Rasyonel ve duygusal yaklaşımlar, sosyal imaj ve ekolojik okur-yazarlık faktörlerinin tüketicilerin eko-ambalajlı ürün satın alma niyeti üzerine etkileri
The effects of rational and emotional approaches, social image, and ecological literacy factors on consumers' intention to purchase eco-packaged products
- Tez No: 957789
- Danışmanlar: DOÇ. DR. DERYA FATMA BİÇER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Ekolojik Ambalaj, Çevresel Kaygı, Bilişsel Fayda, Rasyonel ve Duygusal Yaklaşımlar, Sosyal İmaj, Ekolojik Okur Yazarlık, PLS-SEM, Ecological Packaging, Environmental Concern, Cognitive Benefit, Rational and Emotional Approaches, Social Image, Ecological Literacy, PLS-SEM
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 265
Özet
Bireylerin tüketim davranışlarını gerçekleştirirken çevreyi ve gelecek nesilleri dikkate alarak hareket etmeleri, sürdürülebilir tüketim davranışı kavramını ön plana çıkarmıştır. Çevresel kaygı düzeyi, bilişsel fayda algısı ve duygusal durum, sosyal imaj ve ekolojik okur yazarlık gibi bireysel faktörlerin, satın alma kararları üzerinde etkili olduğu bilinmektedir. Bu doğrultuda yürütülen bu çalışmada, çevresel kaygı, bilişsel fayda ve duygu durumu, sosyal imaj ve ekolojik okur yazarlık faktörlerinin tüketicilerin ekolojik ambalajlı ürün satın alma niyetleri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Araştırmada, çevrim içi anket yöntemiyle 18 yaş üstü 400 katılımcıdan veri toplanmıştır. Toplanan veriler, öncelikle SmartPLS yazılımı kullanılarak Faktör Analizi ile değerlendirilmiş; ölçeğin uyum, yakınsak ve ayrışma geçerliliği ile iç tutarlılığı test edilerek ölçeğin geçerli ve güvenilir olduğu belirlenmiştir. Devamında araştırma modeli Yol Analizi yöntemiyle test edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, çevresel kaygının davranışsal satın alma niyeti ve pozitif duygular üzerinde olumlu bir etkisi olduğu; bilişsel faydanın davranışsal satın alma niyeti ve pozitif duygular üzerinde olumlu bir etkisi olduğu; pozitif duyguların davranışsal satın alma niyeti üzerinde olumlu bir etkisi varken, negatif duyguların ise beklenildiği gibi olumsuz bir etkisi olduğu bulunmuştur. Ayrıca, sosyal imajın da davranışsal satın alma niyeti üzerinde olumlu bir etkisi olduğu bulunmuştur. Ancak çevresel kaygının negatif duygular üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olmadığı; bilişsel faydanın da negatif duygular üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olmadığı tespit edilmiştir. Son olarak, ekolojik okur yazarlığın davranışsal satın alma niyeti üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olmadığı belirlenmiştir. Bunun yanı sıra çalışmada, çevresel kaygı, bilişsel fayda, pozitif duygular, negatif duygular, sosyal imaj ve ekolojik okuryazarlığın tüketicilerin cinsiyet, yaş, medeni durum, aylık ortalama gelir, meslek türü ve eğitim seviyesine göre farklılık gösterip göstermediği Bağımsız Örneklemler T Testi ve Tek Yönlü ANOVA ile test edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, çevresel kaygı değişkeninin katılımcıların cinsiyetine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Sosyal imaj, ekolojik okur-yazarlık ve davranışsal satın alma niyetleri değişkenlerinin ise katılımcıların medeni durumlarına göre anlamlı farklılıklar gösterdiği bulunmuştur. Ayrıca, sosyal imaj ve ekolojik okur-yazarlık faktörlerinin katılımcıların yaşlarına göre anlamlı düzeyde farklılık gösterdiği saptanmıştır. Sosyal imaj faktörünün katılımcıların eğitim durumlarına göre de anlamlı bir farklılık sergilediği belirlenmiştir. Benzer şekilde, sosyal imaj faktörünün katılımcıların mesleklerine ve çalıştıkları sektöre göre anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Son olarak, bilişsel fayda, pozitif duygular, sosyal imaj, ekolojik okur-yazarlık ve davranışsal satın alma niyeti faktörlerinin katılımcıların aylık gelir durumlarına göre anlamlı farklılıklar gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
The concept of sustainable consumption behavior has come to the forefront as individuals increasingly consider environmental concerns and the well-being of future generations in their consumption decisions. Individual factors such as environmental concern, perceived cognitive benefit, emotional state, social image, and ecological literacy are known to influence purchasing behavior. Accordingly, this study examines the impact of environmental concern, cognitive benefit, emotional state, social image, and ecological literacy on consumers' intention to purchase ecologically packaged products. Data were collected from 400 participants aged 18 and over through an online survey. The collected data were first analyzed using SmartPLS software through Factor Analysis, and the validity and reliability of the scale were tested by evaluating model fit, convergent and discriminant validity, and internal consistency. Subsequently, the proposed research model was tested using Path Analysis. The analyses revealed that environmental concern has a positive effect on behavioral purchase intention and positive emotions; cognitive benefit also positively affects behavioral purchase intention and positive emotions. Furthermore, while positive emotions positively affect behavioral purchase intention, negative emotions have a negative impact as expected. Additionally, social image was found to positively influence behavioral purchase intention. However, environmental concern and cognitive benefit were not found to have a significant effect on negative emotions. Lastly, ecological literacy did not show a significant effect on behavioral purchase intention. In addition, the study examined whether environmental concern, cognitive benefit, positive and negative emotions, social image, and ecological literacy differ according to participants' gender, age, marital status, average monthly income, occupation type, and education level using Independent Samples T-Test and One-Way ANOVA. The results showed that the environmental concern variable significantly differed by gender. It was also found that social image, ecological literacy, and behavioral purchase intention varied significantly based on marital status. Moreover, social image and ecological literacy significantly differed according to age, and social image differed significantly based on education level. Similarly, social image varied significantly according to participants' occupations and sectors. Finally, cognitive benefit, positive emotions, social image, ecological literacy, and behavioral purchase intention showed significant differences depending on participants' monthly income levels.
Benzer Tezler
- Örgüt yanlısı yaklaşımların davranışsal iktisat varsayımları açısından incelenmesi ve bir ölçek geliştirme çalışması
Examining pro-organizational approaches in terms of behavioral economics assumptions and a scale development study
SEVİLAY GÜLER
- Davranışsal iktisatta bireylerin ve firmaların yatırım kararlarını etkileyen bileşenlerin rasyonalite perspektifinde analizi
Analysis of components affecting the investment decisions of individuals and firms in behavioral economics in a rationality perspective
MURAT YILMAZ
Doktora
Türkçe
2023
EkonomiManisa Celal Bayar Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CÜNEYT YENAL KESBİÇ
