Türkler'de taç geleneği
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 9733
- Danışmanlar: PROF. DR. NURHAN ATASOY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1990
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 184
Özet
- 75 - ÖZET Türklerde taç geleneğini ortaya koymayı amaçlayan bu çalışma, öncelikle taç sözcüğünün ne anlamda kullanıldığını, İslam dininin benimsenmesiyle anlamsal ve biçimsel bir deği şimin olup olmadığını, Batı dünyasındaki gelişimi ile nasıl bir farklılık gösterdiğini araştırmaya yönelmiştir.. B.u konu larda doğrudan yanıt getiren herhangi bir yayının bulunamama sı, araştırmanın geniş bir bakış açısı içinde ele alıınmasını zorunlu kılmıştır. Bütün bu çerçeve içinde ikinci bölümde“taç”sözcüğü nün tanını araştırılmıştır. Bu d u rum hem kavram kargaşasını gidermek, hem de çalışmanın sınırlarını belirlemek açısından gerekliydi. Bu bölümde Kaxus-i Osmânî, Ferhang-i Anendrâc, Kemus-i Türkî- Ferhang-i Amid Ferhang-i Farsî, Lugatname gi bi tarihsel kaynakların yanında modern sözlüklerdeki açıkla malarda göz önünde tutularak sözcüğün içerdiği anlamlar açık lanmıştır. Sonuçta her birindeki farklı anlatımlara rağmen tacın hükümdarların başlarına giydiği değerli taşlarla süslü, iktidar ve tanrısal gücün simgesi olan bir başlık olduğu or taya çıkar.“Erken Yakındoğu Kültüründe Taç”başlıklı üçüncü bö lümde bu kültür çevresinde yaşamış siyasal birimlerdeki taç örnekleri üzerinde durulmuştur. Mezopotamya'da tacın kullanı mı ilkin Sümer,.Âkad, Babil'deki örnekler dikkate alınarak incelenmiş ve bu ilk Akdeniz uygarlıklarında taç motifi ikti dar ve Tanrısal gücün simgesi olarak belirlenmiştir.P ersler de ise' Tiyara ya da Kidaris olarak adlandırılan taç, impara torluğun görkemini yansıtmaktadır. Âz sayıdaki Fart örnekle rinde de aynı anlamsal boyutu buluyoruz. Partlara oranla daha milliyetçi ve. merkeziyetçi olan Sasanilerde ise taç Tanrı'nın yeryüzündeki temsilcisi konumundaki ' kralların Tanrı ile ara sındaki ilişkiyi simgeliyordu. Mısır:da Aşağı Mısır kralları nın tacı“kırmızı”. Yukarı Mısır krallarınınki“beyaz”olarak- 76 adlandırılıyordu, ancak Menfi s krallarının III. Sülalesi za manında bu iki taç birleşerek din ve iktidar açısından önem taşıyan bir form oluşturmuştur. Anadolu'da Kititlerde Babil taçlarından esinlenerek geliştirilmiş örnekler, ayrıca başka bir anlam da kazanarak içerdikleri boynuz sayısıyla aynı za manda Tanrıların hiyerarşik düzenlerini göstermeye başlamış tır. Urartu ve Frig örneklerinin tanıtılmasından sonra Ege'nin.Yunan, Roma ve Bizans kültürlerinde tacın önemi üzerinde du rularak anlamsal ve biçimsel farklılıklar, örnekler üzerinde belirtilmiştir.“İslam Öncesi Türklerde Taç”bölümünde önce İ.Ö.V-I. Yüzyıl arasındaki örneklerden başlayarak Orta Asya taçları ele alınmıştır. Genç Alp'in tacı, üzerindeki mitolojik hayvan ve ok figürleri tek tek ele alınarak tanıtılmış daha sonra Kar gılık Tacı ile Moin-üln kurganındaki taç incelenmiştir. Ru denko ve Kiselev'in Pazırık buluntuları arasında yer alan ke çe örtü üzerinde toprak Tanrıçasının başındaki taç ise önemi açısından ayrıca ele alınmıştır. Han kabartmalarındaki üçgen dilimli taçlar ise daha sonra Türkler'de sürekli rastlanacak olan formlar olarak belirtilmiştir. Daha sonra Göktürk ve Budist kültürlerinde rastlanan örnekler ele alınarak anlamsal ve biçimsel önemleri üzerinde durulmuştur. Uygurlarda taç ise“Yüksek Taç-başlıklar”,“Çıkıntılı Taç-başlıklar”,“Yaprak Taç-Başlıklar”,“Mantar Biçimi Taç-başlıklar”tanımı altında hem form değişimleri, hem de toplumsal konumu belirleyen sim gesel örnekler olarak ele alınmıştır.“Türklerde İsl ami Dönemde Taç”başlıklı beşinci bölüm de ise önce Türklerin islam'a girişi ve İslam'da taç anlayışı ele alınmıştır, islam dünyası başlangıçta çeşitli nedenlerle kabul etmediği hükümdar debdebesi ve tacı önce Sasani ve Bi zans, daha sonra da Orta Asya beylerinden öğrenmiştir. Ancak Sasani, kültür çevrelerinin temelleri üzerinde kurulan ilk İslam devletleri taç geleneğini sürdürmüşlerdir. Karahanlılar ' da taç Kutadgu Biiig ve küçük sanatlarda ki figürlü betimlerden izlenebilmiş, Gazneliler ' de ise Sultan- 77 - Mahmud'un asma tacının varlığı belirlenmiştir. Oğuzlarda ta cın anlamı ve kültürü destanlar aracılığıyla açıklığa kavuşu yor. Taç Oğuzlarda taht ile birlikte anılan bir hükümdarlık sembolü olarak ortaya çıkıyor. Selçuklularda da gününüze ' ge len zengin örneklerin yardımıyla tacın yalnızca hükümdarlık simgesi olarak kullanılmadığı, aynı zamanda çeşitli doğaüstü varlıklarda da kullanıldığı ortaya çıkıyor. Bu da Mezopotamya uygarlıkları' ve Orta 'Asya Türk toplumlarındaki“ taç geleneği nin Selçuklularda sürdüğünü göstermektedir. ”Sonuç "ta konunun günümüze ulaşan en erken örneklerden başla yarak incelendiğinde mitolojik ve dinsel anlamın öneminin be lirlendiği görülüyor. Ancak islam'ın benimsenmesinden, sonra çeşitli etkilerle biçimlenen bir taç geleneğinden de söz edi lebilir. Sasanilerin köklü ve görkemli geleneği Selçuklularda da kısmen sürmüş Selçuklular bu bağlamda Orta Asya ve İslam dışı etkileri islamla bağdaştırmayı başarmışlardır. Osmanlı larda ise islam dininin farklı yorumlanışı ve Orta Asya gele neklerinin zamanla yok olmasından dolayı tacın yerini sarıklı başlıklar almıştır. Ancak kökeni Orta Asya Türklerine inen üçgen dilimli taçların form ve anlamının yine de unutulmadı- ğını Osmanlı minyatürlerindeki melek, burak türünden betimler sayesinde anlıyoruz.
Özet (Çeviri)
- 78 - 8. SUMMARl This study which aims to bring forth the' tradition, of crown in Turks, has firstly aimed to research the way the word crown was used and to. find out if there was a change in its meaning after the acquisition of Islamic religion and to show that kind of difference in development it. had from the Western world. The lack of.a publication in these subjects which would provide answers to the above mentioned questions made it obligatory to take this research in a wider point of.view. Within this framework, the definition of crown has been researched in the second section. This was necessary in- order to set the limitations of the study and to vaoid the conflict of concepts. In this section the meanings that crown involves are explained with the help of historical works like K&jeus-I Ossânî, Ferhaag-i Ânendrâc. Kasus-i Türkî, Ferhang-i Amîd, Ferkang-i Farsîr Lugatname and with the help of explanations in modern dictionaries. In the end, in spite of the different explanations in each of them, it is under stood that crown is a headgear that the rulers wear on their heads that are ornamented with precious stones and that is the symbol of ruling and heavenly power. In the third section 'titled.“Crown in the Early Near East Culture”: examples of crown around this culture have been studied. The use of“crown in Mesopotamia has been analysed firstly by taking Sumerian Akaddian and Babylonian examples. The figure of crown in these early Mediterranean societies has been stated as the symbol of ruling and heavenly power. Âs for Persians, crown was named as tiyara and kidaris-and it used to reflect the magnif iciency of the empire. We find the same conceptual dimension in a few Partiah examples. In Sasanians, who were more nationalistic and centralized in comparison with the Partians, the crown79 - used to symbolize the relation between the God and the kings who were thought to be the representatives of God on the earth. In Egypt, the crowns of the lower Egyptian kings were caled ”red“ and the crown of the upper Egyptian kings as ”.white“. However, during the third family, of the Memphis kings, the two crowns united and constituted a form which had importance in terms of religion and ruling. In Anatolian. Hi.ttites, th.e examples which were devel oped in inspiration of Babylonian crowns, have acquired another sense; They started to show the hierarchic order of the gods with the number of horns they involved. After the introduction of examples of Urartian and Frigian crowns, the importance of crown in Aegean Greece, Rome and Byzantian cultures has been dealt and the differences in form' and meaning have been stated on the examples. In the section ”Crown in Turks before Islam'“, the crowns of Middle Asia have been studied starting with the examples between the centuries B.C.V and B.C. I. The crown of Genç âlp has been introduced by analysing the figures of mythological animals and arrows one by one. After that, Kar gılık Grown and the crown in the tomb Noih-üla have been analysed. The crown on the head of the goddess of soil on a felt which was one.of the things that were found in Rudenko and KiselevJs excavation of ruins in Pazirxk has been studied seperately due to its importance. As. to three sliced crowns in the reliefs of Kan, they are stated as the forms that would continuously be seen in Turks. After that, the examples that are seen in Chinese, Kök-Tufkish, and Buddhist cultures have, been studied and their importance of fora and meaning has been identified. Crown in Uigur Turks have been studied under the terminology of ”High Crowns-headgears“, Tall-spiked crowns-headgears”,“Bicorned crowns-headgears”,“Mushroom shaped crowns-headgears”and they are analysed as symbolic examples which state social position as well as their change in form.
Benzer Tezler
- Kıbrıs Türklerinin var oluş mücadelesinde gazeteci İsmet Kotak
Journalist İsmet Kotak in Turkish Cypriots' struggle for existence
DEVRAN AKBAYRAM KAYA
Doktora
Türkçe
2022
GazetecilikDokuz Eylül ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERDAL ASLAN
- İnce Minareli Medrese'nin taç kapısındaki kitabelerin hat sanatı açısından değerlendirilmesi
The evaluation of calligraphy of Ince Minareli Madrasah's crown gate in terms of traditional hand crafts
HAMDİ UZUNHARMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
El SanatlarıHitit Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET AZİMLİ
- Hindistan'da Türk İslami mimarisi 'Babürlüler dönemi Cami-Türbeler'
Turkish-islamic architecture India 'The Mosques-Mausoleums in the state of Baburid period'
VAFADAR AGHAKISHIYEV
- Anadolu Selçuklu Dönemi eserlerinde hayat ağacı sembolizmi ve ikonografisinin yorumlanması
Interpretation of the tree of life symbolism and iconography in the works of the Anatolian Seljuk Period
KÜBRA YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sanat TarihiYozgat Bozok Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULKADİR DÜNDAR