Öğretmen adaylarının küresel iklim değişikliği farkındalığı, sürdürülebilir kalkınma farkındalığı ve ekolojik vatandaşlık düzeyleri arasındaki ilişkinin modellenmesi
Modeling the relationship between pre-service teachers' global climate change awareness, sustainable development awareness and ecological citizenship levels
- Tez No: 953973
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ESEN DURMUŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkçe ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 254
Özet
Bu araştırmanın amacı, öğretmen adaylarının küresel iklim değişikliği farkındalığı, sürdürülebilir kalkınma farkındalığı ve ekolojik vatandaşlık düzeyleri arasındaki ilişkileri yapısal eşitlik modeliyle incelemek ve bu ilişkileri nitel verilerle derinlemesine değerlendirmektir. Araştırma, açıklayıcı sıralı karma yöntemle yürütülmüş; nicel aşamada ilişkisel tarama, nitel aşamada ise fenomenolojik desen kullanılmıştır. Örneklem, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında 4. sınıfta öğrenim gören, tabakalı ve basit seçkisiz örnekleme yöntemiyle belirlenen 978 öğretmen adayından oluşmaktadır. Çalışma grubunda ise 13 öğretmen adayı yer almaktadır. Nicel veriler;“Küresel İklim Değişikliği Farkındalık Ölçeği”,“Sürdürülebilir Kalkınma Farkındalık Ölçeği”ve“Ekolojik Vatandaşlık Ölçeği”ile toplanmıştır. Nitel veriler ise yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. Nicel analizlerde SPSS-27 programıyla güvenirlik ve normallik analizleri, Lisrel 8.7 ile doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Verilerin normal dağılması nedeniyle parametrik testler tercih edilmiş; değişkenlere göre farklılıkları belirlemek için Bağımsız Örneklemler t-testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) yapılmıştır. Değişkenler arası ilişkileri belirlemek için Pearson korelasyon analizi uygulanmıştır. Ayrıca, AMOS-22 ve PROCESS Macro v4.2 programlarıyla aracılık analizleri yapılmış ve anlamlılığı test etmek için Bootstrap analizi uygulanmıştır. Nitel veriler ise içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. MAXQDA 2022 programı ile kodlanan veriler, alt temalar altında birleştirilmiş ve frekansları belirlenmiştir. Araştırma nicel bulgularına göre öğretmen adaylarının küresel iklim değişikliği farkındalığı yüksek, doğal ve beşeri ortama etkiler ve enerji tüketimi ilişkisi alt boyutları çok yüksek, küresel organizasyonlar ve ortaya çıkaran sebepler alt boyutları ise orta düzeydedir. Sürdürülebilir kalkınma farkındalığı, toplum ve çevre alt boyutları çok yüksek, ekonomi boyutu ise yüksektir. Ekolojik vatandaşlık düzeyleri ise orta, hak ve adalet çok yüksek, sürdürülebilirlik ve sorumluluk yüksek, katılım orta düzeydedir. Öğretmen adaylarının küresel iklim değişikliği farkındalığı cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermezken, doğal ve beşeri ortama etkiler alt boyutunda kadınların lehine anlamlı fark vardır. Sürdürülebilir kalkınma farkındalığı ile çevre ve toplum alt boyutlarında da kadınların lehine anlamlı farklar belirlenmiştir. Ekolojik vatandaşlık düzeyleri cinsiyete göre farklılık göstermemekle birlikte, sürdürülebilirlik ve hak ve adalet boyutlarında kadınların lehine anlamlı fark tespit edilmiştir. Üniversite değişkenine göre ölçek ve alt boyutlarda anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bölüm değişkenine göre, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının iklim değişikliği farkındalığı sınıf öğretmen adaylarına göre daha yüksektir. Alt boyutlarda, fen ve sosyal bilgiler öğretmen adayları küresel organizasyonlar farkındalığında sınıf öğretmen adaylarına göre; fen bilgisi öğretmen adayları ise enerji tüketimi ilişkisi farkındalığında diğer iki bölüme göre daha yüksek düzeydedir. Sürdürülebilir kalkınma farkındalığı ve alt boyutları ile ekolojik vatandaşlık düzeyleri ve alt boyutları bölüm değişkenine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Ancak, fen bilgisi öğretmen adaylarının sürdürülebilirlik düzeyleri, sınıf öğretmen adaylarına göre daha yüksektir. Bunu yanı sıra, küresel iklim değişikliği farkındalığı ile ekolojik vatandaşlık arasında orta, sürdürülebilir kalkınma farkındalığıyla zayıf düzeyde; ekolojik vatandaşlık ile sürdürülebilir kalkınma arasında ise çok zayıf düzeyde pozitif yönlü anlamlı ilişkiler belirlenmiştir. Ayrıca, iklim değişikliği farkındalığının, ekolojik vatandaşlık ile sürdürülebilir kalkınma farkındalığı arasındaki ilişkide aracılık rolü bulunmaktadır. Araştırmanın nitel bulgularına göre öğretmen adayları, küresel organizasyonlar ve uluslararası anlaşmalara yönelik farkındalığın gelişimini engelleyen başlıca etkenin, bu konulara okulda yeterince yer verilmemesi olduğunu belirtmişlerdir. Küresel iklim değişikliğinin nedenlerine yönelik farkındalık, bilinçlendirme etkinliklerinin yetersizliğinden etkilenmektedir. Sürdürülebilir kalkınma farkındalığını artıran temel unsur, çevre odaklı ders içerikleridir. Ekolojik vatandaş olmayı ise alışkanlıklara bağlılık ve tüketim odaklı yaşam tarzı olumsuz etkilemektedir. Çevresel farkındalık eksikliği, bireylerin çevresel katılımını önemli ölçüde sınırlandırmaktadır. Öğretmen adayları, ekolojik vatandaşlık ile sürdürülebilir kalkınma farkındalığı arasındaki ilişkide küresel iklim değişikliği farkındalığının belirleyici olduğunu vurgulamış; ekolojik vatandaşların çevre dostu davranışlarının sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkı sağladığını, bu farkındalığın da çevresel bilinç ve davranış değişimini desteklediğini ifade etmişlerdir. Araştırmanın bulguları neticesinde çeşitli önerilere yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to examine the relationships between pre-service teachers' global climate change awareness, sustainable development awareness and ecological citizenship levels with structural equation modeling and to evaluate these relationships in depth with qualitative data. The research was conducted with explanatory sequential mixed method; relational survey design was used in the quantitative phase and phenomenological design was used in the qualitative phase. The sample consists of 978 pre-service teachers studying in the 4th grade in the 2022-2023 academic year, determined by stratified and simple random sampling method. There are 13 pre-service teachers in the study group. Quantitative data were collected with the“Global Climate Change Awareness Scale”,“Sustainable Development Awareness Scale”and“Ecological Citizenship Scale”. Qualitative data were collected through a semi-structured interview form. In quantitative analyses, reliability and normality analyses were performed with SPSS-27 program and confirmatory factor analysis with Lisrel 8.7. Since the data were normally distributed, parametric tests were preferred; Independent Samples t-test and One-Way Analysis of Variance (ANOVA) were used to determine the differences according to the variables. Pearson correlation analysis was applied to determine the relationships between variables. In addition, mediation analyses were conducted with AMOS-22 and PROCESS Macro v4.2 programs and Bootstrap analysis was applied to test significance. Qualitative data were analyzed using content analysis technique. The data coded with MAXQDA 2022 program were combined under sub-themes and their frequencies were determined. According to the quantitative findings of the research, pre-service teachers' awareness of global climate change is high, the sub-dimensions of effects on the natural and human environment and the relationship between energy consumption are very high, and the sub-dimensions of global organizations and causes are at medium level. Sustainable development awareness, society and environment sub-dimensions are very high, and economy dimension is high. Ecological citizenship levels are medium, rights and justice are very high, sustainability and responsibility are high, and participation is medium. While pre-service teachers' awareness of global climate change does not differ significantly according to gender, there is a significant difference in favor of women in the sub-dimension of effects on natural and human environment. Significant differences were also found in favor of women in the awareness of sustainable development and environment and society sub-dimensions. Although ecological citizenship levels did not differ according to gender, a significant difference was found in favor of women in the dimensions of sustainability and rights and justice. No significant difference was found in the scale and sub-dimensions according to the university variable. According to the department variable, pre-service social studies teachers' awareness of climate change is higher than pre-service classroom teachers. In the sub-dimensions, pre-service science and social studies teachers have higher awareness of global organizations than pre-service classroom teachers; pre-service science teachers have higher awareness of energy consumption relationship than the other two departments. Sustainable development awareness and its sub-dimensions and ecological citizenship levels and its sub-dimensions do not differ significantly according to the department variable. However, pre-service science teachers have higher levels of sustainability than pre-service primary school teachers. In addition, significant positive relationships were found between global climate change awareness and ecological citizenship at a moderate level, sustainable development awareness at a weak level, and ecological citizenship and sustainable development at a very weak level. In addition, climate change awareness has a mediating role in the relationship between ecological citizenship and sustainable development awareness. According to the qualitative findings of the study, pre-service teachers stated that the main factor preventing the development of awareness of global organizations and international agreements was that these issues were not sufficiently covered at school. Awareness of the causes of global climate change is affected by the insufficiency of awareness-raising activities. The main factor that increases awareness of sustainable development is environment-oriented course content. On the other hand, being an ecological citizen is negatively affected by habitual behavior and consumption-oriented lifestyle. Lack of environmental awareness significantly limits the environmental participation of individuals. Pre-service teachers emphasized that global climate change awareness is determinant in the relationship between ecological citizenship and sustainable development awareness; they stated that ecological citizens' environmentally friendly behaviors contribute to sustainable development goals, and this awareness supports environmental awareness and behavior change. As a result of the findings of the study, various suggestions were made.
Benzer Tezler
- Öğretmen adaylarının küresel iklim değişikliği konusundaki farkındalıkları
Awareness of teacher candidates on global climate change
DÖNE ATILGAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimOndokuz Mayıs ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUNİSE HANDAN GÜNEŞ
- Fen bilimleri öğretmen adaylarının küresel iklim değişikliği hakkındaki farkındalıklarının belirlenmesi
Determining the awareness of science teacher candidates about global climate change
DENİZ KARAGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimÇukurova ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN GÜLNAZ
- Sınıf öğretmeni adaylarının ekolojik kimlikleri ile çevre okuryazarlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi
Investigation of the relationship between the ecological identities and the environmental literacy of prospective primary school teachers
GÖKHAN HASTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SELÇUK ARIK
- Küresel iklim değişikliği konulu animasyon filmlerin fen bilimleri öğretmen adaylarının farklı öğrenme ürünlerine etkisi
The effect of animated movies themed global climate change and its impact on different learning products of science teacher candidates
GÖKMEN ÖZKARA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. FATMA ÖNEN ÖZTÜRK
- Deniz kaplumbağaları hakkında verilen eğitimin fen bilgisi öğretmen adaylarının küresel iklim değişikliğine yönelik farkındalık ve kaygı düzeylerine etkisi
Impact of training about sea turtles on preservice science teachers' awareness and anxiety levels regarding global climate change
ÜMRAN ÇİYANCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimPamukkale ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ARZU KASKA