İbnü'l Melâhimî'nin el-menzile beyne'l menzileteyn ve el-va'd ve'l va'îd anlayışı
Ibn al-Malahimi's approach to al-menzila bayna al-manzilatayn and al-va'd va'l va'îd
- Tez No: 965942
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SAMET KARAHÜSEYİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: İslâm Mezhepleri Tarihi, Mezhep, Mu'tezile, İbnü'l-Melâhimî, Kitâbü'l Fâik fî Usûlid-Dîn
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ordu Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 199
Özet
İslâm Düşünce Tarihinde dinî ve siyasî sâiklerle ortaya çıkan mezheplerden biri de Mu'tezile ekolüdür. Özellikle hicrî 2. asırda meydana gelen hâdiseler neticesinde gündeme gelen mürtekib- i kebîre, kader ve Allah'ın sıfatları gibi tartışmalarla belirginleşen i'tizâlî düşünce, bilhassa Abbâsîler devrinde devletin resmi mezhebi olacak kadar güçlenmiştir. Öğretisini“Usûlü'l- Hamse”olarak adlandırılan beş prensip çerçevesinde sistematikleştiren ekol, Mihne Döneminde sergilediği menfî tavırlar sonucunda büyük güç kaybetmiştir. Bu dönemde yaşamını sürdüren Ebû Ali el-Cübbâî ve Ebû Hâşim el-Cübbâî ekolü yeniden eski ihtişamlı günlerine döndürme çabası gütmüşlerdir. Ardından Ebû Hâşim'in öğretisini takip eden Kâdî Abdülcebbâr ile birlikte ekol, son dönemine adım atmış ve artık var olma mücadelesine girişmiştir. İşte bu mücadelelerden bir tanesini de geç dönem Mu'tezilesinin en önemli temsilcilerinden olan İbnü'l-Melâhimî, uzak bir coğrafya olan Harezm'de sürdürmüştür. İbnü'l-Melâhimî, yaşadığı çağda birçok eser kaleme alarak kendine ulaşan geleneğini derli toplu bir şekilde kendinden sonraya aktarmıştır. Onun telif ettiği eserlerinden olan“Kitâbü'l fâik fî usûlid-Dîn”adlı kelâm kitabı, kelâm ilminin neredeyse tüm konularını“Usûlü'l-Hamse”bağlamında ihtiva etmektedir. Bizde İbnü'l-Melâhimî'nin söz konusu eserinde ele aldığı el-menzile beyne'l-menzileteyn ve el-va'd ve'l-va'îd anlayışını adil, eleştirel ve bilimsel olarak ortaya koymaya çalışacağız. Araştırmamızın ilk bölümünde İbnü'l- Melâhimî'nin hayatı, eserleri, görüşleri, yaşadığı dönemin ilmî ve siyasî şartları, felsefeye olan olumsuz yaklaşımı gibi konular irdelenmiştir. İkinci bölümde el-menzile esası ve kapsamına giren konular analiz edilirken, üçüncü bölümde ise el-va'd ve'l-va'îd esası ve ihtiva ettiği meseleler tartışılmıştır. Bununla birlikte İbnü'l-Melâhimî'nin düşünce çizgisini saptamak amacıyla fikirleri ekol içi ve ekol dışı alimlerle mukayese edilmiştir.
Özet (Çeviri)
The Muʿtazila is one of the theological schools in Islamic intellectual history that emerged under religious and political influences. Its thought—distinguished by discussions on issues such as the status of grave sinners (murtakib al-kabīrah), predestination (qadar), and God's attributes— gained prominence especially in the 2nd century AH. During the Abbasid era, Muʿtazilite thought was powerful enough to become the state creed. The school systematized its doctrine under five principles, known as al-uṣūl al-khamsa. However, it lost considerable influence during the Miḥnah due to its controversial stance. In the aftermath, Abū ʿAlī al-Jubbāʾī and his son Abū Hāshim al-Jubbāʾī sought to revitalize the tradition. Later, with Qāḍī ʿAbd al-Jabbār, Muʿtazilism entered its final phase and faced the challenge of survival. Ibn al-Malāḥimī, a key figure of late Muʿtazilism, continued this intellectual legacy in the distant region of Khwārazm. Through his writings, he preserved and transmitted the Muʿtazilite tradition. His work Kitāb al-Fāʾiq fī Uṣūl al-Dīn addresses nearly all major theological topics within the framework of al-uṣūl al-khamsa. This study examines two core principles from this text: al- manzilah bayna al-manzilatayn (the intermediate state between belief and unbelief) and al-waʿd wa al-waʿīd (divine promise and threat), aiming for a critical and analytical approach. The first chapter explores Ibn al-Malāḥimī's life, intellectual context, and opposition to philosophy. The second and third chapters analyze the aforementioned principles, comparing his views with those of both Muʿtazilite and non-Muʿtazilite scholars to determine his position within the tradition. Key Words : History of Islamic Sects, Sect, Mu'tazila, Ibn al-Malāhimī, Kitāb al-Fāik fī Usūlid- Dīn.
Benzer Tezler
- İbnü'l-Melâhimî el-Hârezmî'nin imâmet anlayışı
The conception of imamete Ibn al-Malāhimī al-Khuwārazmī's Thought
MİKAİL YAŞAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ÜMİT
- İbnü'l Melâhimî el-Hârizmî'de Aslah Teorisi
The Theory of Aslah in Ibnu'l Malâhimî al-Hârizmî
HATİCE BETÜL TURGANALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT AY
- İbnü'l-Melâhimî'nin kelam sisteminde adalet ilkesi
The principle of justice (Adl) in the theology of Ibn al-Malāhimī
KEVSER DEMİR BEKTAŞ
Doktora
Türkçe
2022
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORHAN ŞENER KOLOĞLU
- İbnü'l-Melâhimî'nin kelâm sisteminde tevhid anlayışı
The concept of tawhi̇d i̇n the theology of Ibn Al-Malahi̇mi̇
MEHMET FATİH ÖZEROL
Doktora
Türkçe
2019
DinBursa Uludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORHAN ŞENER KOLOĞLU
- Mu'tezile'de kabir hayatı inancı
Belief in the issue of torment in the grave according to the Mu'tazila
HABİBE BAKKI ZADA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinGaziantep ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÜNVERDİ