün-kubuh, salah-aslah gibi birçok konuda bağlı bulunduğu düşünce sisteminden ayrışarak bid'at kabul edilen meseleler hakkında görüş belirtmiştir. Bu anlamda o, yazmış olduğu eserler ve görüşleriyle Hanbelî düşünce içerisinde kelâm algısının dönüşümüne önemli katkıda bulunmuştur.
Özet (Çeviri)
The science of Kalām, which aims to determine, substantiate, and defend matters of faith, has been met with various attitudes.. One group has argued that the Prophet Muhammad clearly stated all matters and that no narrations from the Prophet or the first generations have been transmitted regarding issues debated in matters of faith, thereby declaring such debates to be innovations (bid'ah) and adopting a negative stance toward the science of kalam. Another group, on the other hand, defended the science of kalam as an extremely important and indispensable science, both in terms of the topics it addresses and the goals it seeks to achieve, and considered that it is superior to other sciences. Throughout history, the most prominent representatives of the negative attitude towards the science of kalam have been the Hanbali scholars. Although there have always been those who maintained this critical stance in every era, a tendency toward softening this position also emerged during certain periods. The attitude that began with Ferra was continued by different names in later periods. By the eighth century, the most important representative of this trend was Necmeddin et-Tûfî. He objected to the condemnation of Kalām, arguing that the negative expressions found in reports only applied under certain conditions. He asserted that Kalām is a legitimate and honorable science. Citing various scriptural evidences to support his view, al-Ṭūfī also put his approach into practice. He diverged from the traditional views of his school on many controversial issues—such as the existence and unity of God and their proofs, the relationship between God's essence and attributes, the interpretation (taʾwīl) of ambiguous attributes (ṣifāt khabariyya), human acts (afʿāl al-ʿibād), moral good and evil (ḥusn–qubḥ), and the concept of ṣalāḥ–aṣlaḥ. In this regard, through his writings and ideas, al-Ṭūfī made significant contributions to the transformation of the perception of Kalām within the Ḥanbalī tradition.
Benzer Tezler
- George Makdisi ve islam araştırmalarındaki yeri
George Makdisi and his place in islamic studies
AYŞE TAŞPINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET EMİN ÖZAFŞAR
- Ebû Abdullah Muhammed b. İshak İbn Mende ve itikâdî görüşleri
Abû Abdullah Muhammad b. Ishak Ibn Manda and his theological views
LOKMAN TOKDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÜMİT
- Ebü'l-Ferec İbnü'l-Cevzî'nin (Ö. 597/1201) haberî sıfatlar anlayışı ve Hanbelîlerin yaklaşımına eleştirileri
The understanding of Abu al-Faraj Ibn al-Jawzi's (D. 597/1201) transmitted attributes and his criticism of Hanbalis approach
MECİT AKSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ASİYE TIĞLI
- Sadruşşeria Ubeydullah b. Mesud'un hayatı ve akıl anlayışı
Sadrüşşeria Ubeydullah B. Mes'ud's conception of reason
İSMAİL KARADAVUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinYozgat Bozok ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET TÖZLUYURT
- Sadrüşşeria Ubeydullah b. Mes'ud'un akıl anlayışı
Sadrüşşeria Ubeydullah B. Mes'ud's Conceptıon of Reason
İSMAİL KARADAVUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinYozgat Bozok ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET TÖZLUYURT