Türkiye'de bitkisel üretimdeki hasat kayıplarının su ayak izi değerlendirmesi
Water footprint assessment of harvest losses in crop production in Türkiye
- Tez No: 965959
- Danışmanlar: PROF. DR. GÖKŞEN ÇAPAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Su Politikaları ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 239
Özet
Günümüzde açlık ve yetersiz beslenme birçok toplumu derinden etkilerken, gıda kaybı ve israfı gibi sorunlar da ulusal ve küresel düzeyde gıdaya erişim riskini büyütmektedir. Gıda kaybı ve israfının azaltılması, gıda güvencesinin sağlanmasında, sera gazı emisyonları ve atık yönetimi ile enerji maliyetlerinin azaltılmasında kritik bir rol oynamaktadır. Gıda kaybı ve israfı gıdanın tüketilmeden kayba uğramasının yanı sıra, canlılar ve üretim için temel kaynak, çevresel düzenleyici, eko-sistem desteği, enerji kaynağı, kültürel ve sosyal önem atfedilen bir değer olan suyun önemli ölçüde kaybına da neden olmaktadır. Türkiye su stresi çekmektedir. Türkiye'de son zamanlarda iklim değişikliğinin de etkisiyle kuraklık tehlikesinin giderek ağırlaştığı ve tatlı su kaynaklarının dünya ortalamasının üzerinde bir oranla (%77) sulamada kullanıldığı dikkate alındığında, tarımsal üretimde su tasarrufunu esas alan ve gıdanın tüketilmeden önce kaybının azaltılmasını hedefleyen bütüncül politika yaklaşımlarının geliştirilmesi kaçınılmazdır. Bu çalışma ile Türkiye'de bitkisel üretim arz zincirinde (Meyveler, Sert Kabuklular ve İçecek Bitkileri, Sebzeler, Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler) meydana gelen gıda kaybı ve israfının su ayak izinin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bununla birlikte bu araştırma, su ayak izi bileşenleri (yeşil, mavi ve toplam su ayak izi) üzerinde gıda kaybı ve israfının neden olduğu değişimleri belirlemeye odaklanırken, aynı zamanda bu etkilerin azaltılmasına yönelik strateji ve politika önerilerinin geliştirilmesine katkı sunmayı hedeflemektedir. Bu amaçla, bağımlı örneklem T-testi, üstel düzeltme ve kümeleme (k-ortalama) analizleri de yapılarak, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bitkisel üretim denge tablolarında yer alan 53 ürünün üretim kayıplarının yeşil su ayak izi, birim mavi su ayak izi (kapiler yükselme), birim mavi su ayak izi (sulama) ve toplam su ayak izi hesaplanmış ve gruplandırılmıştır. Buna göre TÜİK verileri üzerinden ortalama olarak en fazla yeşil su ayak izi buğdayda, birim mavi su ayak izi (kapiler yükselme) kestanede, birim mavi su ayak izi (sulama) mısırda ve toplam su ayak izi arpada meydana gelmiştir. 2000-2022 döneminde bahse konu su ayak izlerinin tamamında yıllık bazda bileşik büyüme oranı en fazla artış gösteren ürünler ise kolza ve antep fıstığı olmuştur. Hasat kayıplarının da yüksek olduğu mısır, buğday, arpa ve kestane ürünlerinin tüm su ayak izleri ortalamanın üzerinde, diğer kalan ürünler ise ortalamanın altında olmak üzere, su ayak izleri hesaplanan ürünler, yüksek ve düşük su ayak izine sahip iki gruba ayrılmıştır. Gruplar arasında en belirgin farkı, ilk grupta birim mavi su ayak izi (sulama) oluşturmaktadır. Çalışma bulgularına dayanılarak, kayıplar kaynaklı su ayak izlerinin azaltılması için politik, teknik, ekonomik ve kurumsal açıdan strateji ve politika önerileri geliştirilmiştir.
Özet (Çeviri)
While hunger and malnutrition deeply affect many societies, problems such as food loss and waste pose significant effects on societies at both national and global levels. Tackling food loss and waste represents a key step towards ensuring food security and reducing greenhouse gas emissions, waste management and energy costs. Food loss and waste not only involve the loss of food before it is consumed, but also result in the significant loss of water — a resource that is essential for life and production, functions as an environmental regulator, provides ecosystem support, serves as an energy source, and carries cultural and social significance. Türkiye is suffering from water stress. Considering that the threat of drought in Türkiye has recently become increasingly severe due to climate change and that freshwater resources are used for irrigation at a rate above the world average (77%), the development of comprehensive policy approaches that prioritize water-saving practices in agricultural production and aim to reduce food losses before consumption has become inevitable. This study aims to evaluate the water footprint of food loss and waste occurring in the plant-based production supply chain in Türkiye, specifically in the categories of Fruits, Nuts and Beverage Crops, Vegetables, Cereals, and Other Crop Products. In addition to identifying the impact of food loss and waste on the components of the water footprint (green, blue, and total water footprint), the research also seeks to contribute to the development of strategy and policy recommendations aimed at mitigating these effects. For this purpose, dependent sample T-test, exponential smoothing and clustering (k-means) analyses were also conducted in the inquiry, and green water footprint, unit blue water footprint (capillary rise), unit blue water footprint (irrigation) and total water footprint of production losses of 53 crops in TURKSTAT crop production balance tables were analyzed, calculated and grouped. Accordingly, on average, the highest green water footprint occurred for wheat, the unit blue water footprint (capillary rise) occurred for chestnut, the unit blue water footprint (irrigation) occurred for maize (corn) and the total water footprint occurred for barley. In the 2000-2022 period, the crops with the highest increase in the compound annual growth rate in all of these water footprints were rapeseed and pistachio. The water footprints of maize, wheat, barley, and chestnut are above the average, mainly due to their high post-harvest losses, while those of the remaining crops fall below the average. Based on their calculated water footprints, the crops are categorized into two distinct clusters: those with relatively higher footprints and those with lower ones. The most notable distinction between these categories lies in the blue water footprint, which is significantly higher in the first group due to irrigation. Based on findings of the study, strategies and policy recommendations were developed from political, technical, economic and institutional perspectives to reduce water footprints due to losses.
Benzer Tezler
- Süt sığırcılığından elde edilen ahır gübresi uygulamalarının sürdürülebilir tarım açısından değerlendirilmesi ve ekonomik analizi: Burdur ili örneği
Assessing in terms of economic and sustainable agriculture of applications of manure obtained from dairy farmi̇ng: The case of Burdur province
HURİYE DÖNMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ZiraatIsparta Uygulamalı Bilimler ÜniversitesiTarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN YILMAZ
- Türkiye'nin organik üretimdeki yeri ve Avrupa Birliği ile Türkiye'deki sertifikasyon sistemlerinin karşılaştırılması
The place of turkey in organic production and comparison of certification systems in Turkey and European Union
CEVDET AKYÜZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
ZiraatErciyes ÜniversitesiOrganik Üretim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN CANKURT
- Güneydoğu anadolu bölgesinde çiftçilerin damla sulama ve akıllı sulama sistemleri hakkında farkındalık düzeyinin araştırılması
Research on the awareness level of farmers about drip irrigation and smart irrigation systems in the southeastern anatolia region
SALİH ERSÖZ
- Elma kara lekesi hastalığına karşı kullanılan bazı fungisitlerin kalıntı düzeylerinin belirlenmesi
Determination of residue levels of some fungicides used aganist apple scab disease
DİNÇER ÖZTÜRK
- Impacts of spatiotemporal dependency and asymmetric information on the analysis of optimal crop yield insurance
Optimal bitkisel ürün verim sigortası analizinde mekansal-zamansal bağımlılık ve asimetrik bilgi etkileri
GÜVEN ŞİMŞEK
Doktora
İngilizce
2020
Aktüerya BilimleriHacettepe ÜniversitesiAktüerya Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞAHAP KASIRGA YILDIRAK