MS 10.-11. yüzyıllarda Ekşi Höyük'te ağız ve diş sağlığı: Mezar uygulamaları ve iskelet kalıntılarının biyoarkeolojik değerlendirilmesi
Oral and dental health in Ekşi Höyük during the 10th–11th centuries AD: Funerary practices and bioarchaeological evaluation of skeletal remains
- Tez No: 951813
- Danışmanlar: PROF. DR. BAŞAK BOZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Antropoloji, Arkeoloji, Anthropology, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Ekşi Höyük, MS. 10.-11. yüzyıl, mezar tipolojisi, ağız ve diş sağlığı, gömü gelenekleri, Ekşi Höyük, 10th–11th centuries AD, grave typology, oral and dental health, burial practices
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Trakya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 181
Özet
Arkeolojik çalışmalarda, geçmiş toplulukların sosyal, kültürel ve ekonomik yapılarının anlaşılması ile beslenme alışkanlıklarının belirlenmesinde ağız ve diş sağlığı verileri önemli bir yere sahiptir. Benzer şekilde, gömü uygulamaları, mezar tipleri, gömü yönleri, beden ve baş pozisyonları gibi ritüel unsurlar da dönemin kültürel etkileşimlerini ve inanç sistemlerini yansıtma potansiyeli taşımaktadır. Bu tez, MS 10–11. yüzyıllara tarihlenen Ekşi Höyük mezarlık alanında gömülü bireylerin ağız ve diş sağlığı bulgularıyla mezar tipolojileri arasındaki ilişkileri inceleyerek, topluluğun beslenme alışkanlıkları ve ölü gömme uygulamaları üzerinden sosyo-kültürel yapısı hakkında çıkarımlar yapmayı amaçlamaktadır. Tez kapsamında, diş çürüğü, aşınma, periodontitis ve apse gibi biyoarkeolojik göstergeler üzerinden bireylerin beslenme alışkanlıklarının, cinsiyet ve yaş gruplarına göre farklılıkları değerlendirilmiştir. Özellikle Denizli çevresinde Bizans'tan Selçuklu dönemine geçiş sürecinde yaşanan sosyo-politik ve kültürel dönüşümlerin toplulukların beslenme alışkanlıklarına ve gömü uygulamalarına yansımış olabileceği varsayımı araştırmanın arka planını oluşturmaktadır. Bu çerçevede, mezar çeşitliliğinin sadece dini farklılıklardan değil, aynı zamanda toplumsal hiyerarşiyle ilişkili olup olmadığı da sorgulanmıştır. Mezar tipleri, yatırılış yönleri ve baş pozisyonlarındaki çeşitlilik, mezarlığın çok inançlı ya da farklı dönemlerde yaşamış topluluklar tarafından ortak kullanılmış olabileceğini düşündürmektedir. Ağız ve diş sağlığı bulguları, incelenen lezyonların özellikle basit toprak mezarda gömülü bireylerde daha yoğun olduğunu göstermiş ve bu durum, daha düşük sosyoekonomik koşullar, sınırlı beslenme çeşitliliği ve yetersiz ağız hijyeni ile ilişkilendirilmiştir. Cinsiyet ve yaş grupları arasında gözlemlenen bazı anlamlı farklar, yatay düzeyde bir toplumsal ayrışmayı işaret etse de dikey ve sistematik bir hiyerarşik yapıdan söz edebilmek için yeterli kanıt sunmamaktadır. Bulgular, mezar tipi tercihlerinin yalnızca inanç sistemlerinin gereklilikleri ile ilgili değil, aynı zamanda bireylerin yaşam tarzı ve toplumsal rollerine de bağlı olarak şekillenmiş olabileceğini göstermektedir.
Özet (Çeviri)
In archaeological research, oral and dental health data play a significant role in reconstructing the social, cultural, and economic structures of past communities, as well as in identifying their dietary patterns. Likewise, ritual elements such as burial practices, grave types, orientations of the body, and head positions have the potential to reflect the cultural interactions and belief systems of their time. This thesis investigates the relationship between oral and dental health indicators and grave typologies in individuals buried in the Ekşi Höyük cemetery, dated to the 10th–11th centuries AD, in order to draw inferences about the socio-cultural structure of the community through their dietary habits and mortuary practices. Within the scope of the thesis, bioarchaeological indicators—such as dental caries, tooth wear, periodontitis, and abscesses were evaluated to explore dietary differences in relation to age and sex categories. The study is based on the hypothesis that the sociopolitical and cultural transformations occurring during the transition from the Byzantine to the Seljuk period, particularly in the Denizli region, may have been reflected in both dietary habits and burial practices. In this context, the research also questions whether the observed diversity of grave types was influenced not only by religious differences but also by possible social hierarchy. The variability in grave architecture, body orientations, and head positions suggests that the cemetery may have been used jointly by multi-faith groups or by communities from different chronological phases. Oral and dental pathologies were found to be more frequent in individuals buried in simple pit graves, which may reflect lower socioeconomic conditions, restricted dietary diversity, and poor oral hygiene. Although some statistically significant differences were observed between sexes and age groups—indicating a horizontal level of social differentiation -there is insufficient evidence to suggest a vertically structured and systematic social hierarchy. The findings suggest that grave type preferences may have been shaped not only by ritual norms, but also by individuals' lifestyles and social roles.
Benzer Tezler
- Yeni Cami'nin akustik açıdan performans değerlendirmesi
Evaluation of the acoustical performance of the New Mosque
EVREN YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEVTAP YILMAZ DEMİRKALE
- Niğde gümüşler manastırı ve çevresi Bizans mimarisi
Byzantine architecrure in Niğde silver monastery and its surrounding
ŞERİFE ESRA ÇİÇEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sanat TarihiNecmettin Erbakan ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. İLKER METE MİMİROĞLU
- Göreme Kılıçlar Kilisesi duvar resimlerinin ikonografisi
Iconographic study of the wall paintings of Kılıçlar Church in Göreme
BUKET COŞKUNER
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SACİT PEKAK
- Yenikapı 6 batığı'nın bozulma nedenlerinin araştırılması ve konservasyon önerisi
Investigation of degradation causes of Yenikapı 6 shipwreck and conservation proposal
TUĞÇE PAMUK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Arkeolojiİstanbul ÜniversitesiKültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UFUK KOCABAŞ
- Fentanil ve metaboliti norfentanilin idrardan sıvı kromatografi - tandem kütle spektrometresi(LC-MS/MS) sistemi ile yan yana tayini
Simultaneous identification and quantitation of fentanyl and its metabolite norfentanyl in urine by liquid chromatography and tandem mass spectrometry
FATMA ÇAVUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Adli Tıpİstanbul ÜniversitesiFen Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MÜNEVVER AÇIKKOL