Derna eski kentinde, libya'da kentsel tasarım ve peyzaj mimarlığı kriterlerine göre yer ve iklim ile doğal ve kültürel değerler için kentsel senaryoların tasarımı
Urban scenario design for natural and cultural values based on urban design and landscape architecture criteria in relation to place and climate in the historic city of derna, libya
- Tez No: 959298
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ÇETİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Architecture, Landscape Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kastamonu Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 98
Özet
Bu tez çalışması, Derne Eski Kenti'nin çöl iklim koşulları altında maruz kaldığı kentsel ısı adası etkilerini, bitki örtüsü kaybını ve tarihî dokunun tehdit altındaki kültürel peyzaj değerlerini bütüncül bir yaklaşımla değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Uzaktan algılama, coğrafi bilgi sistemleri (CBS), istatistiksel modelleme ve açıklanabilir yapay zekâ tekniklerinin birlikte kullanıldığı bu araştırma; hem bilimsel geçerliliği yüksek çıktılar üretmiş hem de pratikte uygulanabilir senaryo önerileri ortaya koymuştur. Çalışmada 1991–2024 dönemine ait Landsat ve Sentinel-2 uydu verileri kullanılarak LST, NDVI ve SUHII gibi göstergeler hesaplanmıştır. Morfolojik analizler için 2B (yapı yoğunluğu, geçirimsiz yüzey) ve 3B (bina yüksekliği, gökyüzü görüş faktörü) göstergeler türetilmiştir. 300 m grid bazlı peyzaj metrikleri analiz edilmiş, modelleme ve makine öğrenmesi ile LST üzerindeki belirleyici değişkenler açıklanabilir hâle getirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; yapı hacmi yoğunluğu, bina yüksekliği ve düşük SVF değerleri LST'yi anlamlı şekilde artırmaktadır. NDVI ile LST arasında negatif bir ilişki belirlenmiş; bitki örtüsünün bulunduğu bölgelerde LST ortalama 3–4 °C daha düşük bulunmuştur. Geliştirilen doğa temelli senaryoların uygulandığı pilot alanlarda LST %18 oranında azalmış, NDVI %25 artmıştır. SHAP analizine göre LST üzerinde en etkili değişkenler BVD (%47,9), NDVI (%22,8) ve BH (%17,4) olmuştur. Bu çalışma, tarihî kentlerde sürdürülebilir mikroiklim planlaması için çok disiplinli ve veri temelli bir model önermekte; uzaktan algılama ve açıklanabilir yapay zekâ destekli analizlerin karar vericilere rehberlik edebileceğini göstermektedir.
Özet (Çeviri)
This study proposes an integrated spatial planning model for the historical city center of Derna, Libya, based on urban design and landscape architecture criteria under hot desert climate conditions. The research aims to assess the impacts of urbanization, vegetation loss, and increasing surface temperature on the urban microclimate and cultural landscape using a multi-disciplinary approach that combines remote sensing, geographic information systems, modeling, and explainable artificial intelligence. Using Landsat and Sentinel-2 satellite images from 1991 to 2024, key indicators such as Land Surface Temperature (LST), Normalized Difference Vegetation Index (NDVI), and Surface Urban Heat Island Intensity (SUHII) were derived. In addition, two-dimensional (2D) and three-dimensional (3D) urban morphological indicators—including building density (BD), impervious surface fraction (ISF), building height (BH), building volume density (BVD), and sky view factor (SVF)—were calculated at a 300 m grid scale. Machine learning models with SHAP were used to interpret the most influential variables affecting LST. The findings reveal that higher building volume density and increased impervious surfaces significantly raise LST, whereas NDVI values are negatively correlated with LST. Regions with dense vegetation were found to be 3–4 °C cooler than built-up areas. SHAP results indicated that BVD (47.9%), NDVI (22.8%), and BH (17.4%) were the most influential variables affecting LST. Scenario-based simulations demonstrated that nature-based solutions (e.g., green corridors, permeable surfaces, micro green islands) implemented in pilot areas led to an 18% decrease in LST and a 25% increase in NDVI. The study underscores the importance of integrating cultural and ecological parameters into climate-adaptive design and offers a replicable, data-driven planning framework for historic cities in arid regions.
Benzer Tezler
- Antik Çağda Güney-Batı Anadolu (Karia) Bölgesi'nde Aphrodite kültü: Aphrodite karakterine analitik bir yaklaşım
The Cult of Aphrodite in South-West Anatolia (Caria) in antiquity: An analytic approach to Aphrodite's personality
GÜL ERSİN DURNA
- Siyasi coğrafya açısından Suriye iç savaşının değerlendirilmesi
Evaluation of the Syrian civil war in terms of political geography
ALİ EL HAMDO
- Bir metafor olarak köpük kent
Foam city as a metaphor
SABRİYE DERYA YÜCE
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MELTEM AKSOY
- Urban predicaments in Derna city
Derna kentindeki kentsel sorunlar
EMAN ATAİ SASİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2007
Mimarlıkİstanbul Kültür ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KORAY GÖKAN
- Derna (Libya) yöresi bazı tıbbi aromatik bitkileri
The medicinal and aromatic plant in the city of Derna
ANWAIGE A.MOHAMED ALMASAWRİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
BotanikKastamonu ÜniversitesiOrman Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURCAN YİĞİT