Muhammes ve Hafif peşrevlerin usul gerçekleşmeleri bakımından ayırt edici unsurları
Distinguishing features of Muhammes and Hafif peşrevs in terms of usul occurrence
- Tez No: 952808
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CEM ÇIRAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel Sanat Eğitimi Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Kültür ve Sanat Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 112
Özet
Geleneksel Türk müziğinde usul kavramı, icra, eğitim, beste ve repertuvar aktarımı açısından temel bir yapı taşı olmasına rağmen, tarih boyunca daha çok sözlü kültür ve meşk sistemi aracılığıyla aktarılmış; yazılı kültürde ve akademik literatürde ise yeterince derinlikli bir şekilde yer bulamamıştır. Özellikle büyük usuller olarak tanımlanan yapıların tarihsel süreç içerisindeki değişimleri, uygulama biçimleri ve besteleme sürecindeki işlevleri üzerine yapılan çalışmalar sınırlıdır. Bu bağlamda, tez çalışması kapsamında eş süreli, 32 zamanlı Muhammes ve Hafif usullerinin ağır olmayan mertebeleri, peşrev türünde bestelenmiş eserler örneğinde karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışmada, usul-ezgi ilişkisi yapısal ve işlevsel inceleme yöntemleriyle ele alınmış; amaçlı örneklemle seçilen peşrevlerin birinci hane ve teslim bölümleri detaylı biçimde incelenmiştir. Peşrevlerin müzik cümlesi yapıları, motif bölütlenmeleri ve hane/teslim oranları arasında belirgin benzerlikler olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca ezgisel yapıların usulün darp gruplarına göre şekillendiği, usul-ezgi ilişkisinin motif algısını doğrudan etkilediği sonucuna ulaştırmıştır. Başlangıç cümlecikleri ve karar kısımları, usulün temsili açısından en güçlü konumlar olarak ön plana çıkmıştır. Tarihsel kaynaklardan elde edilen bilgiler doğrultusunda, Muhammes ve Hafif usullerinin kökenleri ve adlandırmaları incelenmiş, Safiyyüddin Urmevî'nin tanımlamalarıyla bu iki usul arasında eş zamanlılık olsa da mertebe farklılığı ilişkisi olabileceği değerlendirilmiştir. Çalışma bulguları, söz konusu usullerin yalnızca ritmik değil, aynı zamanda ezgisel biçimleniş açısından da ayrıştığını ortaya koymuştur. Usulü belli olmayan bir eserin usulünün tespitinin veya bu usullerde besteleme süreçlerinin gerektirdiği durumlarda, bu tezde sunulan yapısal ve işlevsel bulgular eser analizi sırasında destekleyici bir işlev göreceği öngörülmektedir. Aynı zamanda bu bulgular icra sırasında motiflerin, cümleciklerin, kararların… nasıl ifade edileceğine dair bir teori şekillendirmeyi de mümkün kılmaktadır.
Özet (Çeviri)
Although the concept of usul (rhythmic cycle) in Traditional Turkish Music constitutes a fundamental structural element in performance, education, composition, and repertoire transmission, it has historically been conveyed predominantly through oral tradition and the meşk system. Consequently, it has not found sufficient depth in written culture or academic literature. In particular, studies focusing on the historical transformations, application methods, and compositional functions of large-scale usuls remain limited. Within this context, the present thesis offers a comparative analysis of the non-heavy (light) degrees of the simultaneously structured 32-beat Muhammes and Hafif usuls, using peşrev compositions as case studies. The study approaches the usul-melody relationship through structural and functional analytical methods. Purposefully selected peşrevs were analyzed in detail, specifically focusing on their first hane (section) and teslim (refrain) parts. The analysis revealed notable similarities in musical phrase structures, motif segmentations, and the proportional relationships between hane and teslim sections. Furthermore, it was concluded that melodic structures are shaped according to the usul's beat groupings and that the usul-melody interaction directly influences motif perception. Opening phrases and cadential sections emerged as the most prominent locations representing the usul. Based on historical sources, the origins and nomenclature of the Muhammes and Hafif usuls were examined. While synchronous usage of both usuls is evident in the definitions of Safiyyüddin Urmevî, a possible relationship of differentiation in degree between them is also considered. The findings of the study reveal that these usuls differ not only in rhythmic terms but also in their melodic structuring. In cases where a piece's usul is not explicitly known or when composing within these usuls, the structural and functional insights presented in this thesis may serve as a supportive tool during musical analysis. Additionally, these findings can contribute to the formation of a theoretical framework concerning how motifs, phrases, and cadences should be expressed during performance.
Benzer Tezler
- Darbeyn usulü ve bu usuldeki örnek eserlerin incelenmesi
Darbeyn style and evaluation of specimen pieces of art under this style
SEÇİL DİKMEN
- Hanende Mecmuası'nın ilk yedi makamının eserlerinin güfteleri'nin Osmanlıcadan çevirisi ve incelenmesi
Başlık çevirisi yok
MUSTAFA DOĞAN DİKMEN
- Lenkfahte bestelerin ayırıcı özellikleri
The Distinctive specifications of Lenkfahte beste
A.FERİDUN ÖNEY
- 3. Selim'in Türk musikisi hakkındaki görüşleri ve terkib etmiş olduğu makamlar
Başlık çevirisi yok
SABRİ ENİS GENÇOĞLU
