Mâtürîdî'nin te'vîlâtü'l-Kur'ân adlı eserinde insan
Матуридийдин 'Tавилат аль-куран' аттуу эмгегинде инсан
- Tez No: 968198
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NAİL KARAGÖZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Belirtilmemiş.
- Anahtar Kelimeler: Tefsir, Mâtürîdî, Te'vîlâtü'l-Kur'ân, İnsan, Te'vil
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 208
Özet
Mâtürîdî, sadece bir kelamcı ve fakih değil, aynı zamanda bir müfessirdir. O'nun yazdığı Te'vîlâtü'l-Kur'ân adlı tefsiri hem kelamî konuları hem de diğer İslam bilimlerini kapsayan hacimli bir eserdir. Kur'ân, tarih boyunca pek çok âlim tarafından tefsir edilmiştir. Bu tefsirlerin bazıları, rivayet ağırlıklı yaklaşımlarla yapılmış ve bu geleneğe“Rivayet Tefsiri”denilmiştir. Diğer yandan, bazı tefsirciler akli yorumlara daha fazla ağırlık vererek tefsir yapmış ve bu tür tefsirler“Dirâyet Tefsiri”olarak adlandırılmıştır. Mâtürîdî, bu iki gelenek açısından değerlendirildiğinde, dirâyet tefsir geleneğinin öncülerinden biri olarak kabul edilmektedir. O, sistematize ettiği bilgi kuramını sadece kelam alanında değil, aynı zamanda tefsir ve fıkıh gibi diğer ilimlerde de uygulamaya çalışmıştır. Mâtürîdî, dinî metinlerin anlaşılması ve yorumlanmasında akla gereken önemi veren ve Hanefî mezhebi çerçevesinde gelişen Ehl-i Rey ekolünü temsil etmektedir. Kur'ân'da insan kavramı, çeşitli kelimelerle ifade edilmiştir. Bu kelimeler arasında“ins,”“üns,”“nas,”“nefs,”“beni Âdem,”“ibn Âdem,”“zürriyet,”“beşer,”“racül”gibi terimler bulunmaktadır. Bu kelimeler, çoğu zaman birbirinin yerine kullanılabilse de her biri insanı farklı açılardan tanımlayan terimlerdir. Bu kelimelerin türevleri, insanın Kur'ân'daki farklı bağlamlarda nasıl ele alındığını ve farklı yönlerinin nasıl vurgulandığını ortaya koyar. Kur'ân, insanı sadece fiziksel değil, aynı zamanda ruhsal ve ahlaki boyutlarıyla da kapsamlı bir şekilde ele alır. İlgili âyetler, insanın yaratılışını, özünü ve hayattaki amacını bütünsel bir bakış açısıyla temellendirir, böylece insanın varlık amacını derinlemesine anlamamıza imkân tanır. Kur'ân – bitkilerden hayvanlara, insanlardan diğer tüm canlılara kadar – tüm varlıkları yaratılış sürecinde bir bütün olarak ele alır. Her bir varlık, kendi özgün rolü ve işleviyle bu büyük sistemin parçasıdır. Ancak insan, bu yaratılışın sonunda özel bir konumda tasvir edilir. İnsan, yalnızca bir varlık değil, aynı zamanda yaratılışın nihai amacı ve en mükemmel sonucu olarak öne çıkar. Kur'ân, insanı diğer varlıklardan farklı bir düzeyde, akıl, irade ve sorumluluk gibi üstün özelliklerle donatarak, ona yaratılışın zirvesinde eşsiz bir yer verir. Bu bağlamda, insan yalnızca fiziksel varlık olarak değil, aynı zamanda manevi ve ahlaki yönleriyle deyüceltilir. Yaratılışın tüm aşamaları, insanın bu özel ve ayrıcalıklı konumuna hizmet eder ve ona hem dünyada hem de ahirette yerine getirmesi gereken önemli görevler sunar. İmam Mâtürîdî, bir dirayet müfessiri ve aynı zamanda bir kelamcı olarak, insanı nasıl değerlendirdiğini ve Kur'ân'ın ilgili ayetlerini nasıl yorumladığını incelemek, bu eserlerin tefsir anlayışının derinlemesine anlaşılması açısından önem taşır. Mâtürîdî, insanın beşerî özelliklerini dikkate alarak bu özelliklerin Kur'ân'da nasıl yer aldığını sistematik bir biçimde ele almıştır. Dolayısıyla İmam Mâtürîdî'nin insan anlayışını araştırmak, sadece onun tefsir anlayışını değil, aynı zamanda Kur'ân'ın insanla ilgili hükümlerinin nasıl algılandığını ve yorumlandığını anlamak için de önemlidir. Bu perspektiften bakıldığında, İmam Mâtürîdî'nin insan konusundaki düşüncelerinin ve yorumlarının detaylı bir şekilde incelenmesi hem Mâtürîdî'nin tefsir anlayışını hem de genel olarak insanın özelliklerinin Kur'ân'daki karşılıklarını ortaya koymak açısından önemlidir. Bu bağlamda çalışmamız, Mâtürîdî'nin insan anlayışını derinlemesine inceleyerek, onun Kur'ân'daki insan kavramını nasıl yorumladığını ve bu yorumların tefsir litaratüründeki yerini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Mâtürîdî, insanın yaratılışından ölümüne kadar olan süreci, ardından ölüm sonrası hayatını da kapsayan geniş bir perspektiften ele alan önemli eserler kaleme almıştır. Bu eserlerinde, insanın hem maddi hem de manevi yönlerini inceleyerek, insanın varlık amacını, ahlaki sorumluluklarını ve yaratıcısıyla olan ilişkisini detaylı bir şekilde ortaya koyar. Mâtürîdî'nin görüşleri, insanın hem fiziksel hem de ruhsal boyutlarıyla birlikte, Kur'ân'daki kavramların daha derinlemesine anlaşılmasına önemli katkılar sağlar. Onun düşünceleri, insanın dünya hayatındaki görevlerini ve ölüm sonrası varoluşunu anlamada temel bir referans oluşturur. Ayrıca, Mâtürîdî'nin insanın ruhsal gelişimi ve ahlaki sorumlulukları üzerine yaptığı vurgu, Kur'ân'daki öğretilerin günlük hayatta nasıl yaşanması gerektiğine dair değerli bir rehberlik sunar.
Özet (Çeviri)
Азыркы Өзбекстандын Самарканд шаарына жакын жайгашкан Матурид кыштагында төрөлгөн улуу аалымдын толук аты-жөнү Абу Мансур Мухаммад бин Мухаммад бин Махмуд ал-Матуридий ас-Самаркандий (333/944). Имам Матуридий, Аббасий халифатынын бийлиги алсырап турган мезгилде, Саманилердин Маверауннахрда үстөмдүк кылган доорунда жашаган. Имам Матуридийдин жашаган аймагы диний ишенимге байланышкан акыйда илими, ошондой эле философия жана саясий агымдардын жайылган чөйрөсү болгон. Калк арасында ар түрдүү туура эмес идеологияларды кабыл алган адамдар коомдогу толеранттуулук жана өз ара түшүнүшүү процессине терс таасир тийгизишкен. Бул көрүнүш коомдук жана маданий баалуулуктарга каршы келип, жалпыга бирдей түшүнүктөрдүн калыптанышына тоскоол болгон. Имам Матуридий өзүнүн таалимдери аркылуу диндин негиздерин түшүндүрүү аркылуу, туура эмес көз караштарды эскертип, адамзаттын тынчтыгы менен өз ара түшүнүшүүсүн сактоого умтулган. Ислам ишенимине сырттан да, ичинен да зыяндуу пикирлер жайылган мезгил болгон. Ушундай абалды эске алганда, Матуридий өзү жазган эмгектери менен Ислам динине карата кыйратуучу аракеттерге каршы чоң күрөш жүргүзгөн. Ушул алкакта ал өзүнүн эмгектеринде Ислам ишенимдерин бутага алган көптөгөн диний-философиялык агымдардын көз караштарын жана дооматтарын жокко чыгарууга аракет кылып, Ислам дининин негизги“таухид”ишенимин аныктоо жана коргоо менен бекем пайдубал курган. Имам Матуридий өзүнүн эмгеги менен мусулмандардын Куранды туура түшүнүүсүнө чоң салым кошкон. Анын эки чыгармасы бүгүнкү күнгө чейин сакталып калган. Биринчиси, ишеним негиздерин камтыган каламий маселелерин камтыган“Китаб ат-Таухид”. Ал эми экинчиси, Куранды дирает тафсир ыкмасы менен чечмелеген“Таьвилат ал-Куран”аттуу эмгеги болуп саналат. Улуу аалым, факих, мутакиллим, тафсирчи, Ахлу сүннөт вал жамааттын ишеним
Benzer Tezler
- İmâm Mâtürîdî'nin Te'vîlâtü'l-Kur'ân adlı eserinde zâtî sıfatlar
Intrinsic attributes in Māturīdī's work titled Ta'wīlāt Al-Qur'ān
MELİH HARPUTOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KILIÇ ASLAN MAVİL
- Mâtürîdî'nin Te'vîlâtü'l-Kur'ân'ında Peygamberlere yönelik uyarılar
Warnings to Prophets in Maturidi's Te'vîlâtü'l-Qur'an
MEHMET FERİT KIZILALTUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURDOĞAN TÜRK
- Te'vîlâtü'l‐Kur'ân bağlamında Mâtürîdî'nin vahiy ve nebe kavramlarına yaklaşımı
Maturidi's approach to the concepts of relevation and tidings in the context of Ta'wîlâtü'l-Qur'an
SÜMEYYE BETÜL ÜNÜVAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinÇukurova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ERTUĞRUL DÖNER
- Te'vîlâtü'l-Kur'ân'da cennet hayatı
Paradise life in Te'vilat'l-Qur'an
KHALIL DADAEV
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE BETÜL ORUÇ
- Mâtürîdî'nin Te'vîlât'ında işârî ve tasavvufî yorumlar
Ishari and sufi intepretations in Mâturîdî's Te'wîlât
MUSTAFA ÜZÜM
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinKırşehir Ahi Evran ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İSA KANİK