İran'da yaşayan Kaşkay Türkleri'nin sosyo-kültürel yapısı
The Social-cultur structure of Qashqay-Turkic in İran
- Tez No: 100386
- Danışmanlar: PROF.DR. NEVİN GÜNGÖR ERGAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2001
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 160
Özet
ÖZET Kaşkay, oldukça büyük ve kalabalık bir Türk-Oğuz İl' inin adıdırvGüney İran'ın Fars eyaletinde bir kısmı yerleşik fakat önemli bir bölümü ataları eski Türkler gibi, konar- göçer yaşam sürdüren bu Oğuz boyunun soy-oymak teşkilatı diğer Türk illerinkinden farksızdır. Kaşkay İl 'i“tayfa”lara (boy), tayfalar“tire”lere (oymak), tireler“oba”lara, obalarda“ev”lere (çadır) ayrılmaktadır. Bazı tirelerde“tente tire”(alt tire), bazı obalarda da“beyle”denilen alt kollara da rastlanmaktadır. Kaşkay İl 'inin en küçük sosyal birimi“ev”dir.Kaşkay aşiret kuruluşu, çekirdek aile aracılığıyla ilin diğer toplumsal birimlerine bağlanır.“Karacadır”denilen çadır türü Kaşkay göçebe ailesinin esas konut türüdür.“Baba ailesi”tipinde olan Kaşkay ailesinde kadının da önemli bir statü ve yetkisi vardır. Kaşkay İl' inin toplumsal yapısında ikinci derecedeki örgütlenme biçimi“oba”dır. Bağımsız bir birlik olan obalar ; genellikle kendi aralarında evlenen, birliklerine kardeşlik ve dünürlük bağlarıyla bağlanmış, ekonomik açıdan ortak faaliyet eden,“yurt”olarak adlanan belli bölgeyi mekan edinmiş, az çok kararlı bir yapı olarak karşımıza çıkan toplumsal kuruluşlardır. Kaşkaylarda oba beyine“aksakal”denir. Kaşkay İl 'inde üçüncü derecedeki birleşmeler“tire”(=oymak) adlanır. Ortak bir atadan geldiklerine inanılan birkaç obanın birliği, tireyi meydana getirir.Tire, bir Kaşkaylmın esas kimlik birimidir. Her tire,“kethüda”unvanını taşıyan bir aksakal tarafından idare edilir.m Kaşkaylarda ilin kollarına“tayfa”(=boy) denir. Yaşam, mülkiyet ve işbirliği sabıkaları olan akraba tireden oluşan tayfalar, aynı zamanda siyasi birliklerdir. Her tayfanın bir idarecisi vardır. Bu idareciye“kelanter”denir. Kaşkaylarda“il”, toplumsal örgütlenmenin en üst aşamasıdır. Kaşkay îl'i toplumsal, siyasal, ekonomik ve kültürel bir birliktir. Çeşitli tayfa ve tirelerin ortak dil (Türk dili), ortak soy (Türk soyu), ortak kültür (Göçebe Türk kültürü) ve ortak coğrafya (yaylak ve kışlak) temelinde kurdukları birlik, Kaşkay Il'ini meydana getirmiştir. Kaşkay İl'inin başında belli bir aileden gelen“ilhan”vardır. İlhanın oğlu ve kardeşi gibi en yakın akrabalarından biri de ilhana yardımcı olarak seçilir ve buna“ilbeyi”denir.
Özet (Çeviri)
IV SUMMARY Qashqay, is the name of extremely large and crowded Turkic-Oghuz tribe. Concentrated in Fars state of south Iran. Qashqayi are party setteled, but major proportion is still nomadic as their ancient Turkic ancestors, tribal organization of this Oghuz branch being exactly the same as other Turkic tribs. Qashqay tribe is dividid into“tayfa”, tayfa into“tire”, tire into“oba”, oba into“ev.”Same tire and oba are still divided into subgroups of“tehte tire”and“beyle”, respectively. The smallest social unite of Qashqay tribe is“ev”(family). Qashqay tribe organizeation is connected to the social units by the nuclear family. Kind of tent, called“black tent”, is the main form of residence of Qashqayi nomadic family. Women also have an important status and authority, in Qasqayi family which is of“patriarchal family”type. The secondary organization type in Qashqayi tribe is“oba”. As a sovereign union, oba is a social institutions composed of persons connected to their union by brotherhocal emotions and marriaqe economically co-operating of welling in a common locality called“yurt”, oba shows more or less stable structure. Head of oba is“aksakal”. The thrid important unions are“tire”.Tire is a unions of a few oba believing to share common ansectors.Tire is the most important part of a Qashqayi identity. Every tire is rulled by aksakal elected as“kethüda”. «> \*Branches of the tribe are called“tayfa”.Tayfa from close“tire”, being connected by common life, copperation and property history are political organizations at the same time. Every tayfa has a ruler. He is called“kelanter”.“İ1”in Qashqayi conciousness is the upper point.Qashqay tribe is social, political, economic and cultural union. Qashqayi“il”is realized by union of various tayfa and tire on the basis of common language (Turkic language), race (Turkic race), culture (nomadic Turkic culture) and jeography (“yaylak”and“kışlak”),“İlhan”from a certiain family heads Qashqayi“il”. İlhan' s son or brother or another close relative is^ selected as a assistan to him and is colled“ilbeyi”.
Benzer Tezler
- Sosyo-kültürel bağlamda Farsça kaynaklarda Kaşkay Türkleri
Qashqai Turks in Persian resources in socio-cultural context
ZEYNEP MÜGE ERÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Doğu Dilleri ve EdebiyatıGiresun ÜniversitesiAvrasya Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜSNE HİLAL ŞAHİN
- Isfahan çevresinde yaşayan Kaşkay Türklerinin düğün gelenekleri üzerine bir inceleme
Stydying wedding rituals of Iranian Qashgayies inhabiting Esfahan and surrounding areas
OMID HAGHIGHAT DEHSORKHI
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET TEMİZKAN
- Kaşkay Türklerinin tarihi
The History of Qashqai Turks
BABEK CAVANŞİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
TarihMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF.DR. AHMET TAŞAĞIL
- İran Türkmen şairi Annamuhammed Sada'nın 'Gözleg' adlı eserinin edebî ve dil incelemesi (İnceleme-metin-sözlük)
Literary and linguistic analysis of the Iranian Turkmen poet Annamuhammed Sada's work Gozleg (Examination, text, dictionary)
ESİN CANIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEYNEP YILDIRIM
- İran'da yaşayan Kaşkay Türklerinin inançlarının halk bilimi açısından incelenmesi
Examination of the beliefs of Qashqai Turks in terms of folklore
VENERA MUSTAFAYEVA
Doktora
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)İstanbul ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULKADİR EMEKSİZ