Dimaşk Atabegliği (Tuğteginliler 498-549/1104-1154)
Atabegs of Damascus (Tughtigin's 498-549/1104-1154)
- Tez No: 965333
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ALİ DADAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 212
Özet
Bu çalışma, 1104-1154 yılları arasında Suriye'nin önemli şehirlerinden biri olan Dımaşk ve çevresinde hüküm süren Dımaşk Atabegliği'ni (Tuğteginliler) ele almaktadır. Dımaşk Atabegliği, Büyük Selçuklular döneminde kurulan ilk atabegliktir. Sultan Melikşah'ın kardeşi olan Melik Tutuş'un memlüklerinden olan Tuğtegin, Melik Tutuş tarafından oğlu Melik Dukak'ın atabegi yapılmıştır. Tutuş'un ölümünden sonra Sultan Berkyaruk'a esir düşen Tuğtegin, serbest bırakıldıktan sonra geldiği Dımaşk'ta Dukak'ın atabegliği yanında Melikliğin Sipehsâlârı (ordu komutanı) olmuştur. Melik Dukak'ın ölümünden sonra Dukak'ın kardeşi Ertaş'ın kaçması, oğlu Tutuş'un da ölmesiyle Atabeg Zâhireddin Tuğtegin yönetiminde Dımaşk Atabegliği kurulmuştur. Atabeg Zâhireddin Tuğtegin'den sonra yerine oğlu Tâcü'l-Mülûk Böri geçmiştir. Böri'den sonra ise oğulları Şemsülmülûk İsmail, Şehâbeddin Mahmud ve Cemâleddin Muhammed sırayla yönetimi devralmıştır. Cemâleddin Muhammed'den sonra da yerine oğlu Mücîrüddin Abak gelmiştir. Ancak Şehâbeddin Mahmud döneminin sonlarından itibaren devletin asıl yöneticisi yaklaşık 11 yıl boyunca Emîr Mûinüddin Üner olmuştur. Nihayet 1154 yılında Halep hâkimi Nureddin Zengî'nin Dımaşk'ı ele geçirmesiyle Tuğteginliler dönemi sona ermiştir. Bu çalışmada Dımaşk Atabegliği'nin iç siyasi gelişmelerinin yanı sıra Haçlılar, Bâtınîler, Fâtımîler, Selçuklu Sultan ve Emîrleri ve Zengîler ile olan ilişkileri kaynaklar karşılaştırılarak aktarılmaya çalışılmıştır. Yine Dımaşk Atabegliği'nin idari teşkilatı, askeri teşkilatı, atabeg'in devletteki yeri, bu dönemde yapılan imâr faaliyetleri ve dönemin ilmî ve kültürel hayatı ortaya konulmuştur. Ayrıca çalışma sırasında nitel araştırma yöntemi kullanılarak dönem betimlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın temel amacı Dımaşk Atabegliği'nin siyasi ve kültürel tarihini bir bütün olarak ortaya koyarak Tarih literatürüne bir katkı sunmaktır.
Özet (Çeviri)
This study examines the Atabegate of Damascus (the Tuğteginids), which ruled Damascus and its surrounding regions between 1104 and 1154, one of the most significant cities of Syria during this period. The Atabegate of Damascus was the first atabegate established in the era of the Great Seljuks. Tuğtegin, one of the mamluks of Malik Tutuş, brother of Sultan Malikshah, was appointed by Tutuş as the atabeg of his son Malik Duqaq. After Tutuş's death, Tuğtegin was captured by Sultan Berkyaruq but, upon his release, returned to Damascus, where he not only assumed the atabegship of Duqaq but also served as the sipahsālār (commander-in-chief) of the principality. Following the death of Malik Duqaq, the flight of his brother Artash, and the death of his son Tutuş, the Atabegate of Damascus was founded under the rule of Atabeg Ẓāhir al-Dīn Tuğtegin. After Atabeg Ẓāhir al-Dīn Tuğtegin, his son Ṭāj al-Mulūk Böri succeeded him. Following Böri, his sons Shams al-Mulūk Ismāʿīl, Shihāb al-Dīn Maḥmūd, and Jamāl al-Dīn Muḥammad, in turn, took over the administration. After Jamāl al-Dīn Muḥammad, his son Mujīr al-Dīn Abāq succeeded him. However, from the later years of Shihāb al-Dīn Maḥmūd's reign, the de facto ruler of the state for nearly eleven years was Emir Muʿīn al-Dīn Unur. Finally, in 1154, the Tuğteginid period came to an end when Nūr al-Dīn Zangī, the ruler of Aleppo, captured Damascus. In this study, alongside the internal political developments of the Atabegate of Damascus, its relations with the Crusaders, the Bāṭinīs, the Fāṭimids, the Seljuk sultans and emirs, as well as the Zangids, are discussed through a comparative analysis of sources. Furthermore, the administrative structure, military organization, the role of the atabeg within the state, construction and architectural activities, and the intellectual and cultural life of the period are examined. In addition, by employing a qualitative research method, an attempt has been made to present a descriptive portrayal of the era. The primary aim of this study is to provide a comprehensive account of the political and cultural history of the Atabegate of Damascus and thus contribute to the historiography.
Benzer Tezler
- Haçlı Seferlerinde Muînüddin Üner ve Şam
Muînüddin Üner and Damascus in the Crusades
AHMET NURİ KOCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihHitit Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HACI AHMET SEZİKLİ
- Nureddin Mahmud b. Zengi'nin Haçlılar ile mücadelesi
Nureddin Mahmud b. struggle with the Crusaders, Zangi
MEHMET EMİN YAĞMUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DinFırat Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HAKAN ÖZTÜRK
- Musul-Zengî Atabegliği (Seyfeddin Gâzi ve siyasi faliyetleri)
Mosul-Zengi Atabeghism (Seyfeddin Gazi and his political activities)
MAHMUT ULAŞ
- Nureddin Zengi'nin haçlılarla mücadelesi ve siyasi birlik çabası (1146-1174)
Nur al-din Zangi's struggle against crusaders and his effort political unity (1146-1174)
MUHAMMED TÜRKÜCÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ALİ ÇAKMAK