Aruz ilmi öğretiminde manzum eser geleneği
Poetical work tradition in teaching of ʿArūd discipline
- Tez No: 965389
- Danışmanlar: PROF. DR. ATİK AYDIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Linguistics, Eastern Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi
- Enstitü: İslami Araştırmalar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arap Dili ve Belagatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 138
Özet
Bu araştırma, dil ilimlerinden biri olan aruz ilminin öğretimini kolaylaştırmak amacıyla kaleme alınmış manzum eserleri ve aruz konularını ele alış yöntemlerini incelemektedir. İslâm ilim geleneği içerisinde“eş-şiʿru't-taʿlîmî”olarak bilinen didaktik şiir tarzının önemli bir örneğini teşkil eden bu eserler, aruzun karmaşık konularını daha anlaşılır ve akılda kalıcı hâle getirme çabasının bir ürünüdür. Eğitim amacı taşıyan bu manzumeler, hedef kitlenin bilgi düzeyine göre şekillendirilmiş olup farklı öğrenim aşamalarına hitap eden içerik ve yöntemler barındırmaktadır. Aruz ilmiyle ilgili olarak kaleme alınan manzum eserler, ele aldıkları konular bakımından iki ana kategoriye ayrılmaktadır. İlk kategori, temel düzeyden başlayarak aruzun tüm kavramlarını ve kurallarını kapsayan, sistematik ve bütüncül bir yapıya sahip tam manzumelerdir. İkinci kategori ise yalnızca tek bir konuya odaklanan, hacimce daha kısa ve içerik bakımından daha sınırlı olan tek konulu manzumelerdir. Bu eserler, çoğunlukla aruzun yalnızca bir yönünü öğretmeyi hedeflemekte ve pratik kullanım kolaylığı sunmaktadır. Gerek tam manzumelerde gerekse tek konulu manzumelerde birbirinden özgün yöntemlere başvurulmuştur. Tüm manzumelerde bulunmasa da aruz manzumelerinin genel karakteristiğini yansıtacak başlıca iki yöntem dikkat çekmektedir. Bunlardan birincisi, bazı sayısal değerleri ifade etmek için ebced sisteminden yararlanılması; ikincisi ise meşhur şâhitlere gönderme yapmak için ilgili beytin bir kısmının alınıp manzumeye tazmin edilmesidir. Uygulanan bu yöntemler sonucunda karmaşık bir hal alan manzumelerin kapalılıklarını gidermek üzere çok sayıda şerh kaleme alınmıştır. Aruz manzumelerinin ve üzerine yazılan şerhlerin çok sayıdaki yazma nüshasının farklı coğrafyalardaki kütüphanelerde bulunması, bu öğretim tarzının yaygın bir geleneğe dönüştüğünü göstermektedir. Ayrıca tahkik edilmemiş birçok manzume ve şerh, bu alandaki araştırmalar için önemli bir potansiyel sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study focuses on didactic poetic works (manẓūmāt) composed to facilitate the teaching of ʿarūḍ discipline, one of the linguistic sciences. These works, which represent a significant example of didactic poetry known as al-shiʿr al-taʿlīmī within the Islamic scholarly tradition, are the product of an effort to render the complex subjects of ʿarūḍ more comprehensible and memorable. Aimed at educational purposes, these poems are shaped according to the knowledge level of their target audience and employ content and methods tailored to various stages of learning. The didactic poems written on ʿarūḍ can be divided into two main categories based on their subject matter. The first category consists of comprehensive poems that begin from the basics and systematically cover all the concepts and rules of ʿarūḍ. The second category includes single-topic poems that focus on only one aspect of the science, being shorter in length and more limited in content. These works primarily aim to teach a specific part of ʿarūḍ and offer ease of practical use. Both categories employ distinct and original methods. Although not found in every poem, two main techniques reflecting the general characteristics of ʿarūḍ-related poetry are particularly noteworthy. The first involves the use of the abjad system to express certain numerical values. The second is the technique of taḍmīn, in which a portion of a well-known poetic verse (shāhid) is incorporated into the didactic poem to reference it. As a result of these techniques, the poems often became complex and obscure, prompting the composition of numerous commentaries (shurūḥ) to elucidate their meanings. The fact that a large number of manuscripts of both these poems and their commentaries are found in libraries across different regions indicates that this instructional style has evolved into a widespread tradition. Furthermore, the existence of many unpublished and unedited didactic poems and commentaries highlights the rich potential for further scholarly research in this field.
Benzer Tezler
- Koca Râgıb Paşa'nın Arûz Risâlesi adlı eserinin tahkik ve tahlili
Examination and analysis on the prosody pamphlet of Koca Râgib Pasha
YASİN DURSUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN ÖZDEMİR
- El-Hatib et-Tebrizi ve el-Vafi fi'l-Aruz ve'l-Kavafi adlı eseri
Al-Khatib al-Tabrizi and his work named al-Wafi fi'l-Arud wa'l-Qawafi
MUHAMMED ALİ SÖYLEMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DilbilimNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEDAT ŞENSOY
- Ahmed Sâfî: Câm-ı Muzaffer (İnceleme-metin-sözlük-dizin)
Ahmed Aâfî: Câm-ı Muzaffer (Analysis-text-dictionary-index)
MUSAB ZORCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE YILDIZ
- Ahmet Paşa'nın gazellerinde âhenk
Harmony on gazels of Ahmet Pasha
SERDAR KARAOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İSMET ŞANLI
- İbnu'l-Mu'tez'in hayatı ve Arap edebiyatındaki yeri
The life of Ibn al-Mu'tazz and his place in Arabic literature
HAZEM KAJOUJ
Doktora
Arapça
2021
Doğu Dilleri ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET KAZIM ÜRÜN