Servet-i Fünûn Dergisinde kadın (1896-1901)
Women in the Journal of Servet-i Fünûn (1896-1901)
- Tez No: 952288
- Danışmanlar: PROF. DR. BEYHAN KANTER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Servet-i Fünûn, kadın, Batılılaşma, edebiyat, Servet-i Fünûn, woman, Westernization, literature
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mardin Artuklu Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 250
Özet
Batılılaşma dönemi Türk edebiyatında yönlendirici bir role sahip olan Servet-i Fünûn, sadece edebiyat alanında faaliyet göstermekle kalmaz, toplumsal değerler, modernleşme süreci gibi temalar ekseninde ideolojik tartışmalara da bünyesinde yer verir. Bu tez çalışması, Servet-i Fünûn'un 1896-1901 yılları arasında yayımlanan sayılarında yer alan“kadın”temalı metinleri incelemeyi amaçlar. Bu doğrultuda ise çalışmanın temel hedefi, söz konusu metinler çerçevesinde, Osmanlı'nın son dönemlerinde kadının kamusal alanda görünürlük kazanma çabalarını, kendisine çizilen sınırlarını ve bu süreçteki çelişkili modernleşme dinamiklerini açığa çıkarmaktır. Tez çalışması kapsamında dergide yayımlanan öğretici ve edebî metinler, tematik, söylemsel ve içerik odaklı bir yöntemle incelenmiştir. Öğretici metinlerde eğitim, kadın sağlığı, annelik, evlilik, toplumsal roller gibi temalara odaklanılarak kadının toplum içindeki konumunu ve işlevini şekillendiren didaktik söylemler ortaya konulmuştur. Bu metinlerde kadının, bireysel haklarının yanında aile ve toplumdaki düzeni güçlendiren bir araç olarak konumlandırıldığı görülmüştür. Şiir ve mensur şiirlere bakıldığında ise kadının aşk, özlem, hassasiyet, yalnızlık, güzellik gibi temalar ekseninde estetize edildiği ancak pasif bir nesne olarak sunulduğu tespit edilmiştir. Çoğunlukla erkek sanatçıların eserlerinde sınırlı kalan kadın teması, Nigâr Hanım'ın şiirlerinde önemli kırılmalar yaratmıştır. Edebî metinlerin yanı sıra tablo altı şiirlere ve görsel malzemelere bakılarak Batı etkisiyle biçimlenmeye başlayan moda anlayışına ve estetik değerlerin kadın bedeni üzerinden temsiline dikkat çekilmiştir. Bu bağlamda kadın bedeni, bir taraftan modernleşme ideallerinin aracı iken diğer taraftan denetlenen ve yönlendirilen bir görünürlüğü temsil etmiştir. Romanlarda ise kadın karakterlerin modernlik ve gelenek arasında sıkıştığı, görünür olma çabalarına rağmen geri planda kaldıkları görülmüştür. Bu tez çalışmasının sonuçları ise Servet-i Fünûn'da kadının temsili ile Osmanlı modernleşmesi arasındaki ikircikli ilişkiyi göstermiştir. Kadın, bir yandan yüceltilip görünür kılınırken bir yandan da toplumsal denetim mekanizmaları tarafından sınırlandırılmıştır. Bu noktada Nigâr Hanım, kadının temsilinde kırılmalar yaratmış ve kadın kimliğinin edebiyat içinde özneleşebildiğine dair önemli ipuçları sunmuştur. Sonuç olarak, Servet-i Fünûn'un bir edebiyat dergisi olmanın çok ötesinde, kadının toplumsal görünürlüğünü ve Osmanlı modernleşmesindeki çelişkili yapıyı yansıtan çok yönlü bir platform olduğu görülmüştür. Bu çalışma, kadın temsiline dair tespitler ve yorumlar aracılığıyla kadın temasına dair tespit ve yorumlar aracılığıyla Osmanlı toplumunda kadının konumunu anlamaya katkı sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
Servet-i Fünûn, which played a guiding role in Turkish literature during the Westernization period, was not limited to literary activities alone; it also encompassed ideological discussions on themes such as social values and the process of modernization. This thesis aims to examine the“woman”-themed texts published in Servet-i Fünûn between 1896 and 1901. Accordingly, the primary objective of this study is to reveal the efforts of women to gain visibility in the public sphere during the late Ottoman period, the boundaries imposed upon them, and the contradictory dynamics of modernization reflected in these texts. Within the scope of this thesis, both instructive and literary texts published in the magazine were analyzed using a thematic, discursive, and content-focused methodology. In the instructive texts, themes such as education, women's health, motherhood, marriage, and social roles were examined, revealing didactic discourses that shaped women's social positions and functions. These texts demonstrate that women were positioned not only in terms of their individual rights but also as instruments for reinforcing the order within family and society. In literary works, including poems and prose poems, women are aestheticized through themes of love, longing, sensitivity, loneliness, and beauty, yet are often presented as passive objects. While the portrayal of women in works by male authors remained largely limited, Nigâr Hanım's poetry introduced significant ruptures in this representation. In addition to literary texts, an analysis of captions under paintings and visual materials highlights the influence of Western aesthetics and fashion trends, illustrating how women's bodies were represented as instruments of modern ideals while simultaneously embodying a controlled and directed visibility. In novels, female characters often find themselves caught between modernity and tradition, remaining largely passive despite their efforts to assert visibility. The findings of this thesis reveal the ambivalent relationship between the representation of women in Servet-i Fünûn and Ottoman modernization. Women were simultaneously elevated and made visible while being constrained by social control mechanisms. In this context, Nigâr Hanım's works created ruptures in the prevailing representations, providing crucial indications that women could assert themselves as subjects within literature. In conclusion, Servet-i Fünûn emerges as a multifaceted platform that goes beyond being merely a literary magazine, reflecting both women's social visibility and the contradictory nature of Ottoman modernization. This study contributes to understanding the position of women in Ottoman society through its findings and interpretations on the representation of women, offering valuable insights into the complex dynamics of gender and modernity during the period.
Benzer Tezler
- Yaşar Nabi Nayır hayatı-sanatı-eserleri
Yaşar Nabi Nayır life-art-writings
NESRİN YÜCEEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. GONCA GÖKALP-ALPASLAN
- Faik Ali Ozansoy'un hayatı ve şiiri üzerine bir inceleme
Faik Ali Ozansoy a study of his life and poems
HARBİYE ÇAĞLAYAN AKDAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Türk Dili ve EdebiyatıDokuz Eylül ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SABAHATTİN ÇAĞIN
- Tracing the self-representation and contribution of women in the Ottoman press (1895-1921)
Osmanlı basınında (1895-1921) kadın öz temsili ve katkısının izini sürmek
SAADET TIKAÇ
Doktora
İngilizce
2024
Güzel SanatlarÖzyeğin ÜniversitesiTasarım Teknoloji ve Toplum Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM ÖZKAL
- Varlık dergisinde edebiyat tarihi tartışmaları
Başlık çevirisi yok
ALİ TAŞTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
1991
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YAVUZ AKPINAR
- İzzet Melih'in Sermed adlı romanının çeviriyazı ve incelenmesi
Transcription and analyzing of the novel Sermed by İzzet Meli̇h
CANSU ORAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıAfyon Kocatepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDULLAH ŞENGÜL