Za'ifi, Gülşen-i Si-Murg: İnceleme - tenkitli metin
Zaifi, Gulsen-i Si-Murg: Analysis - critical text
- Tez No: 100314
- Danışmanlar: PROF. DR. DURSUN YILDIRIM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2001
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 967
Özet
16. Yüzyıl şairlerinden Zac ifî'nin Gülşen-i Si-murğ mesnevisi üzerine hazırlamış olduğumuz bu çalışma, giriş, dört ana bölüm ve tenkitli metinden oluşmaktadır. Çalışmanın konusunu oluşturan Gülşen-i Si-murğ mesnevisi, 'Attâr'ın Mantıku't-Tayr'ının 16. yüzyılda yapılmış bir tercümesi olduğu için girişte, Türk edebiyatında Mantıku't-Tayr yazan ve tercüme eden şairler hakkında bilgi verilmiştir. I. Bölümde, yer alan Türk Edebiyatmda 'Attâr Etkisi bahsinde, önce c Attâr'ın hayatı, eserleri, eserleriyle ilgili iran'da yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiş, sonra, Türk edebiyatmda ' Attâr' m eserleri ilham alınarak meydana getirilmiş eserler tanıtılmıştır. II. Bölümde, Zac ifî'nin hayatı, eserleri, eserlerinin nüshaları ve Za'ifî'yle ilgili yapılan bilimsel çalışmalar değerlendirilmiştir. III. Bölümde ise, c Attâr'ın Mantıku't-Tayr'ı ile Zac ifî'nin Gülşen-i Si-murğ'u şekil ve konu bakımından karşılaştırılarak Zac ifî'nin tercüme tekniği, genel hatlarıyla tespit edilmeye çalışılmıştır. IV. Bölüm, Gülşen-i Si-murğ'un iç ve dış yapısı bakımından ayrıntılı bir şekilde incelendiği; şairin Türk edebiyatındaki yeri ve öneminin tespit edildiği bölümdür. Çalışmanın bundan sonraki kısmında, Gülşen-i Si-murğ'un Türk Dil Kurumu Yazma A/ 144, Hat Sanatları Müzesi envanter no: 840 ve Bibliotheque Nationale Supplement T. 5 72 nolu üç yazma nüshasının karşılaştınlmasıyla kurulan tenkitli metni yer almaktadır. Hayatıyla ilgili bilgileri tezkirelerden ve kendi yazdığı Ser-güzeşt- nâme'sinden öğrendiğimiz Za'ifî, Üsküp'e bağlı Karatova kasabasındandır.11 Rumeli'de başladığı tahsil hayatına İstanbul Sahn medreselerinde devam eden şair, Zenbilli Ali Cemali Efendi'den mülâzım olduktan sonra Anadolu ve Rumeli'de çeşitli medreselerde müderrislik yapmıştır. Eserlerinde verdiği bilgilere göre H.900 yılında doğan şairin, ne zaman ve nerede öldüğü belli olmamakla beraber, eserlerim ihtiva eden Külliyat'ını bir kez daha H. 963-964 tarihlerinde İstanbul'da yazmasından dolayı, bu tarihten sonra İstanbu'da ölmüş olması kuvvetli bir ihtimaldir. Aşağı yukarı altmış yaş civarına kadar yaşmış olan Zac ifi, oldukça verimli bir şair olup telif tercüme pek çok eser meydana getirmiştir. Eserlerim topladığı Külliyat'ında yer alan Divân'ı, Fâl-i Murğân'ı ve Ser-güzeşt-nâme'si telif olan Zac ifî'nin diğer eserleri Farsça ve Arapçadan birer tercümedir. 'Attâr'ın Mantıku't-Tayr'ının 16. yüzyıl Türkçesiyle edebiyatımıza kazandırılmış bir çevirisi olan Gülşen-i Si-murğ, tasavvuftaki“vahdet-i vücut”felsefesini temsilî bir şekilde, geçmiş hayat tecrübelerinden örnekler vererek anlatan bir eserdir. Gülşen-i Si-murğ'u H. 951 yılında tamamlayan şair, 5277 beyitlik bu mesneviyi 'Attâr'la aynı vezinde tercüme etmiştir. Eser, nazım tekniği bakımından kuvvetli olmakla birlikte, nadir de olsa vezin ve kafiye kusurlarına rastlanmaktadır. Za'ifî, mesnevisinde devrinin diğer eserlerine nazaran oldukça sade bir dil kullanmış, aynı zamanda dilindeki ağız özelliklerini eserine yansıtmıştır. Bundan dolayı Gülşen-i Si-murğ, dil tarihi açısından da önemli bir eserdir. Zac ifî, Külliyatında bulunan tercüme eserlerinden anlaşıldığına göre, en çok Sacdi ve 'Attâr etkisinde kalmıştır. Eserinde kullandığı atasözü ve deyimlerin çokluğuna bakılacak olursa da, Necati Bey'i örnek aldığı söylenebilir. Za'ifî, Gülşen-i Si-murğ'u, devrinin tercüme anlayışından farklı olarak kelime kelime Farsçadan Türkçeye aktardığı için, devrinde pek beğenilmemiştir. Aynı zamanda mürettep bir Divan sahibi olan şair, asrın başmda yer alan Zatî ile 16.m yüzyıla damgasını vuran Baki, Fuzûli gibi büyük şairlerin yetişmesi sebebiyle de kısa sürede unutulmuştur.
Özet (Çeviri)
This thesis on the Gülşen-i Si-murğ“mesnevi”of the 16th Century poet Zac ifî consists of introduction, four main sections and the critical text. Since Gülşen-i Si-murğ is a 16th Century translation of c Attar's Mantiku't- Tayr (Conversation of Birds), in the introduction information has been given on the poets who wrote on Mantiku't-Tayr or translated. In section I, the influence of 'Attar on Turkish Literature is summarized. After having introduced the life of c Attar, his writings and the works done on them in Iran, Turkish Literature works originating from or influenced by 'Attar's works are cited in this section. In section n, the life of Za'ifî, his manuscripts, copied versions of his manuscripts and upto now all the scientific work related to Za'ifî done by others have been examined. In section HI, 'Attar's Mantiku't-Tayr and Gülşen-i Si-murğ of Za'ifî are compared with respect to formation and content and also information on the translation technique of Zac îfî have been given. Gülşen-i Si-murğ is analyzed with respect to formation and content in section IV, and the importance in and the influence of the poet on Turkish literature is pointed out. The next section contains the critical text put together depending on comparison of three copies of Gülşen-i Si-murğ in Turkish Language Foundation A/144, Museum of Turkish Hand-Writing Arts catalog no.840 and Bibliotheque Nationale Supplement T.572. According to information on his life in“tezkires”and in Sergüzeşt-nâme of Zac ifî, the poet was born in Karatova near Üsküp. His education started in Western Thrace and continued in Istanbul Sahn“medrese”, and after having receivedpermission from Zenbilli Ali Cemali Efendi the poet had taught in“medreses'of Anatolia and Thrace. From the clues in his manuscripts, he was born in H.900. Although it is not certain where and when he died, since he had copied all of his manuscripts for a final time in 963-964 in Istanbul, it is very likely that he had died after 964 in Istanbul. Approximately having lived 60 years, Zac if! was a productive poet who wrote and translated many works. In the ”külliyat“ where his manuscripts are collected, the Divân, Fâl-i Murğân and Sergüzeşt-nâme are his original works, the others are translations from Persian and Arabic. Gülşen-i Sı-murğ, a 16th Century translation of 'Attar's Mantiku't-Tayr, is on the issue of everything being only one-body (vahdet-i vücut) explained by narrating the stories of past experiences. Having completed Gülşen-i Si-murğ in H.951, he had written the 5277 double-line (beyits) ”mesnevi“ with the same ”aruz“verse as 'Attar's. Even though the versification technique is very strong, seldomly ”aruz" and rhyme mistakes can be seen. Compared to the contemporary manuscripts, Zac ifi has used a fairly simple language, in the meantime has reflected his tongue to his writings. Therefore, this work is important for language history analysis. As understood from his translation works, he had been mostly influenced by Sac di and c Attar. The frequent occurrence of the proverbs and idioms, it can be concluded that he had imitated Necati Bey. Contrary to contemporary translation approaches of his time, Za'ifî had translated word by word. Also since great poets like Zâti, Bakî, Fuzûli had been in the scene at the beginning of the century Zac ifi had been forgotten very quickly.
Benzer Tezler
- Zaifi pir Mehmet Gülşen-i Simurg (Metin-inceleme)
Başlık çevirisi yok
ALİ RIZA ÖZUYGUN
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NUMAN KÜLEKÇİ
- İnşirahu's-Sadr
Kadıoğlu Şeyh Mehmed ve İnşirahu's-Sadr mesnevisi
VESİLE ALBAYRAK SAK
Doktora
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. AHMET SEVGİ
- Didaktik bir tür olarak tanzimat edebiyatında fabl
Fable as a didactic literary genre in tanzimat literature
GÜLDEN VİCİR
Doktora
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilgiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SABAHATTİN ÇAĞIN
- 16. yüzyıl ahlakî mesnevilerdeki hikayelerin inceleme ve tahlili
Analysis and examination of the stories in the 16th century moral masnavis
HARUN KIRKIL
Doktora
Türkçe
2023
Dinİstanbul Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ ÖZTÜRK
- Za'fi-i Gülşeni hayatı, eserleri, edebi şahsiyeti ve divanının incelenmesi
Za'fi-i Gülşeni his life, his writing, his literature personality and examining of his divan
ABDURRAHMAN ADAK
Doktora
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ALİ YILMAZ