Klasik dönem Türk mûsikîsi bestekârlarının eserlerinde vahdet teması ve işleniş özellikleri
The theme of unity and its features in the works of classical period Turkish music composers
- Tez No: 967779
- Danışmanlar: PROF. DR. NESRİN FEYZİOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Müziği Çalışmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Müziği Çalışmaları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 95
Özet
Amacı: Bu araştırmanın amacı, XVIII.-XIX. yüzyıl klasik Türk mûsikîsi bestekârlarının ilâhi formunda besteledikleri eserlerin güftelerinde işlenen vahdet temasını, güfte, beste, usûl ilişkisi bağlamında incelemektir. Çalışmada, güftelerde yer alan tasavvufi kavramların edebî düzlemde nasıl ifade edildiği, bu ifadenin hangi sembolik anlatım unsurlarına dayandığı ve müzikal yapı ile nasıl bütünlük oluşturduğu incelenmektedir. Ayrıca, vahdet temasının yalnızca sözlü anlatımla değil, aynı zamanda makam ve usûl bağlamında nasıl desteklendiği ortaya konularak, klasik dönem mûsikîsinin yalnızca estetik bir üretim biçimi değil, aynı zamanda İslam düşüncesiyle bütünleşen bir fikir ve anlam alanı olarak ele alınması hedeflenmektedir. Yöntem:“Klasik Dönem Türk Mûsikîsi Bestekârlarının Eserlerinde Vahdet Teması ve İşleniş Özellikleri”başlıklı bu çalışma, ilâhi formundaki eserlerin incelenmesinde nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi modelini kullanmıştır. Bulgular: Araştırma, XVIII.-XIX. yüzyılda bestelenmiş ilâhi formundaki altı eserden oluşan bir örneklem üzerinden gerçekleştirilmiştir. Vahdet teması, güfte, beste ve usûl ilişkisi bağlamında analiz edilmiştir. Sonuç: Bu araştırma, XVIII.-XIX. yüzyıl klasik Türk mûsikîsi bestekârlarından altısının ilâhi formundaki eserlerinde vahdet temasının, güfte ve beste bağlamında sistematik ve bütüncül bir yaklaşımla işlendiğini ortaya koymuştur. İncelenen eserlerde, vahdet teması edebî düzeyde tasavvufi metaforlar (ayna, mâsivâ, fenâ, vuslat vb.) aracılığıyla ifade edilmiş; müzikal düzeyde ise dinî, tasavvufî temanın en çok işlendiği, bu temanın işlenmesinde seyir özellikleri, kapasitesi bakımlarından işlevsel olan makamların kullanıldığı, mana prozodisi açısından uygun geçkilerin yapıldığı, Evsat, sofyan ve düyek gibi dinî formaların besytelenmesinde en çok kullanılan usûllerin tercih edildiği tespit edilmiştir. Makam ve usûl yapılarının, güftelerin tematik içeriğiyle uyumlu bir şekilde kurgulandığı görülmüştür. Bu bağlamda, vahdet temasının yalnızca sözel düzeyde değil, aynı zamanda mûsikî aracılığıyla da derinlemesine işlendiği görülmüştür. Özellikle makam seyirlerinin güfteyle kurduğu ilişki, bestelerin yalnızca biçimsel değil, aynı zamanda tasavvufi kavramları yansıtan düşünsel bir çerçeveye sahip olduğunu göstermektedir.
Özet (Çeviri)
Purpose: The purpose of this research is to examine the theme of unity, as reflected in the lyrics of hymn-form pieces composed by 18th-19th century classical Turkish music composers, within the context of the relationship between lyrics, composition, and usûl. This study examines how the Sufi concepts in the lyrics are expressed on a literary level, the symbolic elements on which this expression is based, and how it integrates with the musical structure. Furthermore, by revealing how the theme of unity is supported not only by verbal expression but also by makam and usûl, it aims to consider classical-era music not only as an aesthetic form of production but also as a field of ideas and meanings integrated with Islamic thought. Method: This study, titled“The Theme Of Unity And Its Processing Features In The Works Of Classical Period Turkish Music Composers”utilized the document analysis model, a qualitative research method, to examine works in the form of hymns. Findings: The research was conducted on a sample of six hymn-form works composed between the 18th and 19th centuries. The theme of unity was analyzed within the context of the relationship between lyrics, composition, and Usûl. Conclusion: This research revealed that the theme of unity was treated systematically and holistically in the hymn-form works of six composers of classical Turkish music from the 18th to 19th centuries, within the context of lyrics and composition. In the analyzed works, the theme of unity was expressed at the literary level through Sufi metaphors (mirror, masiva, fanâ, vuslat, etc.); At the musical level, it was determined that religious and Sufi themes were the most frequently employed. In this work, makams that were functional in terms of their progression and capacity were used. Appropriate transitions were made in terms of semantic prosody. The most frequently used usûls were preferred in the composition of religious forms such as Evsat, Sofiyan, and Düyek. It was observed that the makam and usûl structures were constructed in harmony with the thematic content of the lyrics. In this context, the theme of unity was deeply explored not only at the verbal level but also through music. In particular, the relationship between makam sequences and lyrics demonstrates that the compositions possess not only a formal but also an intellectual framework reflecting Sufi concepts.
Benzer Tezler
- 20. yy'ın ilk yarısını yaşamış Türk mûsıkîsi bestekârlarının sözlü eserlerinde İstanbul teması
Istanbul theme in the vocal works of composers of Turkish music of the first half of the 20th century
GÜLŞAH SÖNMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
MüzikHaliç ÜniversitesiTürk Müziği Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SİNEM ÖZDEMİR
- 18. yüzyıl klâsik Türk mûsikîsi bestekârlarının dindışı sözlü eserlerinde yer alan tasavvufi mazmunlar üzerine bir inceleme
A research on sufi propositions in secular oral works of classical Turkish music composers in 18th century
NUH AKMEHMEDOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
MüzikAtatürk ÜniversitesiMüzik Bilimleri Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. ÖZGÜR SADIK KARATAŞ
- Bestekâr Mehmet Râkım Elkutlu'nun günümüze ulaşan eserlerinin analizi
The analysis of the compositions belonging to the composer Mehmet Râkim Elkutlu which have reached up to the present day
MUSTAFA DEMİRCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
MüzikMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURİ ÖZCAN
- Sözlü klasik Türk musikisinde eser analizinden hareketle solistik icra için öneriler
Suggestions based on musical analysis for solistic performance in oral classical Turkish music
DİLAY HACIOSMANOĞLU
- Türk mûsıkîsi'nin klâsik dönem eserleri üzerine prozodik bir inceleme
A prosodic study on the classical period works of Turkish music
KADİR İNAN
Doktora
Türkçe
2024
Müzikİstanbul Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERHAN ÖZDEN
PROF. DR. NESRİN FEYZİOĞLU