Hava kirliliği ve kentleşme ile COVID-19 ilişkisinin coğrafi bilgisistemleri kullanılarak belirlenmesi
Determining the relationship between air pollution and urbanization and COVID-19 using geographical information systems
- Tez No: 966561
- Danışmanlar: PROF. DR. DİLEK KOÇ SAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 124
Özet
Hava kirliliği, ekolojik dengeyi bozan ve insan sağlığına zarar veren en önemli çevre sorunlarındandır. Kentleşmeyle birlikte artan nüfus, sanayi faaliyetleri, fosil yakıt kullanımı, motorlu taşıt kaynaklı egzoz emisyonları gibi unsurlar, atmosferde zararlı gazların birikmesine yol açmakta; bu durum hem hava kalitesini düşürmekte hem de solunum yolu hastalıklarının artmasına neden olmaktadır. Son yıllarda, özellikle COVID-19 gibi solunum yolu hastalıkları ile hava kirliliği arasındaki ilişkinin ortaya konması, hava kirliliğinin halk sağlığı üzerindeki etkilerine yönelik farkındalığın artmasına neden olmuştur. Bu nedenle, yaşanabilir bir çevre ve sağlıklı toplumlar için hava kalitesinin korunması büyük önem taşımaktadır. Bu tez çalışmasında, hava kirliliği ile COVID-19 pandemisi arasındaki ilişki, uzaktan algılama yoluyla elde edilen uydu verilerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ortamında analiz edilmesiyle incelenmiştir. Çalışmada hava kirliliği ve kentleşme ile COVID-19 vakaları arasındaki ilişkinin uzaktan algılama verileri ve CBS teknikleri kullanarak analiz edilmesi amaçlanmıştır. Türkiye genelinde ve beş büyükşehir (İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Antalya) özelinde gerçekleştirilen analizlerde, 2019–2022 yılları arasında karbonmonoksit (CO), kükürtdioksit (SO₂), azot dioksit (NO₂) hava kirleticilerine ilişkin veriler Sentinel-5P uydu verilerinden Google Earth Engine (GEE) platformu kullanılarak elde edilmiştir. Uydu verileri, Türkiye sınırları ve bulut maskesi uygulanarak aylık ortalamalar hâlinde işlenmiş ve daha sonra tematik haritalara dönüştürülmüştür. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının hava kalitesi izleme istasyonlarından alınan CO, SO₂, NO₂ verileri ve uydu verileri karşılaştırılmıştır. COVID-19 vaka verileri, 2021 yılına ait haftalık bazlı verilerden aylık verilere dönüştürülerek grafiksel analizler yapılarak incelenmiş ve alınan veriler ile beş büyükşehir uydu verileri arasındaki ilişkiyi görmek için çoklu regresyon analizi yapılmıştır. Beş büyükşehir için istasyon verileriyle, aynı noktalara karşılık gelen uydu verileri karşılaştırılmış ve bu sayede iki veri kaynağı arasındaki tutarlılık analiz edilmiştir. Kent yerleşim alanları ve termik santral alanları mekânsal olarak haritalandırılmış ve uydu görüntüleriyle birlikte değerlendirilmiştir. Kentsel yerleşim alanları, Organize Sanayi Bölgesi (OSB) alanları, termik santraller, nüfus gibi sosyo-mekansal değişkenlerle COVID-19 vakaları arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Elde edilen bulgular, hava kirliliğinin sadece çevresel bir sorun olmakla kalmayıp halk sağlığı açısından da önemli sonuçları olduğunu ortaya koymaktadır. Elde edilen sonuçlar, kent planlaması ve çevre yönetimi açısından yol gösterici niteliktedir. Analizler sonucunda, bazı kirleticilerle COVID-19 vaka sayıları arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler saptanmış; hava kalitesi ile vaka sayılarının ilişkili olduğu gözlemlenmiştir. Öte yandan, pandemi döneminde yapılan kısıtlamaların hava kalitesinde iyileşme sağladığı ortaya koyulmuştur. Çalışma hava kirliliğinin halk sağlığı üzerindeki etkilerini bir kez daha ortaya koymakta ve kent planlamasında hava kalitesine daha fazla önem verilmesi gerektiğini göstermektedir.
Özet (Çeviri)
Air pollution is one of the most important environmental problems that disrupts the ecological balance and harms human health. With urbanization, the increase in population, industrialization, fossil fuel use, traffic, agriculture and harmful gases formed by unplanned urbanization accumulate in the atmosphere, reducing air quality and causing an increase in respiratory diseases. In recent years, the relationship between air pollution and respiratory diseases such as COVID-19 has increased the importance of air pollution in terms of public health. Therefore, protecting air quality is of great importance for a livable environment and healthy societies. In this thesis, the relationship between air pollution and the COVID-19 pandemic was examined by analyzing satellite data obtained through remote sensing in the Geographic Information Systems (GIS) environment. The aim of the study was to analyze the relationship between air pollution, urbanization and COVID-19 cases using remote sensing data and GIS techniques. In the analyses conducted throughout Türkiye and specifically for five metropolitan cities (Istanbul, Ankara, Izmir, Bursa, Antalya), data on carbon monoxide (CO), sulfur dioxide (SO₂), and nitrogen dioxide (NO₂) air pollutants between 2019 and 2022 were obtained from the Sentinel-5P satellite images using Google Earth Engine (GEE) platform. Satellite data were processed as monthly averages by applying the borders of Türkiye and cloud mask and then converted into thematic maps. The CO, SO₂, NO₂ data obtained from air quality monitoring stations of the Ministry of Environment, Urbanization and Climate Change and satellite data were compared. COVID-19 case data were examined by converting weekly-based data from 2021 to monthly data and performing graphical analyzes, and multiple regression analysis was performed to see the relationship between the received data and the satellite data of five metropolitan cities. Station data for five metropolitan cities were compared with satellite data corresponding to the same points, and thus the consistency between the two data sources was analyzed. Urban settlement areas and thermal power plant data were spatially mapped and evaluated together with satellite images. The relationships between socio-spatial variables such as organized industrial zone (OSB) areas, thermal power plants, and population and COVID-19 cases were examined. These findings show that air pollution is not only an environmental problem but also important for public health. The obtained results are guiding in terms of urban planning and environmental management. As a result of the analysis, statistically significant relationships were determined between some pollutants and the number of COVID-19 cases; it was observed that the cases were related to poor air quality. On the other hand, it has been revealed that restrictions imposed during the pandemic have led to improvements in air quality. The study once again reveals the effects of air pollution on public health and shows that more importance should be given to air quality in urban planning.
Benzer Tezler
- Afet bölgesinde yer alan kentlerde PM10 ve SO2 düzeylerindeki değişimlerin incelenmesi
Analysis of changes in PM10 and SO2 levels of cities in the disaster area of Turkiye
ALİ OZAN KURUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Meteorolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiMeteoroloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CEYHAN KAHYA
- Investigation of the change of NO2 pollution during the pandemic period using satellite retrievals in Marmara region
Marmara bölgesinde uydu verileri kullanılarak NO2 kirliliğinin pandemi döneminde değişiminin incelenmesi
ALİ OSMAN ÇEKER
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Çevre Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BURÇAK KAYNAK TEZEL
- The spatio-temporal dynamics of aerosols in the Marmara region and impact of land cover/use on atmospheric environment
Marmara bölgesindeki aerosollerin mekansal-zamansal dinamiksel ve arazi örtüsü/kullaniminın atmosferik ortam üzerindeki̇ etkisi
PARIA ETTEHADI OSGOUEI
Doktora
İngilizce
2023
Mühendislik Bilimleriİstanbul Teknik Üniversitesiİletişim Sistemleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞİNASİ KAYA
- Monitoring of air pollution change via satellite observation including the COVID-19 pandemic duration over Turkey
Hava kirliliği değişiminin izlenmesi uydu görüntüler ile KOVİD-19 pandemi süresi dahil Türkiye üzerinde
FATEMEH GHASEMPOUR
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Jeodezi ve FotogrametriZonguldak Bülent Ecevit ÜniversitesiGeomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞENOL HAKAN KUTOĞLU
DOÇ. DR. ALİİHSAN ŞEKERTEKİN
- Permakültürün kent dirençliliğini artırmada bir araç olarak kullanılma potansiyelinin irdelenmesi
Investigation of the potential of permaculture as a tool to increase urban resilience
NEBAHAT NİHAN PARLAK
Doktora
Türkçe
2024
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Üniversitesi-CerrahpaşaPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALEV PERİHAN GÜRBEY