Atatürk döneminde ortaöğretim ders kitaplarında batı imgesi
The image of the western in secondary school textbooks during ataturk's period
- Tez No: 964511
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HASAN TANER KERİMOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk İnkılap Tarihi, History of Turkish Revolution
- Anahtar Kelimeler: Türk Tarih Tezi, Tarih Eğitimi, Ulus İnşası, Batı İmgesi, Atatürk Dönemi, Tarih Yazımı, Turkish History Thesis, History Education, Nation Building, Western Image, Atatürk Era, Historiography
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 278
Özet
ÖZ Bu tez, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında (1923-1938) Mustafa Kemal Atatürk'ün yönlendirmesiyle hazırlanan tarih ders kitaplarında Batı imgesinin nasıl kurgulandığını incelemektedir. 1931 ve 1932 yıllarında yayımlanan birincil kaynak ders kitapları içerik ve söylem analizi yöntemleriyle değerlendirilerek, Batı'nın bu anlatılarda nasıl temsil edildiği; ideolojik, tarihsel ve pedagojik boyutlarıyla ele alınmıştır. Ders kitaplarında Batı'nın bilimsel ve teknolojik ilerlemesi kabul edilirken, Batı merkezli tarih yazımı ve sömürgeci yaklaşımlara karşı eleştirel bir duruş geliştirilmiştir. Bu çerçevede oluşturulan Türk Tarih Tezi, Türklerin insanlık medeniyetine katkılarını ön plana çıkararak Batı'nın kültürel ve ırksal üstünlük iddialarını sorgulamayı amaçlamıştır. Türkler, medeniyetin öncüsü bir millet olarak sunulmuş; Avrupa'ya tarım, kültür ve bilim götüren kurucu bir unsur olarak anlatılmıştır. Araştırmanın bulguları, erken Cumhuriyet döneminde tarih eğitiminin ulusal kimlik inşasında stratejik bir araç olarak kullanıldığını göstermektedir. Ders kitaplarında Batı imgesi ikili bir yapı sergilemektedir: Bilim ve modernleşme yönüyle model alınan bir Batı, sömürgecilik ve oryantalist bakış açısından ise eleştirilen bir Batı anlatısı söz konusudur. Metinlerde sekülerlik, liyakat ve tarihsel özgüven ekseninde şekillenen bir Türk kimliği inşa edilmiştir. Bu tez, devlet güdümünde şekillenen tarih yazımının ideolojik yönlendirme ve kültürel direniş aracı olarak nasıl işlev gördüğüne dair kapsamlı bir değerlendirme sunmaktadır. Erken Cumhuriyet döneminde Türkiye'nin kendini dünya tarihinde yeniden konumlandırma çabası, Batı'yı taklit etmeye değil; Türklerin özgün ve kadim medeniyet mirasını yeniden kurmaya dayalı bir tarihsel perspektif üretmeye yönelmiştir.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT This dissertation investigates how the image of the West was constructed in the history textbooks commissioned by Mustafa Kemal Atatürk during the formative years of the Republic of Turkey (1923-1938). Through a content and discourse analysis of primary source textbooks published in 1931 and 1932, the study explores the ideological, historical, and pedagogical dimensions of the West as portrayed in official historical narratives. While the West's scientific and technological advancements were acknowledged in these textbooks, a critical stance was taken against Eurocentric historiography and colonial ideologies. The Turkish History Thesis, a central framework developed during this period, emphasized the civilizational contributions of Turks throughout history and aimed to challenge the West's claims of cultural and racial superiority. Within this framework, Turks were depicted as pioneers of civilization who transmitted knowledge, agriculture, and culture to Europe and other regions long before the emergence of modern Western powers. The findings reveal that history education during the early Republican era was strategically employed as a tool for national identity formation. The portrayal of the West was not monolithic but bifurcated: while Western science and modernization were presented as aspirational models, Western colonialism and orientalist attitudes were sharply criticized. The textbooks promoted a vision of Turkish history rooted in secularism, meritocracy, and cultural pride, offering a counter-narrative to Western hegemony. This thesis contributes to the broader understanding of how historical writing, under state supervision, functioned as a mechanism for ideological construction and cultural resistance. It sheds light on how early Republican Turkey sought to define its place in world history, not by imitation, but by reconstructing a civilizational legacy that challenged the established Western-centric global order.
Benzer Tezler
- 1923 - 1930 dönemi ortaöğretim tarih ders kitapları ve tarihçilik anlayışı
Başlık çevirisi yok
SELVER GÖK
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
TarihMarmara ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DURSUN DİLEK
- 1950-1970 dönemi tarih müfredat programları ve tarih ders kitaplarında tarihçilik anlayışı
History curriculum and historiography in the history text books between 1950-1970
DERYA AKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA AKSOY
- 1930-1950 dönemi orta öğretim tarih ders kitaplarında tarihçilik anlayışı
Historical understanding in history lesson books between the period of 1930 and 1950
KİBAR AKTIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA AKSOY
- İkinci Dünya Savaşı döneminde milli eğitim politikaları çerçevesinde tarih eğitimi (Ortaöğretim birinci devre)
History education within the scope of the national education policies during the Second World War (Secondary education, first period)
DERYA AKIN
Doktora
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimBilecik Şeyh Edebali ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DİLARA USLU
- CHP ve DP dönemi tarih öğretimi anlayışının karşılaştırılması (1939-1960)
A comparison of CHP and DP period history education (1939-1960)
LATİFE SUNGUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TarihGaziantep ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SÜLEYMAN ÜNÜVAR