Diyanet İşleri Başkanlığının zekât ile ilgili hutbelerinin zekât farkındalığı üzerindeki etkisi
The effect of the sermons of the Presidency of Religious Affairs on zakat awareness
- Tez No: 954408
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ OZAN MARAŞLI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bankacılık, Din, Ekonomi, Banking, Religion, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Ekonomisi ve Finansı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Uluslararası Finans ve Katılım Bankacılığı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 184
Özet
Müslümanlar için zekâtın verilmesi ilahi bir emirdir. Zekât, ihtiyaç sahibi zümrelere zaruri ihtiyaçlarını karşılamaları için verilen maddi imkanlarla yapılan bir ibadet ve ekonomik destektir. Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yayımlanan zekât ile ilgili hutbelerin toplumun zekât verme eğilimi üzerindeki etkisi bu tezin temel araştırma sorusunu teşkil etmektedir. Tez çalışmasında karma yöntem kullanılmıştır. İlk olarak Diyanet İşleri Başkanlığı'nın 2011-2024 yılları arasında zekât ile ilgili yayımladığı hutbeler içerik analizine tabi tutulmuştur. İçerik analizi sonuçlarına göre zekât konulu hutbelerin, sadece dini bilinci değil; aynı zamanda toplumsal duyarlılığı, dayanışmayı ve sosyal adalet duygusunu da vurguladığı tespit edilmiştir. İkinci olarak nicel istatistiksel analizler kullanılarak aralık 2024 ile mart 2025 tarihleri arasında çevrimiçi anket uygulanmıştır. Veri toplarken kolayda örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Cuma ve bayram namazlarına gitme ve camide hutbeyi dikkatle dinleme sıklığı arttıkça zekâtın verilmesiyle toplumsal dayanışmanın artacağına olan inancın arttığı gözlemlenmiştir. Bireylerin zekât verme eğilimlerinin yalnızca ekonomik durum ya da meslekle açıklanamayacağı tespit edilmiş, zekât verme davranışının bireyin dini hassasiyeti ve ibadet bilinciyle daha yakından ilişkili olduğu görülmüştür. Analiz sonuçları dindarlığın zekât verme eğilimini doğrudan etkilediğini göstermektedir. Cuma ve bayram namazlarına gitme ile hutbeyi dikkatle dinlemenin, dindarlık ve zekât verme eğilimi arasındaki ilişkide aracı bir rol oynadığını ve istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde zekât verme eğilimini arttırdığı tespit edilmiştir. Genel itibariyle zekât verme eğiliminin demografik etkilerden ziyade doğrudan dindarlıkla ilişkili olduğu; zekât ile ilgili hutbelerin bu eğilimi artırdığı ve zekâtın Allah'a (cc) yakınlaştıran niteliğinin ışığında toplumsal dayanışma ve sosyal adalet boyutlarına dair algıları da olumlu derecede etkilediği sonucuna varılmıştır. Türkçe literatürde Diyanet İşleri Başkanlığı'nın yayımladığı hutbelerde zekat üzerine yapılan aramalarda bu konu üzerine benzer çalışmalar olmakla birlikte gerek karma yöntem gerekse çalışılan konu itibariyle henüz bir akademik çalışma yapılmamış olduğu tespit edilmiştir. Konu özgün bir çalışma alanını teşkil etmektedir. Konunun çıktılarının literatüre önemli bir katkı sunması beklenmektedir.
Özet (Çeviri)
Giving zakat is a divine command for Muslims. Zakat is both an act of worship and a form of economic support, providing financial assistance to those in need to help them meet their essential needs. The central research question of this thesis is the impact of sermons about zakat, published by the Presidency of Religious Affairs (Diyanet İşleri Başkanlığı), on society's inclination to give zakat. A mixed-methods approach was adopted in the study. First, sermons related to zakat published by the Presidency between 2011 and 2024 were subjected to content analysis. The results of this analysis revealed that these sermons not only emphasize religious awareness but also highlight social sensitivity, solidarity, and the notion of social justice. Secondly, quantitative statistical analyses were conducted using data collected through an online survey administered between December 2024 and March 2025. A convenience sampling method was used during data collection. The findings indicated that as the frequency of attending Friday and Eid prayers and attentively listening to sermons in the mosque increased, so did the belief that giving zakat enhances social solidarity. It was observed that individuals' tendency to give zakat cannot be solely explained by economic status or profession; rather, zakat-giving behavior is more closely associated with personal religious sensitivity and awareness of worship. The analysis results show that religiosity has a direct effect on the tendency to give zakat. Attending Friday and Eid prayers and carefully listening to sermons were found to play a mediating role in the relationship between religiosity and zakat-giving tendency, significantly increasing the inclination to give zakat. Overall, the study concludes that the tendency to give zakat is more directly related to religiosity than to demographic factors. Sermons on zakat positively influence this tendency and enhance perceptions of social solidarity and social justice, reflecting zakat's nature as a means of drawing closer to Allah. Although there are similar studies on sermons about zakat in the Turkish literature, it has been determined that no academic study has yet employed a mixed-methods approach on this specific topic. Therefore, this research represents a unique area of study, and its findings are expected to make a significant contribution to the literature.
Benzer Tezler
- Hutbelerdeki İslam iktisadı ile ilgili söylemlerin tahlili: İstanbul ili örneği (2001-2018)
The analysis of discourses on islamic economics in khutbas: the case of Istanbul province (2001-2018)
ALİ İHSAN ER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinSakarya Üniversitesiİslam Ekonomisi ve Finansı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KENAN GÖÇER
- Okul öncesi eğitim kurumlarının iç mimarlık temelinde mekân ölçütleri: diyanet işleri başkanlığı 4-6 yaş eğitim merkezleri örnekleri üzerinden bir model önerisi
Specialization criteria of preschool educational institutions on the basic of interior architecture: a model proposal on the examples of 4-6 years education centers
NURCAN UZUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
İç Mimari ve DekorasyonFatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesiİç Mimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEÇİL ŞATIR
- Hayat rehberi Kur'an' adlı konulu tefsirin tefsir usulü bakımından incelenmesi
Commentary called Life Guide Kuran investigation in terms of tafir procedure
FETHUDDİN BUĞRA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Dinİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ADEM ERGÜL
- Diyanet İşleri Başkanlığının gençlik alanında yaptığı manevi danışmanlık hizmetlerinin din eğitimi açısından incelenmesi (Üniversite öğrencileri örneği)
A review of spiritual counseling services provided by the Residency of Religious Affairs for youth investigation in terms of religious education (Universty students sample)
AYŞE BETÜL BALIKÇI
Doktora
Türkçe
2025
DinYalova ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET BAHÇEKAPILI
- Diyanet İşleri Başkanlığının 2000 yılından itibaren kadın ve aileye yönelik süreli ve basılı yayınlarının analizi
An analysis of periodical and printed publications about women and familiy of Diyanet İşleri Başkanliği since 2000.
ÇİĞDEM AKGÜL