Meclis-i Tedkîkât-ı Şerʻiyye defterleri çerçevesinde 19. yüzyıl Osmanlı şerʻiyye mahkemelerinde temyiz usulü
The appeal procedure in 19th-century Ottoman sharia courts: An examination based on the records of the Meclis-i Tedkīkāt-i Şerʻiyye
- Tez No: 961891
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞÜKRÜ ÖZEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 360
Özet
Tanzimat'la ortaya çıkan modern devlet düzeninde geleneksel yapılar hayatiyetlerini devam ettirmek için yeni formlara bürünerek kurumsal değişiklikler geçirmişlerdir. Şerʻî kurumların kendisine bağlı olduğu bir tür bakanlığa dönüşmüş olan Meşihat de bu değişimden payını almıştır. Bu süreçte Meşihat bünyesinde kurulan meclislerden biri olan Meclis-i Tedkîkât-ı Şerʻiyye de şerʻiyye mahkemelerinde verilen kararların incelendiği bir kurum olarak kendini göstermiştir. Fransa hukuk sisteminden ilhamla ortaya çıkan nizamiye mahkeme sisteminde var olan yargı denetimine karşılık Meşihat'in öne sürdüğü alternatif Fetvâhâne ve Meclis-i Tedkîkât-ı Şerʻiyye'den oluşan ikili bir şerʻî temyiz modeliydi. Bu modelde yargı kararı öncelikle Fetvâhâne tarafından ilam üzerinden tetkik edilir, ardından Meclis-i Tedkîkât-ı Şerʻiyye tarafından olay incelemesi için tahkikat kısmına gönderilirdi. Bu iki kurum yargı kararlarına dair klasik fıkıh birikiminin uygulamasını gerçekleştirirken özellikle tahkikat aşamasında nizamiye mahkemelerini de sürecin bir parçası kılmaya çalışmıştır. Fetvâhâne ve bilhassa Meclis-i Tedkîkât-ı Şerʻiyye'ye ait defterler özelinde yapılan bu çalışmada itiraz edilen davalar itiraz konularına göre taksim edilerek ayrıntılı olarak incelendi. Tetkik ve tahkikat aşamaları özetlenerek itiraz hakkında şerʻî temyiz kurumlarının kararları değerlendirildi.
Özet (Çeviri)
During the Tanzimat period, the modern state structure underwent significant changes, leading traditional institutional to adopt new forms to ensure their relevance. The Meşihat, evolving into a ministry-like body overseeing Sharia institutions, was a key participant in this transformation. Among the councils established within the Meşihat was the Meclis-i Tedkīkāt-ı Şerʻiyye, an institution tasked with reviewing decisions made by Sharia courts. To address the judicial oversight implemented in the nizamiye court system, which was influenced by the French legal system, the Meşihat developed an alternative dual Sharia appeal model, comprising the Fetvāhāne and the Meclis-i Tedkīkāt-ı Şerʻiyye. Within this model, judicial decisions underwent a two-phase process: an initial review by the Fetvâhâne through a decree, followed by an investigative phase carried out by the Meclis-i Tedkīkāt-ı Şerʻiyye. While these institutions applied classical jurisprudential principles to judicial decisions, their efforts also focused on integrating nizamiye courts into the investigative process. This study, drawing primarily on records of the Fetvâhâne and particularly the Meclis-i Tedkīkāt-ı Şerʻiyye, provides an in-depth analysis of appealed cases, categorized by their subject. The review and investigation phases are outlined, and the rulings of the Sharia appeal institutions are evaluated based on these appeals.
Benzer Tezler
- İslam Hukuk tarihinde kanun yolu olarak Temyiz mahkemesi ve Osmanlı Devleti'ndeki işleyişi
Court of appeal in the history of Islamic Law as course of law and its operation in Ottoman State
MUSTAFA GÜRBÜZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ŞAMİL DAĞCI
- Meşihat arşivi belgelerine göre Şeyhülislamlığın bürokratik yapısı
In light of the Meşihat archival documents, the bureaucratic structure of the Şeyhülislamlik (The office of the Sheikh al-Islam)
ESRA YILDIZ
Doktora
Türkçe
2021
Tarihİstanbul Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURETTİN GEMİCİ
- Osmanlı Devleti'nde şer'itemyiz kurumları Fetvahane-i Ali, Meclis-i Tetkikat-ı Şer'iyye ve Mahkeme-i Temyiz-i Şer'iyye Dairesi
Başlık çevirisi yok
İLHAMİ YURDAKUL
- Osmanlı Devleti'nde modernleşme dönemi (1879-1924) dava belgelerinin düzenlenme biçimi
The redaction of case documents during the modernization period (1879-1924) in the Ottoman Empire
AYŞE ŞEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
HukukGalatasaray ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FATMA GÜL KARAGÖZ
- Birinci ve ikinci dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde din eğitimi din hizmetleri ve dini yayın konularında yapılan müzakereler üzerine bir araştırma
Başlık çevirisi yok
MEHMET BULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
1991
DinAnkara Üniversitesiİslam Medeniyeti ve Sosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BEYZA BİLGİN