Sokak lezzetlerinin kültürel ve toplumsal işlevleri: Türkiye ve Brezilya üzerine karşılaştırmalı bir inceleme
Cultural and social functions of street food: A comparative study on Turkey and Brazil
- Tez No: 962162
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÜLİZ COŞKUN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Gastronomi ve Mutfak Sanatları, Gastronomy and Culinary Arts
- Anahtar Kelimeler: Türkiye, Brezilya, Sokak Lezzetleri, Kültürel Miras, Karşılaştırmalı Analiz, Turkey, Brazil, Street Food, Cultural Heritage, Comparative Analysis
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Gastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 109
Özet
Bu çalışma, sokak lezzetlerini yalnızca gündelik beslenme pratiği olarak değil; aynı zamanda kültürel kimliğin yeniden üretildiği kadar da yaşatıldığı ve bunu olabildiğince sürdürülebilir hale getirmeyi hedeflemeyen aynı zamanda da toplumsal hafızanın şekillendiği ve yerel ekonomilerin de olabildiğince desteklendiği sosyal alanlar olarak ele almaktadır. Türkiye ve Brezilya örneklerinden yola çıkılarak gerçekleştirilen araştırmada, sokak lezzetlerinin tarihsel gelişimi, kültürel anlamları ve sosyo‑ekonomik etkileri karşılaştırmalı bir bakış açısıyla analiz edilmiştir.Kuramsal çerçeve, kültürel kimlik kuramları, yerellik, gastronomi mirası ve kamusal alan teorileri gibi çok katmanlı yaklaşımları içermektedir. Araştırma kapsamında, iki ülkede, Türkiye ve Brezilya olmak üzere farklı sosyo‑ekonomik geçmişlere sahip toplam yirmi işletmeyle yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmeler yapılmış; elde edilen veriler ise karşılaştırmalı analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir. Bu sayede, sokak lezzetlerinin hem bireysel hem de toplumsal düzeyde ne denli dinamik ve etkileşimli bir rol oynadığı ortaya konmuştur.Analiz sonucunda dört ana tema öne çıkmıştır: kültürel aktarım, geleneksel üretim teknikleri, turistikleşme süreçleri ve küreselleşme karşısında geliştirilen yerel direnç stratejileri. Türkiye bağlamında simit, kokoreç ve midye dolma; Brezilya'da acarajé, pastel ve pão de queijo gibi en bilinen ve düzenli olarak tüketilen ürünlerin, sadece sokaklarda tüketilen yiyecekler olmayıp aynı zamanda kültürel hafızada yer eden semboller olarak anlam kazanmıştır. Bu ürünlerin üretim süreçlerinde kuşaktan kuşağa aktarılan tarifler, ritüeller ve deneyimler aracılığıyla kültürel süreklilik sağlanmaktadır.Simitçinin tezgâh başındaki ustalık ritüeli ya da acarajé yapımına özgü ritmik hareketler, sadece birer hazırlık süreci değil; yerel kültürün, sosyal belleğin ve kimliğin somutlaşmış pratikleridir. Aynı zamanda bu pratikler, sokak düzeyinde var olan küçük ölçekli ekonomilere canlılık katar; yerel üretici ve satıcıların gelir kaynaklarını destekleyerek toplumsal sürdürülebilirliğe katkıda bulunmaktadır. Sonuç olarak, bu tez gastronomi, kültürel çalışmalar, kent sosyolojisi ve miras politikaları gibi çeşitli akademik alanlara katkı sunmaktadır. Sokak lezzetlerinin kültürel çeşitliliğin korunmasında, yerel kimliklerin yaşatılmasında ve kent yaşamına dair sosyal hafızanın sürdürülmesinde oynadığı önemi vurgulamaktadır.Böylece, sokak lezzetleri yalnızca bir yemek değil; kültürel bir pratik, toplumsal bellek ve küreselleşmeye karşı yerel direncin somut sembolü olarak da değerlendirmektedir.
Özet (Çeviri)
This study approaches street food not only as a daily nutritional practice, but also as social spaces where cultural identity is both re-produced and preserved, while also shaping collective memory and supporting local economies. Based on examples from Turkey and Brazil, the research analyzes the historical development, cultural meanings, and socio-economic impacts of street food from a comparative perspective. The theoretical framework incorporates multi-layered approaches such as cultural identity theories, locality, gastronomic heritage, and public space theories. In the context of the research, in-depth semi-structured interviews were conducted with a total of twenty businesses from both Turkey and Brazil, each representing different socio-economic backgrounds, and the collected data were analyzed using a comparative approach. This enabled the study to highlight how street food plays a dynamic and interactive role both at the individual and societal levels. As a result of the analysis, four main themes emerged: cultural transmission, traditional production techniques, tourism processes, and local resistance strategies in response to globalization. In the Turkish context, products such as simit, kokoreç, and midye dolma; and in Brazil, acarajé, pastel, and pão de queijo, are not only popular street foods but also symbols that hold significant meaning within cultural memory. The production processes of these items, involving recipes, rituals, and experiences passed down from generation to generation, ensure cultural continuity. The mastery rituals of simit vendors or the rhythmic movements in the making of acarajé are not merely preparatory steps but tangible practices of local culture, social memory, and identity. Furthermore, these practices inject vitality into small-scale local economies, supporting the income of local producers and vendors, thus contributing to social sustainability. In conclusion, this thesis contributes to various academic fields, such as gastronomy, cultural studies, urban sociology, and heritage policies. It emphasizes the role of street food in preserving cultural diversity, sustaining local identities, and maintaining social memory in urban life. Therefore, street food is not just a meal; it is also a cultural practice, collective memory, and a concrete symbol of local resistance against globalization.
Benzer Tezler
- Türkiye'de yazılı medyada sokak lezzetleri
Street food of Turkey in written media
EREN ALTUNBAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıAnadolu ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAKAN YILMAZ
- Tüketicilerin sokak lezzeti tercihleri ve hijyen algılarının kişilik tiplerine göre incelenmesi
Investigation of consumers' street foods preferences and hygiene perceptions according to personality traits
GÖRKEM GİRGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Beslenme ve DiyetetikMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BURHAN KILIÇ
- İstanbul'un kültürel kimliğinin sokak lezzetleri üzerinden okunması
Reading the cultural identity of Istanbul through street tastes
EYÜP UTKU AKÇAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıİSTANBUL NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMİNE NURCAN YALMAN
- Gastronomi turizmi kapsamında Antakya sokak lezzetleri ve sokak lezzetlerine ilişkin paydaş görüşleri
Stakeholder opinions on Antakya street flavors and street flavors within the scope of gastronomy tourism
NAFİZ YURTMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Gastronomi ve Mutfak Sanatlarıİskenderun Teknik ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği ve Otelcilik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SAİT DOĞAN
- Sokak lezzetlerinin il gastronomi turizmine etkisi: İzmir ili örneği
The effect of street flavors on provincial gastronomy tourism: The example of İzmir province
GİZEM AKÇURA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Gastronomi ve Mutfak SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiGastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TURGAY BUCAK