Osmanlı İmparatorluğu'nda yabancılara Türkçe öğretimi ve metin kullanımı
The use of texts in Turkish language textbooks for foreigners in the Ottoman Empire
- Tez No: 956178
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEVİM YILMAZ ÖNDER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 462
Özet
Bu çalışmada, Osmanlı döneminde yabancılar ve gayrimüslimler tarafından, yine yabancılar, gayrimüslimler ve ana dili Türkçe olmayanlar için hazırlanmış Türkçe öğretim kitapları üzerinden Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi tarihsel bir perspektifle incelenmiştir. Araştırmanın temel amacı, bu eserlerde kullanılan metinlerin türünü, dilini ve kaynaklarını tespit ederek dönemin Türkçe öğretim pratiğine dair kapsamlı ve sistemli bir değerlendirme sunmaktır. Araştırmada, literatür taramasının ardından nitel araştırma desenine dayalı olarak doküman analizi, betimsel analiz ve içerik analizi yöntemleri kullanılmış, metin analizi çalışmanın merkezine yerleştirilmiştir. Örneklem, literatür taraması sonucunda ulaşılan eserler arasından seçilen 139 kitapla sınırlandırılmış ve bunlar gramer kitapları, sözlük ve sözlükçeler, derlemeler, seçkiler, ders kitapları, tekellüm ve mükâleme kitapları, el kitapçıkları ve yardımcı kitaplardan oluşmaktadır. Eserlerin dili, türü, alfabesi, hedef kitlesi ve içeriği gibi değişkenler analiz sürecinde göz önünde bulundurulmuş, elde edilen veriler temalar ve kategoriler altında sınıflandırılmıştır. Araştırma sonucunda, incelenen 139 eserde hem manzum hem mensur olmak üzere çok sayıda edebî ve bilgilendirici türün öğretim materyali olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Masal, hikâye, latife, geleneksel Türk tiyatrosu ve modern tiyatro örnekleri ile fabllar ve diğer türlerin pedagojik amaçlarla kullanıldığı; ansiklopedik, ticari, resmî, dinî, ahlakî, tarihî vd. nitelikteki bilgilendirici metinlerin ise dil öğretiminin kültürel ve pragmatik boyutunu desteklediği görülmüştür. Bu bulgular, metin türü çeşitliliğine dayalı çok yönlü ve amaca göre şekillenen bir yaklaşımın benimsendiğini göstermektedir. Araştırma, tarihsel süreçte Osmanlı Türkçesinin öğretimi uygulamalarına ışık tutmakta ve bu kitaplarda tercih edilen metin türlerinin, konuşma ya da yazı dili ile okuyucuya sunulduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca, üzerinde yeterince bilimsel çalışma yapılmamış ve bilim dünyasına tanıtılmamış kitapları gün yüzüne çıkararak Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi tarihine katkı sağlamaktadır.
Özet (Çeviri)
This study examines the teaching of Turkish as a foreign language from a historical perspective through instructional books prepared during the Ottoman period by foreigners and non-Muslims for other foreigners, non-Muslims, and non-native speakers of Turkish. The main objective is to identify the types, language, and sources of texts used in these works and to provide a comprehensive and systematic evaluation of Turkish language teaching practices of the period. Following a literature review, the study employs qualitative research methods, including document analysis, descriptive analysis, and content analysis, with text analysis positioned at the center of the research design. The sample is limited to 139 books identified through the literature review. These include grammar books, dictionaries and glossaries, anthologies, selected readings, textbooks, dialogue and conversation books, handbooks, and supplementary materials. Variables such as language, type, script, target audience, and content of the works were considered during the analysis, and the collected data were categorized under relevant themes. The findings reveal that both verse and prose texts from a wide range of literary and informative genres were used as teaching materials in the 139 books examined. Genres such as tales, stories, jokes, traditional and modern Turkish theatre, fables, and others served pedagogical purposes. Additionally, informative texts of encyclopedic, commercial, official, religious, moral, and historical nature contributed to teaching language in cultural and pragmatic contexts. These findings suggest that a diverse, multi-dimensional, and purpose-driven approach based on text type variety was adopted. The study sheds light on Ottoman-era practices in teaching Turkish and identifies the presentation of text types through spoken or written forms. It also brings to light lesser-known or academically underexplored books, providing a historical foundation for teaching Turkish as a foreign language.
Benzer Tezler
- Ahmet Hikmet Müftüoğlu'nun roman ve hikâyelerinde değerler eğitimi
Values education in Ahmet Hikmet Müftüoğlu's novels and short stories
NURİYE SALİM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SABAHATTİN ÇAĞIN
- Havacılık müzesi madalya, nişan ve bröve kataloğu
Başlık çevirisi yok
NURETTİN GÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
ArkeolojiYıldız Teknik ÜniversitesiMüzecilik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ATAGÖK TOMUR
- Türkiye'de kabotaj tekeli hakkının tesisi ve geleceği
The Establishment and future of cabotage monopoly in Turkey
MELİH BİKRİÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Denizcilikİstanbul ÜniversitesiDeniz Politikaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NECMETTİN AKTEN
- Türk arkeolojisinde Theodor Makridi
Theodor Macridy in the Turkish archaelogy
UĞUR CİNOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
ArkeolojiMarmara ÜniversitesiTürk Sanatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELÇUK MÜLAYİM