İstanbul'un üsküdar ilçesinde yer alan yalı camilerinin mimarlık tarihi açısından değerlendirilmesi
Evaluation of waterside mosques in üsküdar district of istanbul in terms of architectural history
- Tez No: 957020
- Danışmanlar: PROF. DR. NUR URFALIOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Yalı Cami, Üsküdar, Kıyı mimarisi, Osmanlı mimarisi, Boğaziçi, Waterside Mosque, Üsküdar, Coastal architecture, Ottoman architecture, Bosphorus
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi ve Kuramı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 149
Özet
Bu tez çalışması İstanbul Boğazı'nın Anadolu yakasında yer alan Üsküdar ilçesinin kıyı şeridinde konumlanan dokuz adet yalı camisinin mimarlık tarihi açısından kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesini, camilerin kıyı ile olan konumlarını ve birbirleriyle olan ilişkilerini karşılaştırılarak benzer ve ayrılan yönleriyle ele almasını hedeflemiştir. Geçmiş yıllardan beri liman kenti olması ve Avrupa'nın Anadolu'ya açılan kapısı olması Üsküdar'ı stratejik açıdan önemli hale getirmiştir. Bu denli önemli bir semtin kıyısında konumlanan camiler yalnızca ibadet mekanı olarak değerlendirilmemiş aynı zamanda kentsel doku ve kıyı arasında kilit noktası işlevi görmüş ve halkın kıyı ile kurduğu bağı güçlendirmiştir. Çalışma kapsamında 16. yüzyıldan 19. yüzyıla, geçen süreç içerisinde inşa edilen yalı camiler konumlanış yeri, plan özellikleri, cephe özellikleri, malzeme özellikleri yönünden kataloglanarak değerlendirilmiştir. Kataloglarda caminin arşiv taramaları neticesinde ulaşılan eski fotoğraflarına, projelerine ve saha araştırması sonucu yapının güncel halini gösteren, deniz ile ilişkisinin vurgulandığı fotoğraflarına yer verilmiştir. İnşa edildikleri dönemin mimari üsluplarını yansıtan, bu yönüyle de kentin hafızasını bütününde saklı tutan yalı camiler, geçirmiş olduğu dönüşümler ile kıyı mimarisinin ayrılmaz bir parçası olmuştur. Araştırma kapsamında kıyıya yakınlık durumu, topoğrafik yapı, parsel şekli, caminin banisi, mimarı, yapıldığı dönem üslubu, külliye bünyesinde inşa edilip edilmediği faktörlerinin tasarımı doğrudan etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Kıyıda inşa ediliyor olmasının getirisi olarak, kıyıdan uzak camilerde yer almayan kayıkhane, iskele bağlantıları ile özgün tasarımlar meydana gelmiştir. Camilerin harim mekanı, son cemaat yeri, hünkar kasırları, minare formları, iç ve dış mekan süslemeleri karşılaştırmalı olarak analiz edilmiş olup ortak ve farklı yönler açığa çıkarılmıştır. Camilerin tarihsel süreç içerisinde yaşadığı malzeme kayıpları, şekil değişiklikleri ve bünyesine eklenen birimlerinin tespiti yapılmıştır. Sonuç olarak bünyesinde en çok yalı cami barındıran Üsküdar İlçesi'ndeki yalı camiler, silüete olan etkisi, kıyı ile ilişkisi ve mimari özellikleri açısından belgelenmiş, Osmanlı cami mimarisinin kıyı-kent ilişkisi açısından değerlendirilmesi yönünden literatüre özgün katkı sağlamıştır.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to comprehensively evaluate nine waterside mosques located along the coastline of the Üsküdar district on the Anatolian side of the Bosphorus from an architectural historical perspective. It aims to compare the mosques' positions on the shore and their relationships with each other, exploring their similarities and differences. Üsküdar's long-standing role as a port city and as Europe's gateway to Anatolia has made it strategically important. Mosques situated on the shores of such a significant district have not only served as places of worship but also served as key points between the urban fabric and the coast, strengthening the public's connection to the coast. Within the scope of this study, waterside mosques built from the 16th to the 19th centuries have been cataloged and evaluated in terms of their location, plan features, façade characteristics, and material properties. The catalogs include old photographs and blueprints of the mosques, obtained through archive searches, as well as photographs from field research that depict the structure's current state and emphasize its relationship with the sea. Reflecting the architectural styles of their period and thus preserving the city's memory throughout its entirety, waterside mosques have become an integral part of coastal architecture through the transformations they have undergone. The research concluded that factors such as proximity to the shore, topography, site shape, the mosque's benefactor, architect, the style of the period in which it was built, and whether it was built within a complex directly influence its design. Being built on the coast resulted in unique designs, including boathouses and pier connections, which are not found in mosques farther from the shore. The mosques' prayer rooms, narthex, sultan's pavilions, minaret forms, and interior and exterior decorations were comparatively analyzed, revealing common and different aspects. Material losses, changes in form, and additions to the mosques' structures throughout history were identified. As a result, the waterside mosques in Üsküdar District, which has the highest number of waterside mosques, have been documented in terms of their impact on the silhouette, their relationship with the coast, and their architectural features, and have made an original contribution to the literature in terms of evaluating the Ottoman mosque architecture in terms of the coast-city relationship.
Benzer Tezler
- 16. yy Üsküdar tarihi camilerinde yer alan hat eserleri ve hattatları
Calligraphy artworks on Üsküdar historical mosques and calligraphers of 16th century
NİYAZİ ÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıSakarya ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. MESUDE HÜLYA DOĞRU
- Lise öğrencilerinin akdeniz diyetine uyumu, fiziksel aktivite düzeyi ve obeziteye ilişkin ön yargılarının değerlendirilmesi: Üsküdar Ahmet Keleşoğlu Anadolu Lisesi örneği
Evaluation of high school students' compliance with the mediterranean diet, physical activity levels and obesity prejudices: Example of Uskudar Ahmet Kelesoglu Anatolian High School
GİZEM AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Beslenme ve Diyetetikİstanbul Okan ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HANDE ÖNGÜN YILMAZ
- 6. sınıf öğrencilerinin zekâ oyunlarında kullandığı problem çözme stratejilerinin belirlenmesi
Determining the 6th grade students' problem-solving strategies in intelligence games
TUĞBA BAYRAMİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimBahçeşehir ÜniversitesiEğitim Teknolojileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TUFAN ADIGÜZEL
- Ergenlerin sosyal anksiyete düzeyleri ile özgüven algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi
Investigation of the relationship between social anxiety levels and special sensitivity in adolescents
KÜBRA FADİME PARÇAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
PsikolojiHaliç ÜniversitesiKlinik Psikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞEGÜL YETKİN
- Zeynep Kâmil Hastanesi restorasyon projesi
Zeynep Kamil Hospital restoration project
BAHAR DEMİRHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. KUTGÜN EYÜPGİLLER