16. yy. İtalyanca ve Almanca ile 18. yy. Osmanlı Türkçesi De Materia Medica şerhleri üzerinden soporifik drogların incelenmesi
Examination of soporific drugs through de Materia Medica commentaries in 16th century Italian and 18th century Ottoman Turkish
- Tez No: 953925
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUSTAFA YAVUZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilim Tarihi ve Felsefesi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 395
Özet
Bu tez çalışması Antik Yunan hekimi Dioscorides' in De Materia Medica isimli eserinde uyku verici / uyuşturucu (soporifik) olarak tanımlanan droglar merkeze alınarak; bu drogların nitelikleri, kullanım amaçları, uygulama yöntemleri, De Materia Medica'nın şerhleri aracılığıyla tarihsel aktarım biçimleri ve modern farmakolojideki karşılıklarını incelemektedir. Soporifik droglar, hastalıklar ve cerrahi müdahaleler sırasında ağrıyı azaltmak, hastayı uyuşturmak, sakinleştirmek ve uyutmak amacıyla kullanılan bitkisel ve madensel kaynaklı maddelerdir. Dioscorides' in tanımladığı bu droglar hem Doğu hem de Batı tıbbında hekimler tarafından referans alınmış, farklı dillere çevrilerek yeni anlam katmanlarıyla birlikte bir sonraki yüzyıla aktarılmıştır. Bu bağlamda tezde, Dioscorides' in De Materia Medica adlı eserinde yer alan on sekiz soporifik drogun özellikleri; Pietro Andrea Matthioli' nin 16. yüzyılda İtalyanca olarak kaleme aldığı I Discorsi eseri, Georg Handsch' in aynı yüzyılda Almanca yazdığı New Kreüterbuch ve Osman b. Abdurrahman'ın 18. yüzyılda Osmanlı Türkçesiyle kaleme aldığı Kitab el-Nebat isimli eserlerindeki verilerle karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Bu çerçevede, ilgili kaynaklardaki soporifik drog metinlerinin transkripsiyonları yapılmış ve günümüz Türkçesine çevrilmiştir. Ardından gerçekleştirilen karşılaştırılmalı analizde, yazarların söz konusu droglara ilişkin aktardıkları bilgilerde benzerliklerin yanı sıra, içeriksel, biçimsel ve yoruma dayalı farklılıklar tespit edilmiştir. Bunu takiben soporifik drogların modern farmakoloji, fitoloji ve terapötik uygulamalardaki geçerliliğini incelemek amacıyla PubMed, ScienceDirect, Google Scholar, EBSCO ve ResearchGate gibi uluslararası akademik veri tabanları taranmıştır. İncelenen klinik çalışmaların ve literatür derlemelerinin büyük bir kısmı insan veya hayvan deneylerinde drogların ekstrakt, infüzyon vb. farmasötik formlarla uygulanmasına dayalı olup, bu drogların merkezi sinir sistemi üzerindeki etkileri, doz-cevap ilişkileri ele alınmıştır. Tez çalışması söz konusu soporifik drogların antik tıptaki kullanımları ile modern tıptaki yerlerini karşılaştırmalı olarak değerlendirerek, bu alandaki değişimi gözler önüne sermektedir. Elde edilen veriler doğrultusunda, anestezi tarihi yazımının yeniden ele alınması gerektiğini savunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This thesis centers on the soporific drugs described in De Materia Medica, a seminal medical work authored by the ancient Greek physician Dioscorides. It investigates the qualities, intended uses, methods of application, historical transmission via commentaries on De Materia Medica, and their equivalents in modern pharmacology. Soporific drugs were substances of herbal and mineral sources used to reduce pain, sedate, narcotize or induce sleep in patients undergoing illness or surgical intervention. The substances identified by Dioscorides have been widely referenced by physicians across both Eastern and Western medicine, translated into various languages, and transmitted across centuries with new layers of interpretation. In this context, the characteristics of the eighteen soporific drugs in Dioscorides' De Materia Medica were analyzed comparatively with the data in Pietro Andrea Matthioli' s I Discorsi written in Italian in the 16th century, Georg Handsch' s New Kreüterbuch written in German in the same century, and the 18th century Ottoman Turkish Kitab al-Nebat by Osman b. Abdurrahman. Within this framework, relevant passages concerning soporific drugs were transcribed and translated into modern Turkish. The comparative evaluation reveals not only shared content but also significant differences in substance, transmission style, and authorial interpretation. Subsequently, the modern pharmacological, phytological, and therapeutic relevance of these drugs was assessed through academic databases such as PubMed, ScienceDirect, Google Scholar, EBSCO and ResearchGate. The majority of reviewed studies involved the administration of these substances in various pharmaceutical forms (e.g., extracts, infusions) in human or animal trials, focusing on their effects on the central nervous system and dose-response relationships. The thesis study reveals the transformation in this field by comparatively evaluating the use of the specified soporific drugs in ancient medicine and their place in modern medicine. Based on the data obtained, it argues that the historiography of anesthesia should be reconsidered.
Benzer Tezler
- 19. yy İtalyan Opera Buffa'sı ve Don Pasquale Operası
19 th century Italian Opera Buffa and Opera Don Pasquale
ÇAĞRI DÜZALAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Sahne ve Görüntü SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiOpera Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. MEHMET ALPER KAZANCIOĞLU
- Antonio Stradivari keman formlarının yapımcılık bakımından incelenmesi
Investigation of Antonio Stradivari violin forms in construction
GENÇER CERİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Ağaç İşleriAnadolu ÜniversitesiÇalgı Yapımı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞENOL AYDIN
- Motifsel temele dayalı araştırmalar (15.-16.yy. Flaman resim geleneğinin analizi ile birlikte)
Research based upon design (15-16 century Flemish picture tradition analysis)
LALE ZEYBEKOĞLU
Sanatta Yeterlik
Türkçe
1997
Güzel SanatlarHacettepe ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
PROF. VEYSEL GÜNAY
- 15. ve 16. yy. Osmanlı minyatürlerdeki halılar ve kıyafetler üzerine bir araştırma
Başlık çevirisi yok
SEYED HEDAYAT AZİM NEZHAD KİVİ
Yüksek Lisans
Türkçe
1995
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. LATİF TARAŞLI
- 19.yüzyıldan günümüze İstanbul'da fransız okul yapıları
French school buildings in İstanbul from 19th century to the present
ZÜBEYDE GÖZDE KUTLU