Su dağıtım sistemlerinde sürdürülebilir su yönetimi için çoklu ölçütlü karar verme ile idari kayıp bileşenlerinin değerlendirilmesi
Evaluation of aparent loss components in water distribution systems with multiple criteria decision making for sustainable water management
- Tez No: 957548
- Danışmanlar: PROF. DR. MAHMUT FIRAT, DR. ÖĞR. ÜYESİ CANSU BOZKURT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İnşaat Mühendisliği, Civil Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İnönü Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 138
Özet
Su kaynaklarının verimli kullanılmasında su kayıplarının önlenmesi oldukça kritik rol oynamaktadır. Abone sayaç hatalarından kaynaklanan kayıplar ve yasadışı kullanımları içeren idari kayıpların etkin yönetimi su ve finansal verimliliğin sağlanmasına ciddi katkı sunmaktadır. İdari kayıpların fazla olduğu sistemlerde aşırı su kullanımı ortaya çıkmaktadır. Ayrıca idari kayıp oranının artmasına bağlı olarak idarelerin doğrudan gelir kaybı da artmaktadır. Bu çalışmada, kentsel su temin ve dağıtım sistemlerinde idari kayıp ve faturalandırılmamış yasal kullanımların yönetim bileşenlerinin önceliklendirilmesi ve bu bileşenlerin etkin ve sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesi için bir çerçeve sunulması amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında ilk olarak iyileştirilmesi gereken bileşenlerin değerlendirilebilmesi için ekonomik, idari/yönetim, sosyo-ekonomik, çevresel ve sosyal kategorilerde kriterler belirlenmiştir. Bileşenlerin karar kriterleri üzerindeki önem derecelerinin belirlenmesinde Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ve Analitik Ağ Süreci (ANP) yöntemleri ayrı ayrı uygulanmıştır. Daha sonra AHP ve ANP ile ağırlıklandırılmış karar matrislerine TOPSIS (İdeal Çözüme Benzerliğe Göre Tercih Sıralaması Tekniği) yöntemi uygulanmış ve bileşenlerin su kayıpları üzerindeki etkilerine göre sıralaması elde edilmiştir. Ayrıca Bayes ağları kullanılarak bileşenlerin İdari kayıplar üzerindeki olasılıksal analizleri gerçekleştirilmiştir. Son aşamada bulanık mantık teorisi ile bileşenlerin maliyet, su-enerji-gelir kaybı, sosyal etki açısından oluşturabilecekleri risk potansiyelleri hesaplanarak risk sınıflandırması gerçekleştirilmiştir. Bu analizler, su temin dağıtım sistemlerinde idari kayıpları en aza indirmek, su ve finansal verimliliği sağlamak, gelir kaybına neden olan faktörleri en aza indirmek için önemli veriler sunmuştur. Kriter ağırlıklandırma yöntem sonuçları idari kayıp bileşenlerinin suyun korunması, verimlilik, işletme maliyeti, ödeyebilirlik ve gelir artırımı kriterleri üzerinde büyük etkisi olduğunu göstermektedir. Olasılıksal analiz ve risk değerlendirmeleri ile idari su kayıp bileşenlerinin maliyet, su-enerji-gelir kaybı ve sosyal etki açısından etkileri incelendiğinde ana bileşenlerde veri ölçüm ve yönetimi ile sayaç yönetimi, alt bileşenlerde ise sistem giriş debisinin düzenli ölçülmemesi veya hatalı ölçülmesi ile ortalama sayaç yaşının yüksek olması bileşenlerinin yüksek öneme sahip olduğu tespit edilmiştir. Olasılığa dayalı risk değerlendirme modelinde ise bileşenlerin gerçekleşme olasılıkları (P), yatırım, işletme, bakım ve rehabilitasyon maliyetleri (C), su, enerji ve gelir kaybı (L) ve sosyal etki (S) kategorilerinde incelenmesi ile risklerin sistematik olarak değerlendirilebilmesi ve etkilerinin tahmin edilebilmesi amaçlanmıştır. Sonuçlar veri ölçüm ve yönetimi ana başlığının idari kayıp oluşma olasılığını 89.78 düzeyinde etkilediğini, alt bileşenlerde ise tahakkuk ve faturalama sisteminin yetersiz olması, kaçak kullanımdan kaynaklı kayıpların fazla olması ve yasal faturalandırılmamış ve ölçülmemiş kullanımların fazla olması bileşenlerinin yüksek etki düzeyinde olduğunu göstermiştir. Elde edilen sonuçlar, kentsel su yönetiminde idari kayıpların yönetimi için uygulanabilir stratejilerin geliştirilmesine katkı sağlayacak nitelikte olup, su yönetimi alanında karar vericilere yol gösterici olacaktır.
Özet (Çeviri)
Preventing water losses plays a critical role in the efficient use of water resources. Effective management of administrative losses, including losses caused by subscriber meter errors and illegal uses, makes a significant contribution to ensuring water and financial efficiency. Excessive water use occurs in systems with high administrative losses. In addition, direct revenue losses of administrations increase due to the increase in the administrative loss rate. This study aims to prioritize the management components of administrative losses and unbilled legal uses in urban water supply and distribution systems and to provide a framework for the effective and sustainable management of these components. Within the scope of the study, criteria were first determined in economic, administrative/management, socio-economic, environmental and social categories in order to evaluate the components that need to be improved. Analytical Hierarchy Process (AHP) and Analytical Network Process (ANP) methods were applied separately in determining the importance levels of the components on the decision criteria. Then, TOPSIS (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution) method was applied to the decision matrices weighted with AHP and ANP and the ranking of the components according to their effects on water losses was obtained. In addition, probabilistic analyses of the components on administrative losses were performed using Bayesian networks. In the last stage, risk classification was carried out by calculating the risk potentials of the components in terms of cost, water-energy-income loss, and social impact with the Fuzzy Logic Theory. These analyses provided important data to minimize administrative losses in water supply distribution systems, to ensure water and financial efficiency, and to minimize the factors causing income loss. The results of the criteria weighting method show that administrative loss components have a great impact on the criteria of water protection, efficiency, operating cost, solvency and income increase. When the effects of administrative water loss components in terms of cost, water-energy-income loss and social impact are examined with probabilistic analysis and risk assessments, it is determined that data measurement and management and meter management are of high importance in the main components, and irregular or incorrect measurement of system inlet flow and high average meter age are of high importance in the sub-components. In the probability-based risk assessment model, the components are examined in the categories of probability of occurrence (P), investment, operating, maintenance and rehabilitation costs (C), water, energy and income loss (L) and social impact (S), and the aim is to systematically evaluate the risks and estimate their effects. The results indicated that the main heading of data measurement and management affected the probability of administrative loss at a level of 89.78, and that the components of the inadequacy of the accrual and billing system, the high level of losses due to illegal use, and the high level of unmeasured uses that were not legally billed had a high level of impact. The results of the study will contribute to the development of applicable strategies for apparent loss management in urban water management and will guide decision-makers in the field of water management.
Benzer Tezler
- Çoklu ölçütlü karar verme metodolojisi ile içmesuyu dağıtım sistemlerinde fiziki kayıp yönetimi bileşenlerinin önceliklendirilmesi
Prioritization of real loss management components in water distribution systems with multiple criteria decision making methodology
HALİL EREN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
İnşaat Mühendisliğiİnönü Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT FIRAT
DR. ÖĞR. ÜYESİ CANSU BOZKURT
- Earthquake risk evaluation in drinking water systems: Example of Teki̇rdağ Marmaraereğli̇si̇ province
İçme suyu sistemlerinde deprem riski değerlendirmesi: Tekirdağ Marmaraereğlisi ilçesi örneği
MUSTAFA BURAK HIZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Çevre Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ FUAT AYDIN
- Türkiye kıyı alanlarında yönetim ve mülkiyet meselelerine yönelik bir model önerisi ve modelin mekansal planlama çerçevesinde meselelere etkileri
A model proposal regarding management and property issues in coastal areas of Turkey and efects of the model on these issues from spatial planning perspective
CAVİT KUŞGÖZ
Doktora
Türkçe
2023
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADEM ERDEM ERBAŞ
- Denizli içme suyu dağıtım şebekesinin alt ölçüm bölgelerine ayrılıp basınç yönetiminin sağlanması ve su kayıplarının incelenmesi
Dividing Denizli drinking water network into sub-measurement regions for pressure management and investigation of water losses
BİLGE ÖNDER SAVAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
İnşaat MühendisliğiPamukkale Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİH DİKBAŞ
- Su kayıplarının azaltılması için içme suyu dağıtım sistemlerinin rehabilitasyonu ve fayda-maliyet analizi
Rehabilitation of water distribution systems for water loss reduction and cost-benefit analysis
FATİH MEHMET DURMUŞÇELEBİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
İnşaat Mühendisliğiİnönü ÜniversitesiHidrolik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT FIRAT