Hoca Dehhânî Divanı'ndan seçilmiş gazellerin şerhi
Annotation of selected ghazals from Hoca Dehhâni's Divan
- Tez No: 964863
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER DEMİRBAĞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 313
Özet
Hoca Dehhânî, XIII. yüzyılın sonları ile XIV. yüzyılın başlarında Anadolu sahasında yetişmiş ilk büyük divan şairlerinden biridir. Anadolu'da divan edebiyatının kurumsallaşmasına öncülük etmiş olan şair, Fars edebî geleneğini Türkçeye aktaran ve klasik şiirin biçimsel özelliklerini özellikle gazel formu aracılığıyla uygulayan öncü bir isimdir. Şerh, kökeni oldukça eski dönemlere dayanan ve İslam kültüründe önemli bir yer tutan bir yorumlama faaliyetidir. Bu gelenek, İslam düşüncesinde Kur'an tefsiriyle başlamış, zamanla yalnızca dinî metinlerle sınırlı kalmayarak farklı alanlara yayılmıştır. Felsefe, kelam ve edebiyat gibi disiplinlerde gelişerek sistemli bir yöntem hâline gelen şerh, edebiyat alanında özellikle divan şiiri üzerinde yoğunlaşmıştır. Klasik şiirde sıkça yer alan edebî sanatlar, mazmunlar ve kalıplaşmış ifadeler, bu metinlerin yüzeydeki anlamlarının ötesine geçilmesini gerekli kılmakta; bu durum, şerh yöntemini divan şiirinin doğru anlaşılması için vazgeçilmez hâle getirmektedir. Bu çalışmada, Hoca Dehhânî'nin Divanı'ndan seçilmiş otuz gazelin şerhi yapılmıştır. Her gazel, beyit beyit incelenerek önce kelime anlamları, sonra nesre çeviri ve ardından anlam yorumları verilmiştir. Edebi sanatlar, mecazlar ve çağrışımlar detaylı şekilde açıklanmış; şairin anlam dünyası sosyal, tarihî ve kültürel bağlam içinde değerlendirilmiştir. Çalışma sürecinde doküman analizi, yorumlama, açıklama ve karşılaştırma gibi nitel araştırma yöntemlerinden faydalanılmıştır. Bu tez, hem klasik edebiyat geleneğinin sürekliliğini vurgulayan bir yorum pratiği geliştirmekte, hem de Hoca Dehhânî gibi erken dönem bir şairin edebî mirasını yeniden değerlendirme çabası gütmektedir.
Özet (Çeviri)
Hoca Dehhânî is one of the earliest major Divan poets to have emerged in Anatolia during the late 13th and early 14th centuries. As a pioneer in the institutionalization of Divan literature in the region, he is recognized for transmitting the Persian literary tradition into Turkish and for applying the formal characteristics of classical poetry, particularly through the ghazal form. Sharḥ (commentary) is an interpretive activity with ancient roots and holds a significant place in Islamic culture. The tradition began with Qur'anic exegesis in Islamic thought and later expanded beyond religious texts into other fields. Having developed into a systematic method in disciplines such as philosophy, theology, and literature, the practice of commentary became particularly prominent in the field of Divan poetry. The frequent use of literary devices, conventional expressions, and symbolic structures in classical poetry necessitated interpretations beyond surface meaning, making the commentary method essential for proper understanding. This study provides a commentary on thirty selected ghazals from Hoca Dehhânî's Divan. Each ghazal is examined couplet by couplet, with attention to word meanings, prose translation, and interpretive analysis. Literary devices, metaphors, and connotations are explained in detail, and the poet's semantic world is evaluated within its social, historical, and cultural context. Qualitative research methods such as document analysis, interpretation, explanation, and comparison have been employed. This thesis offers a commentary-based reading approach that emphasizes the continuity of the classical literary tradition while re-evaluating the literary legacy of an early-period poet such as Hoca Dehhânî.
Benzer Tezler
- Eski Anadolu Türkçesinin Selçuklu Dönemine ait bazı eserlerde birleşik fiiller
The compound verbs in some works of old Anatolian Turkish belonging to Seljuk Period
NACİYE KARAHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıSüleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN YILDIZ
- Şebâbî Dîvânçesi'nde dinî-tasavvufî unsurlar
Religious-mystical elements in the Dîvânçe of Şebâbî
SEZER OĞUZKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAğrı İbrahim Çeçen ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MÜZAHİR KILIÇ
- Atâ Terzibaşı: Kerküklü Fâ'iz çevresi, yaşamı, tasavvufi ve edebi kişiliği ile bazı şiirlerinin açıklamaları (1-4)
Atâ Terzibaşi: Acquaintances, life, Islamic philosophy, literary personality and explanations of some poems of Fâ'iz of Kirkuk
FIRAT GÜNGÖR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLÇİÇEK AKÇAY
- 14. yüzyıl Anadolu sahası şairlerinden kadı Burhaneddin, Ahmedî ve Hoca Dehhânî'de atasözleri ve deyimler
Proverbs and idioms in Kadi Burhaneddin, Ahmedi and Hodja Dehhâni, one of the 14th century Anatolian poets
YAĞMUR KARTAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıÇağ ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BELDE AKA
- Bâkî, Şeyhülislam Yahya ve Nedîm divanlarında haz kavramı
The consept of pleasure i̇n Baki̇, Şhaykh-al-iİslam Yahya and Nedi̇m's di̇van
ERDEM SEVİMLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Türk Dili ve Edebiyatıİnönü ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SADIK ARMUTLU