Osmanlı Şerbetlerinin yemek kültürüne etkilerinin araştırılması
An investigation into the influence of Ottoman Sherbets on culinary culture
- Tez No: 959666
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MURAT DOĞAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Gastronomi ve Mutfak Sanatları, Gastronomy and Culinary Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Gelişim Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Gastronomi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 99
Özet
Türk mutfağı yemekleri de tarihten itibaren kendine has özelliklerde ve değerde gelişmiş önemli bir kültürümüzdür. Bu kültür tarihi gelişmelere, coğrafi koşullara kültürel ve ekonomik yapılar gibi iç ve dış sebeplerden etkilenerek çoğalarak gelişmiştir. Bu süreçte git gide gelişen mutfak kültürü zamanla teknolojinin ve çağın gelişmesi ve değişmesine karşı direnç gösterebilirse günümüz mutfağında da etkileri görülebilir. Türk mutfağının yemek kültürünün yanı sıra içecek kültürü de geniştir. Tarihe bakıldığında içeceklerin büyük bir kısmını şerbetlerin oluşturduğunu görmekteyiz. Bu şerbetlerin çeşitli hastalıklarda şifa amacıyla, yemeklerin yanına eşlikçi olarak veya susuzluğu gidermesi amacı güdülerek pek çok amaçla kullanıldığı bilinmektedir. Birçok çeşit ottan, yenilebilir çiçekten, meyve ve sebzelerden hazırlanan şerbetler Türk mutfağına has özellikler ve izler taşır. Fakat bu durum günümüzde değişen şartlara göre değerlendirildiğinde gelişen teknoloji ve yeme-içme alışkanlıkları, farklılaşan yaşam tarzları, dünya çapında bilinen ve reklamlarla ön plana çıkan yemek zincirlerinin stratejileri gibi birçok farklı faktör şerbet kültürümüze gölge düşürmüştür. Araştırmada şerbet kültürümüzün günümüz mutfağında gerileme nedenleri, değişen yaşam tarzlarıyla ele alınıp incelenmiştir. Şerbet tariflerinin sürdürülebilir şekilde gelecek nesillere aktarılabilmesi, reçetelerin günümüz mutfak kültürüne dâhil edilebilmesi, kültürü yaşatmak ve canlı tutmak amacıyla öncelikle tarihteki yeri ve önemi literatür aracılığıyla araştırılmıştır. Aktif olarak yeme-içme sektöründe çalışan şeflerle konuyla alakalı uzman görüşleri alınıp hazırlanan mülakat soruları ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmeler MAXQDA 2024 nitel veri analizi programından yararlanılarak analiz yapılmıştır. Çalışma sonucunda Osmanlı şerbetlerinin günümüz gastronomisine entegrasyonu açısından çeşitli bulgulara ulaşılmıştır. Bu bulgular, katılımcıların Osmanlı şerbetlerini yalnızca geleneksel bir içecek olarak değil, aynı zamanda günümüz gastronomi anlayışına uyarlanabilir, sağlıklı ve dikkat çekici bir alternatif olarak değerlendirdiklerini göstermektedir. Çalışma kapsamında yürütülen nitel veri toplama süreci sonucunda elde edilen mülakat verileri ayrıntılı bir biçimde analiz edilmiştir. Analiz süreci, Hiyerarşik Kod-Alt Kod Modeli temel alınarak yapılandırılmış; bu doğrultuda veriler sistematik şekilde kodlanmış ve elde edilen kodlardan anlamlı temalar türetilmiştir. Gerçekleştirilen bu kapsamlı analizler neticesinde, katılımcıların Osmanlı şerbetlerinin günümüz yemek kültürüne etkilerine yönelik algı ve değerlendirmeleri, beş ana tema çerçevesinde sınıflandırılmıştır Elde edilen tüm araştırma verileri değerlendirildiğinde şerbetlerin hem kültürel bir miras hem de çağdaş menülerde yer bulabilecek özgün bir unsur olduğu yönündedir. Osmanlı şerbet kültürünün hem kültürel sürdürülebilirlik hem de gastronomi turizmi açısından büyük bir potansiyel taşıdığı ve bu potansiyelin çok boyutlu stratejilerle hayata geçirilebileceği ortaya konulmaktadır.
Özet (Çeviri)
Turkish cuisine represents a rich and diverse cultural heritage that has evolved over centuries under the influence of numerous internal and external factors such as historical developments, geographical conditions, and socio-economic structures. These factors have collectively shaped and enriched the culinary traditions of the region. Over time, Turkish cuisine has continued to develop and adapt, and to the extent that it can resist the transformative impact of modern technology and changing lifestyles, its influence remains visible in contemporary culinary practices. Among the many components of Turkish cuisine, the beverage culture—particularly Ottoman sherbets—holds a significant place. Historically, sherbets were not only consumed as refreshments but also served medicinal purposes and were commonly offered alongside meals. These beverages, prepared from various edible herbs, flowers, fruits, and vegetables, reflect the unique characteristics and artistry of Turkish culinary tradition. In recent years, however, traditional sherbets have become increasingly marginalized. This decline can be attributed to several factors, including the global expansion of fast-food chains, shifts in eating and drinking habits, technological advancements, and lifestyle changes. As a result, the role of sherbets in everyday life has diminished, raising concerns about the preservation and continuity of this cultural practice. This study investigates the reasons behind the decline of Ottoman sherbet culture in modern culinary contexts and explores how these traditional beverages can be preserved and adapted for contemporary use. The primary goal is to emphasize the cultural and historical significance of sherbets and to identify sustainable methods for integrating them into present-day gastronomy.To achieve this, a qualitative research approach was employed. A literature review was conducted to understand the historical background of sherbets, followed by interviews with chefs and food industry professionals. These interviews were analyzed using the MAXQDA 2024 qualitative data analysis software. A Hierarchical Code-Subcode Model was applied during the analysis to systematically code the data and derive meaningful themes. The findings indicate that participants view Ottoman sherbets not merely as traditional beverages but also as healthy, innovative, and adaptable elements that can enrich modern gastronomy. The insights gained from the interviews reveal a strong potential for incorporating sherbets into contemporary culinary settings, provided that culturally sensitive and multidimensional strategies are adopted. Overall, the study highlights the dual value of Ottoman sherbets—as both a cultural heritage to be preserved and a unique gastronomic asset with relevance in today's food culture. Additionally, the research underscores the significant potential of sherbets in promoting cultural sustainability and gastronomic tourism.
Benzer Tezler
- 19. ve 20. yüzyılın Türk kültür hayatında şerbet
Sherbet in Turkish cultural life of the 19th and 20th centuries
SEHER ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıAnadolu ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞADUMAN HALICI
- Tarihi kentlerde tarihi park ve bahçelerin değerlendirilmesi ve İstanbul örneği
The Evaluation of historical parks and gardens situated in historical cities and case study of İstanbul
RAHŞAN DEMİRKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURAN ZEREN GÜLERSOY
- Mehmed Memduh Paşa ve 'Yemen Islâhâtı ve Ba'zı Mütâla'ât' isimli eseri
Mehmed Memduh Pasha and his book titled 'Yemen İslâhâti ve Ba'zı Mütâla'ât'
MUHSİN ÖZTÜRK
- Ahmed er-Rifâî ve Rifâiyye tarikatı
Ahmad al-Rifai and Rifaiyya order
ERGÜN ÖZTÜRK
Doktora
Türkçe
2021
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DİLAVER GÜRER
- Osmanlı şerbetlerinin moleküler mutfak sentezi ile yenilikçi uygulamaları
Innovative applications of molecular gastronomy synthesis in Ottoman sherbets
HALİME GÜDÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıKocaeli ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DİLEK DÜLGER ALTINER