İslam hukuku açısından aile reisliği kurumunun değerlendirmesi
Evaluation of the family headship institution in terms of Islamic law
- Tez No: 959099
- Danışmanlar: PROF. DR. NURİ KAHVECİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 134
Özet
Bu çalışma, İslâm hukuku perspektifinden aile reisliği kurumunu hem teorik hem de pratik boyutlarıyla incelemeyi amaçlamaktadır. Aile kurumu, bireylerin sosyal, kültürel ve ahlaki değerleri edindikleri; kişilik gelişiminin temellendiği en temel toplumsal yapı olarak kabul edilmektedir. Ailenin sağlıklı bir biçimde işleyebilmesi ve toplumsal düzenin korunabilmesi için ise, aile içi rollere dair görev ve sorumlulukların belirli bir sistem dâhilinde düzenlenmesi gerekmektedir. Bu çerçevede aile reisliği, yalnızca bir yönetim pozisyonu değil, aynı zamanda hak ve sorumlulukların dengeli bir şekilde paylaşıldığı adil bir sistemin sürdürülebilirliği açısından da hayati bir rol üstlenmektedir. Dolayısıyla aile reisliği, İslâm hukukunda hem hukukî hem de toplumsal fonksiyonları itibariyle derinlikli bir şekilde ele alınması gereken çok yönlü bir müessesedir. Çalışmada, Kur'ân-ı Kerîm başta olmak üzere sünnet, klasik fıkıh eserleri ve modern İslâm hukukçularının görüşleri çerçevesinde aile reisliği derinlemesine analiz edilmiştir. Özellikle Nisâ Suresi 34. âyette geçen“kavvâm”ifadesi üzerinden erkeğin ailede üstlendiği görev ve sorumluluklar değerlendirilmiş; bu kavramın sadece otorite değil, koruma, gözetme ve adalet yükümlülüğü anlamına geldiği vurgulanmıştır. Ayrıca Bakara Suresi 228. âyet gibi temel metinler ışığında eşler arasındaki hak ve sorumluluk dengesi, aile birliğinin devamı açısından ele alınmıştır. Çalışma kapsamında, evlilik akdiyle başlayan aile birliğinde aile reisinin, hem eşine hem de çocuklarına karşı üstlendiği maddî ve şahsî yükümlülükler; nafaka, mehir, barınma, eğitim, terbiye ve temsil gibi başlıklar altında incelenmiş, bu görevlerin ahlâkî değerlerle olan ilişkisi açıklanmıştır. Ayrıca aile reisinin taşıması gereken temel nitelikler, bireyler arası ilişkilerde adalet ve merhamet ilkeleriyle bağlantılı olarak ele alınmıştır. Elde edilen bulgular, İslâm hukukunun aile kurumuna atfettiği sorumluluk merkezli yaklaşımın, aile yapısının korunması ve toplumsal istikrarın sağlanması açısından güçlü bir zemin sunduğunu göstermektedir. Bu çerçevede, aile reisliği kurumu hem tarihsel gelişimi hem de çağdaş bağlamda uygulanabilirliği yönüyle değerlendirilmiş ve aile yapısının güçlendirilmesine yönelik öneriler sunulmuştur
Özet (Çeviri)
This study examines the institution of family leadership (aile reisliği) within the framework of Islamic law from both theoretical and practical perspectives. The family is recognized as the basic social unit where individuals acquire cultural, moral, and religious values, and where personality formation takes place. For the family to function effectively and for social harmony to be maintained, duties and responsibilities must be clearly defined. In this respect, family leadership is not only an administrative position but also a key institution that ensures a fair balance of rights and obligations among family members. The research is based on primary sources of Islamic law, namely the Qur'ān and Sunnah, as well as classical and contemporary jurisprudential works. Particular attention is given to the term qawwām in Sūrat al-Nisāʾ (4:34), which assigns the husband responsibilities of protection, supervision, and justice rather than mere authority. In addition, Sūrat al-Baqarah (2:228) and other foundational texts are employed to highlight the principle of reciprocal rights and duties, regarded as essential for the continuity of marriage. The study also addresses the material and personal obligations of the family leader, such as providing financial support (nafaqah), dower (mahr), housing, education, discipline, and representation. These responsibilities are evaluated not only in legal but also in ethical terms, emphasizing the necessity of justice, mercy, and responsibility in family relations. Moreover, the research discusses the personal qualities required of a family leader, including fairness, compassion, and a strong sense of accountability. The findings reveal that Islamic law proposes a responsibility-centered model of family leadership, which contributes to both the preservation of family integrity and the stability of society. In this light, the institution is examined historically and in modern contexts, with recommendations to strengthen
Benzer Tezler
- İslam Hukuku açısından aile planlaması kürtaj ve çocuk sahibi olma
Family planning abortion and having child in Islamic Law
MEHMET ERŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
DinSelçuk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA UZUNPOSTALCI
- Aile hukukuna dair ayetlerin İslam hukuku açısından değerlendirmesi (Ibn Âşûr örneği)
An evaluattion of verses on family law in terms of Islamic law (Ibn Âshur example)
LEYLA ŞÜKRAN KURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN ŞAHİN
- Kur'an yolu tahlil ve tercihlerinin Aile Hukuku açısından değerlendirilmesi
Suggesting the opening of Family Law of Qur'an path analysis and preferences
HAMZA KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinGümüşhane ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YILMAZ FİDAN
- Fildişi Sahilleri toplumundaki nikâh uygulamalarının İslam aile hukuku açısından tahlili
Analysis of marriage practices in the Ivory Coast society in terms of Islamic family law
SOULEYMANE COULIBALY
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET NUMAN ÜNVER
- Kosova Arnavut toplumundaki nikâh uygulamalarının islam aile hukuku açısından tahlili
Analysis of marriage practices in the Kosovo Albanian community from the perspective of islamic law
ELMUNEVERE PAQARIZI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ KAYA