Kelâmî meselelerin anlaşılmasında coğrafi bağlamın etkisi
The impact of geographical context on the interpretation of kalām discourses
- Tez No: 958720
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HAMDULLAH ARVAS
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Şırnak Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 117
Özet
Bir coğrafi etmen olarak iklim ve ona bağlı olarak yeryüzü şekilleri ve genel hatlarıyla doğal çevrenin insan fizyolojisi üzerinde etkisi olduğu gibi onun psikolojik ve kültürel yapısı üzerinde de etkileri olmuştur. Hiç şüphesiz psikoloji ve sosyoloji ilmiyle yakından ilişkili teolojik meseleler de bu etkiden nasibini almıştır. Düşünen bir varlık olarak insanoğlu yeryüzüne ayak bastığı günden bu yana içinde yaşadığı coğrafi koşulların da etkisiyle birçok inanç sistemini benimsemiş, bu sistemlere dair usulde veya füruda farklı mezhepler ortaya atmış veya ilahi menşeili inançlara dair farklı yorumlar bina etmiştir. Bu bağlamda coğrafi faktörler dini anlayışlar ve kelam meselelerin tartışılmasında ve şekillenmesinde bir etkiye sahip olmuştur. Bu çalışma da kelam meselelerinin anlaşılmasında coğrafi bağlamın etkisini disiplinler arası bir yaklaşımla ele alarak açıklamayı hedeflemektedir. Tezin temel gayesi, İslam kelâm düşünce geleneğinde öne çıkan teşbih, te'vil, tefviz, nübüvvet, kader ve kaza gibi kelâm meselelerinin farklı coğrafyalarda nasıl yorumlandığını incelemek ve bu yorum farklılıklarının arka planında yatan doğal ve beşerî ortamın şekillenmesinde en etkili coğrafi unsurların kültürel faktörler üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Bu bağlamda tezin ana fikrinin güçlendirilmesi adına İbn Haldun'un yedi iklim teorisinden modern coğrafi determinizm tartışmalarına uzanan geniş bir perspektif sunulmuş; mütekellimlerin kelâm meselelerini yorumlama ve görüşlerinin oluşumunda coğrafyanın ne tür bir etkiye sahip olduğu analiz edilmiştir. Tez çalışmanın giriş bölümünde araştırmanın problemi, kapsamı ve yöntemi tanımladıktan sonra, ikinci bölümde din-coğrafya ilişkisi, ilk çağ Yunan filozoflarının ortaya atıp orta çağ İslam alimlerinin geliştirdikleri yedi iklim teorisi ile modern dönemde coğrafî determinizm bağlamında incelenmiş teorik ve tarihsel bir çerçevede sunulmuştur. Üçüncü bölümde, bağlam teorisi hakkında bilgi verilmiş olup, bunlar içinde coğrafî bağlam ve onunla ilişkili diğer bağlamlara ayrıntılı şekilde yer verilmiştir. Devamında ise Allah'ın zat ve sıfatları, nübüvvet ve kader gibi kelam meseleleri hakkında bilgiler verilmiş, bu meselelerin coğrafi bağlamları kapsamında değerlendirmelere gidilmiştir. Kelâm meselelerin teşekkül ve sistematizasyonunda birçok faktör etkili olmakla birlikte coğrafi etmenlerin yeterince araştırılmadığı varsayımımızdan yola çıkarak tezin hazırlanması sürecinde, kadim kelâm mirası ile modern coğrafya ve coğrafya ilmi ile ilişkili bilimler literatürünü bir araya getirmeye odaklanan disiplinler arası bir bakış açısı sunulmaya özen gösterilmiştir. Bu çalışma ile kelâm meselelerinin anlaşılmasında coğrafi ve kültürel xi bağlamın önemine dair yeni tartışmalara kapı aralanması, ilahiyat ve sosyal bilim araştırmacıları ile bu konulara ilgi duyan okuyuculara zengin bir bakış açısı sunulması hedeflenmiştir.
Özet (Çeviri)
As a geographical factor, climate—and consequently landforms and the natural environment in general—has influenced not only human physiology but also the psychological and cultural structure of human beings. Undoubtedly, theological issues, which are closely related to the sciences of psychology and sociology, have also been affected by these factors. Since the moment humans set foot on the Earth, they have, under the influence of the geographical conditions in which they live, adopted numerous belief systems, developed different sects in terms of methodology or jurisprudence, or constructed various interpretations of divinely-originated beliefs. In this context, geographical factors have had an impact on the discussion and formation of religious understandings and issues in kalām (Islamic theology). This study aims to examine the influence of the geographical context on the understanding of kalām issues through an interdisciplinary approach. The primary objective of the thesis is to investigate how prominent kalām issues—such as analogy (tashbīh), allegorical interpretation (ta'wīl), delegation of judgment (tafwīḍ), prophethood (nubuwwah), and divine decree and predestination (qadar and qada)—have been interpreted differently across various geographical regions, and to reveal the most influential geographical factors shaping the natural and human environment behind these interpretive differences. In order to reinforce the main argument of the thesis, a broad perspective ranging from Ibn Khaldūn's theory of the seven climates to modern discussions on geographical determinism has been presented. Furthermore, the impact of geography on the interpretation of kalām issues and the formation of scholars' opinions has been analyzed. After defining the research problem, scope, and methodology in the introduction, the second chapter presents the relationship between religion and geography, examining the theory of the seven climates proposed by ancient Greek philosophers and developed by medieval Islamic scholars, as well as modern geographical determinism, within a theoretical and historical framework. In the third chapter, contextual theory is introduced, with a detailed focus on the geographical context and its relation to other types of context. Subsequently, kalām issues such as the essence and attributes of God, prophethood, and divine decree are discussed, with evaluations made in light of their geographical contexts. xiii While numerous factors have influenced the formation and systematization of kalām issues, this thesis is based on the assumption that geographical factors have not been sufficiently investigated. Accordingly, an interdisciplinary approach has been emphasized, bringing together the classical kalām heritage with modern geography and literature from geography-related sciences. This study aims to open new discussions on the significance of geographical and cultural contexts in understanding kalām issues and to provide theologians, social science researchers, and interested readers with a rich perspective on these topics.
Benzer Tezler
- Bilgi sosyolojisi bağlamında ilk dönem kelamî sorunların analizi
An analysis of early theological issues in islamic history within the context of the sociology of knowledge
ZELİHA BENGÜ AYATA
Doktora
Türkçe
2025
SosyolojiAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZCAN GÜNGÖR
- Tefsirlerdeki farklı görüşlerin arka planı ve Kur'an'ın anlaşılmasına yansımaları
The background of different opinions in exegeses and its reflections on understanding the Qur'ān'
MUSTAFA SAĞLAM
Doktora
Türkçe
2020
DinErciyes ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA KARAGÖZ
- Ebû Muhammed El-Yafiî'nin Mu'tezile eleştirisi
Abu Muhammad al-Yafi's criticism of Mu'tazila
MEHMET VEYSEL AKARSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Dinİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FİKRET SOYAL
- Müteahhir dönem kelâmında ma'dûm problemi
The problem of maʿdum in the Mutaakhkhirin period of kalām
SERCAN YAVUZ
Doktora
Türkçe
2022
DinEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NAMIK KEMAL OKUMUŞ
PROF. DR. HÜSEYİN AYDIN
- Kelâm düşüncesinde Allah'a nisbeti tartışmalı olan isim ve lafızlar
Names and expressionsn controversialley related to Allah in kalam thought
SULTAN KOCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CAĞFER KARADAŞ