Yeni fıkıh tarihi yazımında dönemlendirme sorunu
The problem of periodisation of the history of islamic law
- Tez No: 965070
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MAHMUT SAMAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Hukuk, Tarih, Religion, Law, History
- Anahtar Kelimeler: Tarihyazımı, Fıkıh tarihi, Fıkıh tarihi yazıcılığı, dönemlendirme, Yeni fıkıh tarihi yazımı, Historiography, Islamic legal history, Fiqh historiography, Periodization, New fiqh historiography. Keywords: Historiography, New fiqh history
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi
- Enstitü: İslami Araştırmalar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Hukuku Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 268
Özet
Fıkıh tarihi yazımı ve dönemlendirme şablonları,“tarih yüzyılı”lakabıyla anılan 19. yüzyıldan itibaren araştırmacıların ilgisini çekmiştir. Bu süreçte fıkıh tarihini dönemlendirmeye yönelik çok sayıda yöntem ortaya çıkmış, farklı kriterler esas alınarak iki yüzü aşkın dönemlendirme önerisi ortaya konmuştur. Bu tez, literatürdeki dönemlendirme önerilerinin kökenlerini, aktarım sürecini ve metodolojik zaaflarını incelemektedir. Söz konusu dönemlendirmeler, araştırmacının yeni fıkıh tarihi yazımı olarak adlandırdığı literatürden seçilen örneklem üzerinden analiz edilmiştir. İlk olarak dönemlendirme teşebbüslerinin dayandığı tarihi zemin incelenmiş ve bağlamı inşa edilmiştir. Bu bağlamda YFT literatürüne hâkim olan gerileme paradigması şablonunun 19. yüzyılda oryantalist Arapça literatür tarihi yazarları tarafından kullanıldığı, bu şablonun hem oryantalist hem de modern İslam dünyasında kurulan üniversite müfredatlarına zahmetsizce taşındığı görülmüştür. Bu taşımada ve yeniden üretilme sırasında 18. yüzyıl ıslahatçılarının ve ıslahatçı ekolün rolleri tespit edilmiştir. Ayrıca mevcut tarih felsefesi açmazları ile Türk-Arap ilişkileri arasındaki sorunların YFT dönemlendirmelerini üretmedeki yardımcı rollerini ortaya koyulmuştur. İkinci bölümde iki yüzü aşkın dönemlendirme içerisinden bir örneklem belirlenmiş ve bu örneklem üzerinden ilk kitap olarak tespit edilen çalışmadan itibaren tezin tamamlandığı 2025 yılına kadar yapılmış dönemlendirmeleri değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde ise genel tarih felsefesi ve tarihyazımı literatüründe yer alan dönemlendirme eleştirileri ile önerilerden yola çıkarak mevcut YFT tasniflerinin taşıdığı zaaflara değinilmiştir. Tez, mevcut tasniflerin beş temel ilkeye (kavramsal sadelik, kapsayıcılık, muhtevaya delalet, ölçütlerde açıklık ve tutarlılık, tarihi doğru yerden bölme ve gerçeklik) uymadığını ortaya koymaktadır. Ek bölümünde yer alan tablolarla da çalışmanın grafiksel özeti yapılmıştır.
Özet (Çeviri)
The historiography of Islamic jurisprudence (fiqh) and its periodization models have drawn scholarly interest since the 19th century, often referred to as the“century of history.”During this period, numerous approaches to periodizing the history of fiqh emerged, producing over two hundred proposals based on a variety of criteria. This thesis investigates the origins, transmission processes, and methodological shortcomings of these periodization models. The analysis focuses on a selected sample drawn from the literature that the researcher defines as the“new fiqh historiography”(NFH). The first part of the study examines the historical foundations upon which periodization attempts rest and reconstructs their intellectual context. It demonstrates that the decline paradigm -dominant within the NFH literature- was employed by 19th-century Orientalist historians of Arabic literary history and was seamlessly adopted into both Orientalist scholarship and the curricula of modern universities established in the Islamic world. The study also identifies the roles played by 18th-century reformers and their intellectual school in the transmission and reproduction of this template. Furthermore, it highlights how current philosophical dilemmas in the philosophy of history, as well as problems in Turkish-Arab relations, have functioned as auxiliary factors in shaping NFH periodizations. In the second chapter, a representative sample is selected from the more than two hundred existing periodization proposals. These are evaluated chronologically, beginning with the earliest identified work and continuing up to the year 2025, when the thesis was completed. The third chapter draws upon critiques of periodization found in general philosophy of history and historiographical literature to examine the methodological weaknesses in current NFH classifications. The thesis argues that these classifications fail to meet five essential principles: conceptual simplicity, inclusiveness, referential clarity, transparency and consistency in criteria, and historically sound segmentation. The supplementary section includes tables that offer a visual summary of the study's findings
Benzer Tezler
- Ömer en-Nesefî ve et-Teysîr fi't-tefsîr'i
Umar al-Nasafī and his work al-Taysīr fī al-Tafsīr
MUHAMMET ÇOL
Doktora
Türkçe
2023
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REMZİ KAYA
- Translation and the growth of juristic discourse in sixteenth-century Ottoman political writing
On altıncı yüzyıl Osmanlı siyaset yazımında fıkhi yönelimlerin gelişimi: Tercümeler üzerinden bir inceleme
ARİF ERBİL
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
DinBoğaziçi ÜniversitesiYeniçağ Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DERİN TERZİOĞLU SEZER
- Maneviyat temelli içe dönme pratikleri bağlamında Doğa'ya ve doğal çevreye yeniden bakmak: Gökkuşağı buluşmaları
Looking back at Nature and the natural environment in the context of spirituality-based practices of turning inwards: Rainbow gatherings
SANBERK ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Mimarlıkİstanbul Bilgi ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ VELİ ŞAFAK UYSAL
- Late Ottoman Muslim women of letters vis-à-vis the gendered discourse of 'The New Ottoman Muslim woman'
Toplumsal cinsiyete dayalı 'Yeni Osmanlı Müslüman kadını' söylemi karşısında son dönem Osmanlı Müslüman kadın yazarları
EMİNE HOŞOĞLU DOĞAN
Doktora
İngilizce
2016
TarihUniversity of UtahOrtadoğu Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PETER JOHN SLUGLETT
- Mevlânâ Şiblî Nu'mânî ve tarihçiliği
Mawlānā Shīblī Nu'mānī and his historiography
CİHAN BARIŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
BiyografiMardin Artuklu Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDURRAHMAN DEMİRCİ