Taberî tefsirinde Ibn Ishâk tarikiyle nakledilen Ibn Abbâs rivayetlerinin temel hadis kaynaklarında tahric edilmemesi
The absence of Ibn 'Abbās's narrations transmitted by Ibn Ishāq in al-Tabarī's tafsīr from the major hadith collections
- Tez No: 959315
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE ESRA ŞAHYAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel Bilimler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Hadis Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 467
Özet
Bu çalışmanın odak noktası, tefsire dair bazı rivayetlerin neden klasik hadis kaynaklarında yer almadığını analiz etmektir. Araştırmanın ana problemi,“Muhaddisler, tefsirle ilgili bazı rivayetleri neden tahric etmemiştir?”sorusuna cevap aramaktır. Tefsir rivayetlerinin büyük kısmı sahâbî Abdullah b. Abbâs'a (v. 68/687-688) isnad edildiğinden, mesele özel olarak onun rivayetleri çerçevesinde ele alınmıştır. İbn Abbâs'tan nakledilen rivayetlerin bazı meşhur tarikleri bulunmakta, bunlardan bir kısmı zayıf, bazıları ise güvenilir kabul edilmektedir. Güvenilir kabul edilen tariklerden biri pek çok rivayeti hadis ve tefsir kaynaklarında da nakledilen meşhur siyer müellifi Muhammed b. İshâk'a (v. 151/768) nispet edilmektedir. Bu bağlamda tefsir rivayetlerini isnadlı ve sistematik bir şekilde toplayan Taberî'nin (v. 310/923) Câmiu'l-beyân adlı tefsirinde İbn İshâk'ın çeşitli yollarla İbn Abbâs'tan aktardığı 244 rivayet tespit edilmiştir. Çalışmada bu rivayetlerin temel hadis kaynaklarında ne oranda yer aldıkları incelenmiş, yer almayanların ise hangi gerekçelerle tahric edilmediği analiz edilmiştir. Bu karşılaştırmanın hem hadis hem de tefsir alanlarında, rivayetlerin naklinde esas alınan yöntemleri, benzerlik ve farklılıklarıyla ortaya koymaya yardımcı olacağı varsayılmıştır. Tefsir rivayetlerinin hadis külliyatına neden dahil edilmediği sorusu, öncelikle bu rivayetlerin senedlerindeki râvilerin güvenilirliğiyle ilişkilendirilebilir. Bu sebepten ötürü tespit edilen rivayetlerin senedlerindeki râvilerin güvenilirliği tetkik edilmiş, ardından rivayetlerin isnad ve metin yönünden analizi yapılarak hadis kaynaklarında izi sürülmüştür. Neticede, 244 rivayetin yalnızca 39'unun (%16) temel hadis külliyatında bulunduğu belirlenmiştir. 244 rivayetin 180'inin (%73,8) zayıf olduğu dikkate alındığında, muhaddislerin bu haberlerin tahricinde sıhhat merkezli bir tutum benimsedikleri anlaşılmaktadır. Bununla birlikte hadis kaynaklarında yer yer zayıf rivayetlere de yer verilmiş olması, bu konuda yalnızca sıhhat kriterinin belirleyici olmadığını; aynı zamanda muhaddislerin tefsir rivayetlerine yönelik temkinli tutumlarının veya tefsir ile hadisi müstakil iki ayrı disiplin olarak ele alan yaklaşımlarının da etkili olduğunu göstermektedir. Ayrıca isrâiliyyât, çelişkili rivayetler ve idrâc gibi metinle ilgili unsurlar da birtakım rivayetlerin hadis kaynaklarında yer almama sebepleri arasında değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
The primary focus of this study is to examine why certain exegetical reports (tafsīr narrations) are absent from the classical hadīth compilations. The central research problem is framed around the question:“Why did the muhaddithūn refrain from transmitting some tafsīr-related reports?”Since the majority of these narrations are attributed to the Companion ʿAbd Allāh b. ʿAbbās (d. 68/687–688), the issue is explored specifically in relation to his transmissions. Several transmission routes are reported from Ibn ʿAbbās; while some are considered weak, others are deemed reliable. Among the latter is the chain attributed to the well-known sīra author Muhammad b. Ishāq (d. 151/768), whose narrations are cited in both hadīth and tafsīr literature. In this context, 244 reports traced back to Ibn ʿAbbās through various routes of Ibn Ishāq were identified in al-Tabarī's (d. 310/923) Jāmiʿ al-bayān, a tafsīr that systematically collects exegetical reports with full isnāds. The study investigates the extent to which these narrations appear in the major hadīth collections and analyzes the reasons why others were not included. It is argued that such a comparison will help to highlight both the similarities and differences in the methodological principles governing report transmission of in hadīth and tafsīr scholarship. The exclusion of exegetical reports from the hadīth corpus is primarily linked to the reliability of the transmitters within their isnāds. For this reason, the trustworthiness of the narrators identified in these chains was examined, followed by an isnād- and matn-based analysis of the reports, tracing their presence (or absence) in the canonical hadīth sources. The findings indicate that only 39 out of the 244 reports (%16) appear in the major hadīth collections. Considering that 180 of these narrations (%73,8) are weak, it becomes evident that the muhaddithūn adopted a predominantly authenticity-centered approach in their transmission practices. Nevertheless, the occasional inclusion of weak reports in hadīth sources suggest that authenticity alone was not the sole determinant; the cautious stance of the muhaddithūn toward exegetical material, or the view that tafsīr and hadīth constitute two distinct disciplines, also played a significant role. Moreover, textual issues such as isrāʾīliyyāt, contradictory reports, and interpolations (idrāj) were likewise considered among the reasons for the exclusion of certain narrations from the hadīth compilations.
Benzer Tezler
- Kur'an tefsirinde kıraat farklılıklarının rolü: Zeccâc ve Taberî örneği
Role of recitation (qiraat) in the interpretation of the Qur'an: An example of al - Zajjâj and al - Tabari
NECATTİN HANAY
Doktora
Türkçe
2015
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YUSUF IŞICIK
- Yusuf b. Yahya el-Çerkesî ve tefsirdeki metodu
Yusuf b.Yahya el-Cerkesî and his method of Cem?u?l-meâlî
MURAT YILDIZ
Doktora
Türkçe
2010
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSHAK YAZICI
- Taberi Tefsiri'nin Siyere kaynaklığı (Mekke dönemi)
Tabari Interpretation's Prophetic origin (Mecca period)
BETÜL ÇETİNKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinHarran Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖMER SABUNCU
- Taberî tefsirinde dil ve gramer
Language and grammar in Tabari's tafseer
MUSTAFA KARTAL
Doktora
Türkçe
2019
DilbilimOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET YÜKSEL
- Taberî tefsirinde kıssa-sîret ilişkisi: Bakara ve A'râf sûreleri örneği
The relation of the Quranic stories with sirah in Tabari's tafsir: Example of surahs Baqara and A'raf
ABDULLAH REVAHA AKAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUHAMMET ABAY