Meşihat arşivi belgelerine göre Şeyhülislamlığın bürokratik yapısı
In light of the Meşihat archival documents, the bureaucratic structure of the Şeyhülislamlik (The office of the Sheikh al-Islam)
- Tez No: 668706
- Danışmanlar: PROF. DR. NURETTİN GEMİCİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Şeyhülislâmlık, Meşîhat Arşivi, Fetva, Bürokratik yapı, Şeyhülislam, Şeyhülislamlık (the office of the Sheikh al-Islam), the Meşihat Archive, bureaucratic structure, fatwa, Sheikh al-Islam
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 424
Özet
Osmanlı Devleti, kendisinden önceki İslam devletlerinden tevarüs ettiği Şeyhülislâmlığı bir müessese haline getirmiştir. 1826'da Yeniçeri Ocağının kaldırılmasıyla devletin kuruluşundan itibaren var olan Şeyhülislâmlık yeni, sabit ve müstakil bir alana taşınmıştır. Tanzimatla birlikte devletin diğer kurumlarına paralel olarak Şeyhülislâmlık, devletin bürokratik yapısında yerini almış ve sistematik bir şekilde örgütlenmiştir. Tarihi süreçte dinî, hukuki ve eğitim alanındaki birimleri ile bir külliye halini alan ve günümüzün Diyanet İşleri Başkanlığı, Adalet Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı'nın görevlerini yürütmüş olan Şeyhülislâmlık, devlet yapısındaki değişiklikler neticesinde görev, yetki ve sorumluluklarının bir kısmını yeni kurulan nezaretlere bırakmıştır. Şeyhülislâmlığın bulunduğu mekân 1924 yılından itibaren İstanbul Müftülüğü, İstanbul Kız Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Botanik Enstitüsü'ne ev sahipliği yapmıştır. Tezimizde Şeyhülislâmlık belgeleri ışığında Şeyhülislâmlık'taki Fetvâhâne-i Âlî, Anadolu ve Rumeli Kazaskerliği, İstanbul Kadılığı, Nakîbü'l-eşrâflık, Mektûbi Kalemi, Evrak Odası/Evrak Müdüriyeti, Dosya ve İstatistik Kalemi, Muhasebe-i İlmiye, Sicill-i Ahvâl İdaresi, Memûrîn Kalemi Müdüriyeti, Meclis-i Tedkîkât-ı Şer'iyye, Emvâl-i Eytâm Müdüriyeti, Beytü'l-mâl Müdüriyeti, İlmiye Tekâüd Sandığı, Meclis-i İntihâb-ı Hükkâm, Evkâf-ı Hümâyûn Müfettişliği Mahkemesi, Meclis-i Meşâyih, Tedkîk-i Mesâhif ve Müellefât-ı Şer'iyye Meclisi, Ders Vekâleti ve Meclis-i Mesâlih-i Talebe, Meclis-i İmtihan-ı Kur'a, Sicillât-ı Şer'iyye Dâiresi, Şûrâ-yı İlmiyye ve Encümen-i Islâhât-ı İlmiyye, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye Cemiyeti, Cerîde-i İlmiye Müdüriyeti, Dârü'lHikmeti'l-İslamiyye, Bâb-ı Fetvâ Camisi ve Bâb-ı Fetvâ Tabâbeti birimlerinin kuruluşu, işleyişi, yetki ve hizmet alanı, görevlileri, ilmiye bürokrasisindeki işlevi, Şeyhülislâmlık içerisindeki konumu, görevlilerinin ilmi kariyerleri, arşiv kaynakları ve teşkilat şeması ele alınmıştır.
Özet (Çeviri)
The Ottoman Empire institutionalized Şeyhülislamlık (the office of the Sheikh alIslam) which was inherited from the previous Islamic states. In 1826 the Janissary corps was abolished and the Şeyhülislamlık existing since the beginning of the empire was transferred into a new, permanent, and private space. In line with the Tanzimat reforms of other state institutions, the Şeyhülislamlık attained a position in the state's bureaucratic structure and was systematically reorganized. Throughout the historical process it became a social complex with religious, legal, and educational units, and executed the tasks of today's the Presidency of Religious Affairs, the Ministry of Justice, and the Ministry of Education. Şeyhülislamlık, due to changes in the state structure some of its duties, responsibilities, and authorities were assigned to the newly founded ministries. As of its location by 1924 it was used first by the Istanbul Muftiship, then Istanbul Girl High School, and then Istanbul University Botanic Institute. The Meşihat Archive which holds the scholarly heritage of the Şeyhülislamlık is the most valuable resource carrying the bureaucratic structure, organizational system, and diplomatical writings of the institution to this day. The architectural structure of the buildings, the bureaucratic structure of the institute and its functioning are carried to the present by the archival records of the Şeyhülislamlık institution. In this dissertation, in light of the Şeyhülislamlık documents the institutionalization of the Şeyhülislamlık, its bureaucratic structure and organizational scheme are examined, and the registries of the Meşihat Archive are uncovered.
Benzer Tezler
- Meşihat Arşivi belgelerine göre Trabzon uleması
According to the documents of the Meşihat Archive, the ulema of the Trabzon
NASRETTİN KABAK
- Meşihat arşivi belgelerine göre Hüdavendigâr Vilâyeti Kütahya sancağı uleması (1850-1923)
Başlık çevirisi yok
RUMEYSA ŞENSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Tarihİstanbul Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YAVUZ YILDIRIM
- Osmanlı belgeleri için bir üstveri standardı çalışması: Meşihat arşivi örneği
A study on a metadata standard for ottoman records: The Meshihat archives case-study
ELİF YILMAZ ŞENTÜRK
Doktora
Türkçe
2017
ArşivMarmara ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMZA KANDUR
- Meşîhat arşivi belgeleri ışığında Seyyidler ve Nakîbü'l-eşrâflık müessesesi
Seyyids and the instituion of Nakîbü'l-eşrâf in light of meşîhat archival documents
AYHAN IŞIK
Doktora
Türkçe
2013
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET DALKILIÇ
- 20 no'lu Amasya Şer'iyye Sicilinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi
The Court Register number 20 of Amasya
SEMRA KANAT