Diyarbakır yapılarında çini süsleme
Tile ornament in Diyarbakır buldings
- Tez No: 99975
- Danışmanlar: PROF.DR. RÜÇHAN ARIK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2001
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 281
Özet
TEZ ÖZETİ Yıldırım, Savaş, Diyarbakır Yapılarında Çini Süsleme, Yüksek Lisans Tezi, Danışmam Prof. Dr. Rüçhan Arık, XXIII-137 sayfa. Bu çalışmada Diyarbakır'da Artuklu'dan Osmanlıya uzanan süreçte inşa edilmiş mimari eserlerin çini süslemeleri ele alınmaktadır. Çalışmamız yapılar üzerindeki mevcut çini süslemelerin yanısıra kaynaklardan tespit edebildiğimiz ancak bugün mevcut olmayan çini süslemeler ve müzelerde bulunan çini süslemeleri de içermektedir. Araştırmamızda önce bu çini süslemeler katalog sistemi içerisinde beli bir şemaya bağlı olarak tanıtılmış daha sonra da çeşitli açılardan değerlendirilerek ve gereken yerlerde karşılaştırmalara tabi tutularak Türk çini sanatı içerisindeki yeri ortaya konmaya çalışılmıştır. Ayrıca bu bağlamda Diyarbakır'daki çinilerin üretim yerleri ve çini kaplamalarının tarihlendirmesi hususunda bugüne kadar ileri sürülmüş görüşlerden bir senteze ulaşılmaya ve bunlardan hareketle özgün görüşler ileri sürülmeye çalışılmıştır. Diyarbakır'daki mimari eserlerde çini dışta minarede, iç mekanda mihrapta ve duvar yüzeylerinde kullanılmıştır. Minarede çini kullanımı Safa Camii ve Melek Ahmet Paşa Camii'nde karşımıza çıkar. Diyarbakır'da mihrabı çini kaplı tek örnek Melek Ahmet Paşa Camii'dir. Ele aldığımız örneklerin tamamında iç mekan duvar yüzeyleri 100-120 cm arasında değişen yüksekliklerde çini ile kaplanmıştır. Çini levhalar form itibariyle kare, dikdörtgen ve altıgen olmak üzere üç ayrı forma sahiptir. Kare çini levhalar genellikle 32.5x32.5 cm ile 35x35 cm arasında değişiklik göstermektedir. Dikdörtgen çini levhalarda ise ölçüler itibariyle belli gruplar oluşturulmakla birlikte bir standart belirlemek çok güçtür. Buçinilerde 18x8 cm ile 44x23 cm arasında değişen ölçüler mevcuttur. Altıgen çinilerin ise bir kenarı 6.5 cm ile 8.5 cm arasında değişmektedir. Diyarbakır'daki çini kaplamaların tamamı sarımtırak hamurludur ve Osmanlı örneklerinde genellikle hamurun üzerine beyaz bir astarın çekildiği görülmektedir. Çinilerde şeffaf renksiz sır, şeffaf renkli sır, çok renkli sır ve tek renk sır kullanılmıştır. Kullanılan renklere bakıldığında koyu ve açık mavi, turkuaz, siyah, kırmızı, yeşilin çeşitli tonları, mor, kahverengi ve sarının yer aldığı görülmektedir. Sıraltı renkli sır, çini mozaik, tek renk sır ve kabartma bu çinilerde karşılaştığımız tekniklerdir. Motif ve kompozisyonlara bakıldığında en büyük ağırlığı bitkisel süslemelerin teşkil ettiği görülmektedir. Yanısıra daha az olarak geometrik, figürlü, yazı, sembolik motifler, nesneli bezemeler ve mimari unsurlara da rastlanmaktadır. Diyarbakır'da kesin bir belgeye dayandırmasak da gerek arşiv kayıtlarındaki birkaç kısa not ve gerekse malzeme, teknik ile motif ve kompozisyon özellikleri yerel' üretime dair izler taşımaktadır. Diyarbakır yapılarındaki çini kaplamalara yapının tarihini de göz önünde tutarak, stil kritiği yöntemiyle 13.yüzylın ilk yarısı ile 17. yüzyılın ilk yarısı arasında değişen yaklaşık tarihler vermek mümkündür.
Özet (Çeviri)
SUMMARY Yıldırım, Savaş, Tile Ornaments on Diyarbakır Buildings, Master Thesis, Advisor Prof. Dr. Rüçhan Arık, XXIII-1 37 pages. In this work, tile ornaments on the buildings built in Diyarbakır during the period from Artuklu to Ottoman was studied. Our study not only contains the present tile ornaments on the buildings, but also the ones we could determine from the sources which are not present today and the ones those are in museums. In our study, first of all, these tile ornaments were introduced in a catalogue system attached to a definite system, and then, its position in Turkish Tile Art has been tried to be found by making comparisons where necessary, and estimating in various ways. And also, in this sense, it is tried to be reached as a synthesis from the thesises about the production places of tiles in Diyarbakır and chronicling the tile revetment so far. And by the help of these, original opinions is tried to be expressed. In the architectural building of Diyarbakır, we see that, tile is used on minaret in the exterior space and in the interior space on the mihrab and wall surfaces. The use of tile on minaret appears on Safa Mosque and Melek Ahmet Paşha Mosque. The only sample of tile revetment on mihrab in Diyarbakır is Melek Ahmet Paşha Mosque. In all the samples which we have taken into consideration, the surfaces of walls in the interior space have been covered with tile between 100 cm - 120 cm in thickness. On the tile panels there are three kinds of shapes; square, rectangular and hexagon. The square tile panels usually differ between 32.5x32.5 cm and35x35 cm in dimension. But in rectangular tile panels, although some standarts have been formed through some samples, it is hard to standardize the dimensions. In these tiles, dimensions between 18 cm x 8 cm and 44 cm x 23 cm exist. In hexagon tiles, their one side differs between 6.5 cm with 8.5 cm in length. All the tile revetments in Diyarbakır are with yellowish paste, and it is seen that, in Ottoman samples, a white slip smeared on the paste. Within the tiles, transparent colourless glaze, transparent coloured glaze, polychrome glaze and monochrome glaze have been used. When we look at the colours used, light and dark blue, turquoise, black, red, various tones of green, purple, brown and yellow are seen. Under glaze, coloured glaze, tile mosaic and relief are the techniques we encounter in these tiles. When we look at the motives and compositions, it is seen that, natural ornamentations constitute the notable feature. Besides, less commonly, geometric shapes, figured writing, symbolic motives, goods and architectural components are encountered. Although, it is not supported by certain documents, both a few short notes in archive records and the material, technique, features of motif and composition carry the signs of local production in Diyarbakır. It is possible 10 give approximate dates between early 13th and early 17th centuries by considering the building's construction date in terms of the style critique method, when the tile revetment on Diyarbakır' s buildings are considered.
Benzer Tezler
- Diyarbakır türbeleri
Tombs of Diyarbakır
CEMAL ÇIĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Sanat TarihiSelçuk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ BORAN
- Osmanlı camilerinde çinili mihraplar (15.-18. yüzyıl)
Tiled mihraps in Ottoman mosques (15th-18th century)
DİLEK ÇAKIR
Doktora
Türkçe
2024
Sanat TarihiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKİYE UYSAL
- Türk resim sanatında asker ressamların öncülük rolü
Başlık çevirisi yok
HÜSEYİN ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
PROF. KEMAL İSKENDER
- Ofis Ekinciler Caddesi konut yapılarında fonksiyonel dönüşümün görsel etkileri üzerine bir inceleme
Investigation of visual effects of funtional variation on houses in ofis Ekinciler Street
ŞULE ELHAKAN
- Modern mimarlık mirası yapılarında koruma ve yeniden kullanım önerisi: Diyarbakır Dilan ve Site sineması
Protection and recommendation of modern architecture heritage structures: Diyarbakir Dilan ve Site cinemas
DİDEM ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkDicle ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA MERAL HALİFEOĞLU