XIX. yüzyılda Güney Azerbaycan'ın sosyoekonomik ve sosyokültürel hayatı (1828-1906)
The socioeconomic and sociocultural life of Southern Azerbaijan in the XIX. century (1828-1906)
- Tez No: 962083
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ABDOLVAHID SOOFİZADEH
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Aksaray Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 331
Özet
Tarih boyunca çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış olan Azerbaycan coğrafyası, bilinen en eski Türk yurtlarından biridir. İskit/Saka göçlerinden itibaren Azerbaycan'da yurt edinme mücadelesine katılan Türk kavimleri, Selçukluların bölgeye gelişi ile birlikte bölgedeki varlıklarını sürekli hale getirmişlerdir. Bir Moğol-Türk Devleti olan İlhanlı hâkimiyeti döneminde bölgeye özel bir önem verilmiş ve devlet yönetimi buradan gerçekleştirilmiştir. Moğolların ardından Timurlu Devleti, Celayirliler, Akkoyunlular, Karakoyunlular, Safevîler, Afşar ve Kaçar hanedanları, bölgede Türk egemenliğini sürdüren devletlerdir. Çalışma konumuzu oluşturan Kaçar Hanedanı döneminde Azerbaycan coğrafyası, jeopolitik bir kırılma yaşamış ve 1828 Türkmençay Antlaşması ile Kuzey ve Güney Azerbaycan olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Aras Nehri'nin sınır olarak kabul edildiği antlaşma sonrasında Kuzey Azerbaycan toprakları Rus hâkimiyetine girmiş, Güney Azerbaycan olarak adlandırılan ve Tebriz, Erdebil, Urmiye, Merağa, Hoy, Mâkû, Selmas ve Merend gibi şehirlerin yer aldığı bölge ise Kaçar Devleti sınırları içerisinde kalmıştır. XIX. yüzyılda Kaçar Devleti hâkimiyetindeki İran toprakları, emperyalist güçlerin etki alanına girmiş ve özellikle Rusya ile İngiltere arasında yüzyıl boyunca süren politik ve askerî mücadelelere sahne olmuştur. Ülke içinde ve dışındaki siyasî, ekonomik ve askerî gelişmeler yanında, değişen dünyaya ayak uydurma çabaları sonucunda atılmaya çalışılan modernleşme adımları ve kıtlık, salgın hastalık gibi diğer etkenler bölge insanının yaşam şartlarında büyük izler bırakmıştır. Çalışmamızda, bu koşullar altında XIX. yüzyıl Güney Azerbaycan Bölgesi'nin sosyoekonomik ve sosyokültürel yapısı incelenerek, döneme ait bir perspektif çizilmesi amaçlanmıştır. Çalışmamızda siyasî gelişmelerin yanı sıra, 1828-1906 yılları arasındaki dönemde Güney Azerbaycan'ın sosyoekonomik ve sosyokültürel durumundaki değişim süreçleri ve bölgede yaşayan insanların yaşam biçimleri ve kültürel yapıları temel unsur olarak ele alınmıştır. Çalışmamız, bölgenin tarımsal üretimi, ekonomik yapısı, şehirleşme süreci ve sosyopolitik dinamikleri üzerinde durmakla birlikte; eğitim, edebiyat, dinî yaşam ve geleneksel kültür unsurlarını da kapsamaktadır. Bölgenin geleneksel yaşam biçimi, dinî pratikler, halk edebiyatı, giyim kuşam gibi kimlik ve kültür yapısını oluşturan unsurların şekillenmesinde; siyaset, coğrafyanın yapısı ve iklim koşulları, ekonomi, eğitim, dinî inançlar, etnik çeşitlilik gibi mekanizmaların katkısı olduğu görülmektedir.
Özet (Çeviri)
The geography of Azerbaijan, which has hosted various civilizations throughout history, is one of the oldest Turkish homelands known. Since the Scythian/Saka migrations, Turkish tribes participating in the struggle for settlement in Azerbaijan have established a continuous presence in the region with the arrival of the Seljuks. During the period of the Ilkhanate, a Mongol-Turkish state, special importance was given to the region, and state administration was carried out from there. Following the Mongols, the Timurids, the Jalayirids, the Ak Koyunlu, the Karakoyunlu, the Safavids, the Afshar, and the Qajar dynasties were states that maintained Turkish sovereignty in the region. During the Qajar dynasty, which forms the subject of our study, the geography of Azerbaijan experienced a geopolitical rupture and was divided into North and South Azerbaijan with the Treaty of Turkmenchay in 1828. Following the treaty, which accepted the Aras River as the border, the lands of North Azerbaijan came under Russian rule, while the region known as South Azerbaijan, which includes cities such as Tabriz, Ardabil, Urmia, Maragheh, Khoy, Makoo, Selmas, and Marand, remained within the borders of the Qajar state. In the XIXth century, the Iranian territories under Qajar rule fell under the influence of imperialist powers and became the scene of political and military struggles, particularly between Russia and England, throughout the century. Alongside political, economic, and military developments both within and outside the country, the efforts to adapt to the changing world, modernizing steps attempted, and other factors such as famine and epidemics left significant marks on the living conditions of the people in the region. In our study, it is aimed to draw a perspective on the socio-economic and cultural structure of the South Azerbaijan region in the XIXth century under these conditions. In addition to political developments, our study examines the socioeconomic and sociocultural changes in South Azerbaijan between 1828 and 1906, as well as the lifestyles and cultural structures of its inhabitants. We examine the region's agricultural production, economic structure, urbanization process, and sociopolitical dynamics. Our study also covers education, literature, religious life, and traditional cultural elements. We observe that mechanisms such as politics, geography, climate, the economy, education, religion, and ethnicity have contributed to the formation of the region's identity and cultural structure, including traditional lifestyles, religious practices, folk literature, and clothing.
Benzer Tezler
- Sovyet ideolojisinin Azerbaycan tarihçiliğine ve tarih eğitimine etkisi
The Influence of the Soviet ideology on the Azerbaijan history writing and the history education
ELNUR AGAYEV
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
TarihHacettepe ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. M. MURAT HATİPOĞLU
- (Güney) Azerbaycan Millî Hükûmeti'nin toplumsal kökleri(1945-1946)
Social roots of (South) Azerbaijan National Government (1945-1946)
MOHAMMAD RAHMANİFAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TarihMarmara ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ SATAN
- Kafkaslar'ın sosyo-kültürel ve siyasi yapısı
The Socio-cultural and political situation of Caucaus
CENGİZ FEDAKAR
- Tanzimat Dönemi bir iskan modeli; Fırka-i Islahiye ve Güney Anadolu iskanı
A model of settement in the Tanzimat era; Fırka-i Islahiye (the reformer party) ant the settement of South Anatolia
MEHMET FATİH SANSAR
- XIX. yüzyılda İngiliz dış politikası çerçevesinde Güney Türkistan'da büyük oyun ve yankıları
The great game in South Turkestan within the Framework of British foreign policy in the XIXth century and its echoes
CEM UNCU