Manyetik katı faz ekstraksiyon metodu kullanılarak altının adsorpsiyonu ve ICP-OES ile belirlenmesi
Adsorption of gold using magnetic solid phase extraction method and determination by ICP-OES
- Tez No: 956284
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜSEYİN ALTUNDAĞ, DR. ÖĞR. ÜYESİ CELAL CANER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Kimya, Chemistry
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sakarya Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kimya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Analitik Kimya Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 101
Özet
Altın (Au), tarih boyunca yalnızca süs eşyası ve ekonomik bir değer unsuru olarak değil, aynı zamanda sosyal güç, refah ve otoritenin simgesi olarak da önemli bir yere sahip olmuştur. Fiziksel ve kimyasal özellikleri bakımından üstün olan bu değerli metal, özellikle yüksek elektriksel iletkenliği, kimyasal inertliği, korozyona karşı dayanıklılığı ve nadir bulunurluğu nedeniyle çeşitli endüstriyel uygulamalarda geniş bir kullanım alanına sahiptir. Mikroelektronikten biyomedikal cihazlara, uzay ve havacılık teknolojilerinden katalizöre kadar pek çok alanda stratejik öneme sahip olan altın, gelişen teknolojiyle birlikte daha kritik hale gelmektedir. Bununla birlikte, doğal kaynakların giderek tükenmesi, altının geri kazanımı konusunu günümüzde önemli bir araştırma konusu haline getirmiştir. Özellikle elektronik atıklarda ve düşük konsantrasyonlu sulu ortamlarda biriken altının çevre dostu, ekonomik ve etkili yöntemlerle geri kazanımı hem çevresel sürdürülebilirlik hem de ekonomik değer açısından büyük bir önem taşımaktadır. Geleneksel altın geri kazanım yöntemlerinin büyük çoğunluğu siyanür bazlı işlemlere dayanmaktadır. Siyanür, yüksek çözünürlük sağlayarak altının liç edilmesinde etkili olsa da son derece toksik ve çevreye zarar verici bir kimyasaldır. Bu nedenle, siyanür yerine kullanılabilecek, çevre dostu ve düşük toksisiteye sahip alternatif çözücü sistemlerinin geliştirilmesi bilimsel araştırmaların odak noktası haline gelmiştir. Bu doğrultuda geliştirilen yeni nesil adsorpsiyon teknikleri hem çevresel hem de ekonomik açıdan sürdürülebilir çözümler sunmaktadır. Adsorpsiyon, çözelti ortamında bulunan hedef iyonların veya moleküllerin bir katı yüzeyine fiziksel ya da kimyasal bağlarla tutunması sürecidir. Bu yöntem, geri kazanım ve çevresel arıtım alanlarında sıklıkla tercih edilen bir ayırma tekniğidir. Özellikle manyetik katı faz ekstraksiyonu (MSPE) gibi modern yöntemler, yüksek seçicilik, kısa işlem süresi, yeniden kullanılabilirlik ve kolay manyetik ayrılabilirlik gibi avantajlarıyla öne çıkmaktadır. MSPE yönteminde kullanılan manyetik nanoparçacıklar, yüzey modifikasyonları sayesinde hedef iyonlara karşı özel olarak tasarlanabilmekte ve bu sayede kompleks matrislerde dahi seçici ve verimli ayırma işlemleri gerçekleştirilebilmektedir. Bu çalışmada, altın Au(III) iyonlarının sulu ortamlardan seçici bir şekilde ayrılması ve zenginleştirilmesi amacıyla, yüzeyi 3,5-diamino-1,2,4-triazol (DAT) ile fonksiyonelleştirilmiş yeni bir manyetik nanoparçacık sistemi (Fe3O4@SiO2@CPTES@DAT) geliştirilmiştir. DAT, yapısında bulundurduğu azot atomları sayesinde metal iyonlarına karşı yüksek afinite gösteren, suda çözünürlüğü iyi olan bir triazol türevidir. Nanoparçacık sentezinde ilk olarak Fe3O4 manyetik çekirdekleri birlikte çöktürme yöntemiyle hazırlanmış, ardından yüzeyleri tetraetilortosilikat (TEOS) aracılığıyla silika (SiO2) ile kaplanmıştır. Daha sonra, yüzeyin fonksiyonelleştirilmesi için 3-kloropropiltrietoksisilan (CPTES) uygulanmış ve son aşamada DAT molekülü yüzeye kimyasal olarak bağlanmıştır. Bu sentez süreci sonunda elde edilen Fe3O4@SiO2@CPTES@DAT nanoyapısı; yüksek yüzey alanı, özgül bağlanma bölgeleri ve süperparamanyetik özellikleri ile hem analitik hem de çevresel uygulamalarda kullanılabilecek etkili bir adsorban olarak değerlendirilmiştir. Sentezlenen nanoparçacıkların karakterizasyonu, nanomalzemenin morfolojik, yapısal ve kimyasal özelliklerini doğrulamak amacıyla çeşitli ileri analiz teknikleriyle gerçekleştirilmiştir. Alan Emisyonlu Taramalı Elektron Mikroskobu (FESEM), nanoparçacıkların yüzey morfolojisini ve boyutlarını belirlemiş, parçacıkların küresel şekilli ve homojen dağılımlı olduğunu göstermiştir. Yüksek Çözünürlüklü Geçirimli Elektron Mikroskobu (HRTEM) ile kristal yapı ve daha ince yapısal detaylar gözlemlenmiş, partiküllerin yaklaşık 50–100 nm boyut aralığında olduğu doğrulanmıştır. Enerji Dağılımlı X-ışını Spektroskopisi (EDX) ile nanoparçacıkların yüzey kimyasal bileşimi analiz edilmiş ve yapıdaki Fe, Si, O, C ve N gibi elementlerin varlığı doğrulanmıştır. X-ışını Kırınımı (XRD) analizi ile Fe3O4 çekirdeğine ait karakteristik kristal yapılar belirlenmiş ve kaplama işlemleri sonrasında kristalin yapı korunmuştur. Fourier Dönüşümlü Kızılötesi Spektroskopisi (FT-IR) analizinde, silanol (-Si-OH), amino (-NH2) ve triazol halkasına ait karakteristik bantlar tespit edilerek yüzey fonksiyonelleştirmesinin başarılı olduğu gösterilmiştir. Son olarak, Termogravimetrik Analiz (TGA) yardımıyla, kaplama ve işlevsel grupların miktarı ile ısıl kararlılık değerlendirilmiş ve elde edilen nanoyapının termal dayanımı yüksek bulunmuştur. Bu karakterizasyon verileri, sentezlenen Fe3O4@SiO2@CPTES@DAT yapısının istenilen özellikleri taşıdığını ve altın iyonlarının adsorpsiyonu için uygun bir aday olduğunu ortaya koymuştur. Deneysel çalışmalar kapsamında, altın adsorpsiyonuna etki eden parametreler sistematik olarak optimize edilmiştir. Yapılan tek değişkenli analizlerde; çözeltinin pH değeri, adsorban miktarı, temas süresi ve desorpsiyon şartları gibi faktörler ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Bu kapsamda yürütülen deneyler, yalnızca optimum koşulların belirlenmesini değil, aynı zamanda geliştirilen sistemin çevresel ve analitik uygulamalara yönelik potansiyelinin derinlemesine anlaşılmasını sağlamıştır. Optimum adsorpsiyon koşulları pH 2, 10 mg adsorban miktarı ve 20 dakika temas süresi olarak belirlenmiştir. Bu koşullarda elde edilen yüksek verim, triazol grubunun Au(III) iyonlarına karşı gösterdiği güçlü afiniteyi destekler niteliktedir. Özellikle düşük pH'ta gözlemlenen bu güçlü adsorpsiyon kapasitesi, sistemin kinetik hız açısından da avantajlı olduğunu ortaya koymaktadır. Kısa sürede yüksek verimle çalışabilen sistemler, özellikle çevresel uygulamalar açısından büyük bir avantaj sağlamaktadır. Ayrıca, kullanılan adsorban miktarının düşük tutulmasına rağmen yüksek adsorpsiyon performansı elde edilmesi, yöntemin ekonomik uygulanabilirliğini ve operasyonel verimliliğini ön plana çıkarmaktadır. Desorpsiyon deneylerinde, %0,1 (w/v) tiyoüre içeren 1 M HCl çözeltisinin en yüksek verimi sağladığı, bu koşullarda Au(III) iyonlarının %95'in üzerinde başarıyla geri kazanıldığı tespit edilmiştir. Elde edilen bu yüksek geri kazanım oranı, sistemin yeniden kullanım potansiyelini ve sürdürülebilirliğini açıkça desteklemektedir. Yabancı iyonların etkisini değerlendirmek amacıyla gerçekleştirilen seçicilik testlerinde; Cu²⁺, Zn²⁺ ve Fe²⁺ gibi yaygın girişim yapabilecek metal iyonlarının varlığında dahi, sentezlenen adsorbanın Au(III) iyonlarına karşı yüksek seçiciliğini koruduğu gözlemlenmiştir. Altın iyonlarının adsorpsiyon veriminde anlamlı bir azalma gözlenmemesi, geliştirilen nanoyapının çok bileşenli ve kompleks matrislerde dahi etkin şekilde çalışabildiğini göstermektedir. Bu bulgu, sistemin gerçek numunelerdeki potansiyel iyonik girişimlere karşı kararlı bir şekilde performans gösterebildiğini ve yöntemin analitik güvenilirliğini artırdığını ortaya koymaktadır. Adsorbanın adsorpsiyon özellikleri, farklı izoterm modelleri aracılığıyla detaylı biçimde incelenmiştir. Elde edilen deneysel verilerin Langmuir, Freundlich ve Temkin izoterm modellerine uygulanması sonucunda, en yüksek korelasyon katsayısının Freundlich modeline ait olduğu belirlenmiştir. Bu durum, adsorpsiyon sürecinin homojen olmayan yüzeylerde ve çok katmanlı yapı üzerinden gerçekleştiğine işaret etmektedir. Freundlich modeline gösterilen yüksek uyum, adsorban yüzeyinde farklı bağlanma enerjilerine sahip aktif merkezlerin mevcut olduğunu ve Au(III) iyonlarının bu yüzey bölgelerine kademeli olarak adsorplanabildiğini göstermektedir. Böylece, sentezlenen adsorbanın yüzey fonksiyonelliği ve morfolojik çeşitliliği sayesinde yüksek adsorpsiyon kapasitesi ve seçicilik sunduğunu teyit etmektedir. Kinetik modelleme kapsamında, yalancı birinci ve yalancı ikinci dereceden kinetik modeller uygulanmış ve deneysel verilerin yalancı ikinci dereceden kinetik modele yüksek derecede uyum sağladığı tespit edilmiştir. Bu sonuç, adsorpsiyon mekanizmasının kimyasal etkileşimler tarafından kontrol edildiğini ve hız belirleyici basamağın kimyasal reaksiyon olduğunu göstermektedir. Başka bir ifadeyle, Au(III) iyonlarının adsorban yüzeyi ile etkileşimi yalnızca fiziksel tutunma ile sınırlı kalmayıp, aynı zamanda güçlü kompleksleşme ve koordinasyon bağları aracılığıyla gerçekleşmektedir. Bu kimyasal etkileşimler, adsorbanın fonksiyonel gruplarının hedef iyonlarla spesifik koordinasyon bağları kurduğunu ve böylece sistemin yüksek seçicilik ve adsorpsiyon kapasitesi sergilediğini ortaya koymaktadır. Altının tayini, İndüktif Eşleşmiş Plazma – Optik Emisyon Spektroskopisi (ICP-OES) cihazı ile gerçekleştirilmiştir. ICP-OES, çoklu element tayin kapasitesi, düşük tespit limitleri, geniş dinamik aralığı ve hızlı analiz süresi gibi üstün analitik özellikleri sayesinde çevresel analizlerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada, ICP-OES cihazı ile gerçekleştirilen analizlerde, altın iyonlarının tayini için %2,51 bağıl standart sapma (RSD), 0,019 µg/L tespit limiti (LOD) ve 0,065 µg/L miktar tayin limiti (LOQ) elde edilmiştir. Elde edilen hassasiyet parametreleri, yöntemin eser konsantrasyonlardaki analizler için yüksek güvenilirlik ve uygunluk sağladığını açıkça ortaya koymaktadır. Ayrıca, düşük tespit limitleri sayesinde eser düzeyde bulunan altın iyonlarının doğru ve hassas şekilde tayin edilebildiği kanıtlanmıştır. Yöntemin gerçek çevresel örneklerle test edilmesi amacıyla yürütülen doğal numune uygulamaları kapsamında musluk suyu, göl suyu ve atık su örnekleri üzerinde testler yapılmış; örneklerin tümünde yüksek geri kazanım oranları elde edilmiş ve yöntemin matriks etkilerinden bağımsız olarak güvenilir sonuçlar verdiği doğrulanmıştır. Yöntemin hem laboratuvar hem de doğal numune koşullarında yüksek verimle uygulanabilir olması, pratik çevresel analizlerdeki geçerliliğini doğrulamaktadır. Sonuç olarak, bu tez kapsamında geliştirilen Fe₃O₄@SiO₂@CPTES@DAT yapısındaki triazol fonksiyonlu manyetik adsorban, eser miktardaki Au(III) iyonlarının seçici adsorpsiyonu ve ICP-OES ile hassas tayini açısından son derece başarılı sonuçlar vermiştir. Karakterizasyon analizleri, elde edilen nanoyapının morfolojik ve kimyasal olarak istenilen özellikleri taşıdığını net biçimde ortaya koyarken; optimize edilen deneysel koşullar altında yüksek adsorpsiyon kapasitesi, kısa süreli temasla etkin geri kazanım, yüksek seçicilik ve düşük tespit limiti gibi önemli avantajlar elde edilmiştir. Ayrıca, yöntemin çevresel örneklerde yüksek geri kazanım oranlarıyla uygulanabilir olması, sistemin gerçek numunelerde de güvenilir ve sürdürülebilir bir şekilde kullanılabileceğini göstermektedir. Tüm bu veriler ışığında, geliştirilen bu adsorban sisteminin sadece altın değil, benzer yapıya sahip değerli veya toksik metal iyonlarının izlenmesi ve giderilmesinde de etkili bir alternatif sunabileceği değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Gold (Au) has held significant importance throughout history not only as an ornament and a means of economic value but also as a symbol of social power, wealth, and authority. Due to its exceptional physical and chemical properties—particularly its high electrical conductivity, chemical inertness, corrosion resistance, and rarity—this precious metal finds wide application in various industrial fields. Gold plays a strategic role in areas ranging from microelectronics and biomedical devices to aerospace technologies and catalysis, becoming even more critical with advancing technology. However, the gradual depletion of natural resources has brought the recovery of gold into focus as a prominent research topic. In particular, the recovery of gold accumulated in electronic waste and low-concentration aqueous environments through eco-friendly, cost-effective, and efficient methods is of great importance in terms of both environmental sustainability and economic value. The vast majority of traditional gold recovery methods rely on cyanide-based processes. Although cyanide is effective in leaching gold due to its high solubility, it is an extremely toxic and environmentally harmful chemical. For this reason, the development of alternative solvent systems that are environmentally friendly and have low toxicity to replace cyanide has become the focus of scientific research. The new-generation adsorption techniques developed in this context offer sustainable solutions from both environmental and economic perspectives. Adsorption is the process by which target ions or molecules in a solution medium are physically or chemically bound to a solid surface. This method is a separation technique frequently used in the fields of recovery and environmental remediation. Modern methods such as magnetic solid-phase extraction (MSPE) stand out due to their advantages such as high selectivity, short processing time, reusability, and easy magnetic separability. Magnetic nanoparticles used in the MSPE method can be specifically designed for target ions thanks to surface modifications, enabling selective and efficient separation even in complex matrices. In this study, a novel magnetic nanoparticle system (Fe3O4@SiO2@CPTES@DAT) functionalized with 3,5-diamino-1,2,4-triazole (DAT) on its surface was developed for the selective separation and enrichment of gold Au(III) ions from aqueous media. DAT is a triazole derivative that exhibits high affinity toward metal ions due to the nitrogen atoms in its structure and has good solubility in water. In the nanoparticle synthesis, Fe3O4 magnetic cores were first prepared by the co-precipitation method, followed by coating their surfaces with silica (SiO2) via tetraethyl orthosilicate (TEOS). Subsequently, 3-chloropropyltriethoxysilane (CPTES) was applied for surface functionalization, and finally, DAT molecules were chemically bonded to the surface. The Fe3O4@SiO2@CPTES@DAT nanostructure obtained at the end of this synthesis process was evaluated as an effective adsorbent for both analytical and environmental applications, owing to its high surface area, specific binding sites, and superparamagnetic properties. The characterization of synthesized nanoparticles was performed using various advanced analysis techniques to verify the morphological, structural, and chemical properties of the nanomaterial. Field Emission Scanning Electron Microscopy (FESEM) determined the surface morphology and dimensions of the nanoparticles, showing that the particles were spherical in shape and homogeneously distributed. High-resolution transmission electron microscopy (HRTEM) was used to observe the crystal structure and finer structural details, confirming that the particles were in the 50–100 nm size range. The surface chemical composition of nanoparticles was analyzed using Energy Dispersive X-ray Spectroscopy (EDX), and the presence of elements such as Fe, Si, O, C, and N in the structure was confirmed. X-ray Diffraction (XRD) analysis identified the characteristic crystal structures of the Fe3O4 core, and the crystalline structure was preserved after the coating processes. In Fourier Transform Infrared Spectroscopy (FT-IR) analysis, characteristic bands associated with silanol (-Si-OH), amino (-NH2), and triazole rings were detected, demonstrating the successful surface functionalization. Finally, using thermogravimetric analysis (TGA), the amount of coating and functional groups was evaluated along with thermal stability, and the thermal resistance of the obtained nanostructure was found to be high. These characterization data demonstrate that the synthesized Fe3O4@SiO2@CPTES@DAT structure possesses the desired properties and is a suitable candidate for the adsorption of gold ions. Within the scope of experimental studies, parameters affecting gold adsorption have been systematically optimized. In the single-variable analyses conducted, factors such as the pH value of the solution, the amount of adsorbent, the contact time, and the desorption conditions were evaluated separately. The experiments conducted within this scope not only determined the optimal conditions but also provided an in-depth understanding of the potential of the developed system for environmental and analytical applications. The optimum adsorption conditions were determined to be pH 2, 10 mg adsorbent amount, and 20 minutes contact time. The high yield obtained under these conditions supports the strong affinity of the triazole group for Au(III) ions. This strong adsorption capacity, particularly observed at low pH, also demonstrates the system's advantage in terms of kinetic rate. Systems capable of operating at high efficiency in a short time offer a significant advantage, particularly for environmental applications. Additionally, the achievement of high adsorption performance despite the low amount of adsorbent used highlights the method's economic feasibility and operational efficiency. In desorption experiments, it was found that a 1 M HCl solution containing 0.1% (w/v) thiourea provided the highest yield, with over 95% of Au(III) ions successfully recovered under these conditions. This high recovery rate clearly supports the system's potential for reuse and sustainability. In selectivity tests conducted to evaluate the effect of foreign ions, it was observed that the synthesized adsorbent maintained its high selectivity towards Au(III) ions even in the presence of metal ions such as Cu²⁺, Zn²⁺, and Fe²⁺, which are known to cause interference. The absence of a significant decrease in the adsorption efficiency of gold ions demonstrates that the developed nanostructure can function effectively even in multi-component and complex matrices. This finding reveals that the system can perform stably against potential ionic interferences in real samples and increases the analytical reliability of the method. The adsorption properties of the adsorbent were studied in detail using different isotherm models. The experimental data obtained were applied to the Langmuir, Freundlich, and Temkin isotherm models, and the highest correlation coefficient was found to belong to the Freundlich model. This indicates that the adsorption process occurs on heterogeneous surfaces and through a multilayer structure. The high fit to the Freundlich model indicates the presence of active sites with different binding energies on the adsorbent surface and that Au(III) ions can be adsorbed onto these surface regions in a stepwise manner. Thus, it confirms that the synthesized adsorbent offers high adsorption capacity and selectivity due to its surface functionality and morphological diversity. Within the scope of kinetic modeling, pseudo-first-order and pseudo-second-order kinetic models were applied, and it was determined that the experimental data highly conformed to the pseudo-second-order kinetic model. This result indicates that the adsorption mechanism is controlled by chemical interactions and that the rate-determining step is a chemical reaction. In other words, the interaction of Au(III) ions with the adsorbent surface is not limited to physical adsorption but also occurs through strong complexation and coordination bonds. These chemical interactions reveal that the functional groups of the adsorbent form specific coordination bonds with the target ions, thereby enabling the system to exhibit high selectivity and adsorption capacity. The determination of gold was performed using an Inductively Coupled Plasma – Optical Emission Spectroscopy (ICP-OES) device. ICP-OES is widely used in environmental analysis due to its superior analytical properties, such as multi-element determination capacity, low detection limits, wide dynamic range, and fast analysis time. In this study, analyses performed using the ICP-OES device yielded a relative standard deviation (RSD) of 2.51%, a detection limit (LOD) of 0.019 µg/L, and a quantification limit (LOQ) of 0.065 µg/L for the determination of gold ions. The obtained sensitivity parameters clearly demonstrate that the method provides high reliability and suitability for analyses at trace concentrations. Additionally, the low detection limits prove that gold ions present at trace levels can be accurately and precisely determined. Natural sample applications were conducted to test the method using real environmental samples, and tests were performed on tap water, lake water, and wastewater samples. High recovery rates were obtained in all samples, confirming that the method provides reliable results independent of matrix effects. The fact that the method can be applied with high efficiency under both laboratory and natural sample conditions confirms its validity in practical environmental analyses. In conclusion, the triazole-functionalized magnetic adsorbent with the Fe₃O₄@SiO₂@CPTES@DAT structure developed in this thesis has yielded extremely successful results in terms of selective adsorption of trace amounts of Au(III) ions and their accurate determination by ICP-OES. Characterization analyses clearly demonstrated that the obtained nanostructure possesses the desired morphological and chemical properties, while under optimized experimental conditions, significant advantages such as high adsorption capacity, effective recovery with short contact time, high selectivity, and low detection limit were achieved. Additionally, the method's applicability in environmental samples with high recovery rates demonstrates that the system can be reliably and sustainably used in real samples. Based on all these data, it is assessed that the developed adsorbent system could offer an effective alternative not only for gold but also for the monitoring and removal of valuable or toxic metal ions with similar structures.
Benzer Tezler
- Manyetik katı faz ekstraksiyonu metodu ile vanadyum zenginleştirmesi ve ICP-OES ile tayini
Vanadium preconcentration using magnetic solid phase extraction method and determmination by ICP-OES
NERGİZ SEVGİN
- 18F-FDG-grayanotoksin-gadolinyum-nanoparçacıkların sentezi ve in vitro biyoetkinliklerin incelenmesi
In vitro bioactivity evaluation of synthesized 18F-FDG grayanotoxin-gadolinium-nanoparticles
TALHA SIDDIK AKKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
BiyokimyaEge ÜniversitesiNükleer Bilimler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PERİHAN ÜNAK
ÖĞR. GÖR. İSKENDER İNCE
- Manyetik nanokompozitlerin hazırlanması ve analitik uygulamaları
Preparation of magnetic nanocomposites and analytical applications
MERVE BERBER
- Determination of trace and ultratrace cadmium in different matrices using microextraction strategies and analysis methods
Farklı matrislerdeki eser ve ultra eser kadmiyumun mikroekstraksiyon stratejileri ve analiz metotları ile tayini
ERHAN AKKAYA
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
KimyaYıldız Teknik ÜniversitesiKimya Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEZGİN BAKIRDERE
- Batı Anadolu'da yayılış gösteren centaurea athoa dc. ve endemik centaurea polyclada dc. taksonları üzerinde araştırmalar
Investigations on centaurea athoa dc. and endemic centaurea polyclada dc. taxa naturally distributed in West Anatolia
SERDAR DEMİR
Doktora
Türkçe
2016
Eczacılık ve FarmakolojiEge ÜniversitesiFarmasötik Botanik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CANAN KARAALP
PROF. DR. ERDAL BEDİR